معرفی و اهمیت درس انگیزش و هیجان
انگیزش و هیجان یکی از دروس پایه کارشناسی رشته روانشناسی است. در این درس در بخش انگیزش ابتدا به چیستی و جایگاه انگیزش در روانشناسی پرداخته می شود. سپس نظریه‌های انگیزشی کشاننده ای، انتظار-ارزش، یادگیری اجتماعی و شناختی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش هیجان ابتدا نظریه‌های فیزیولوژیک آن مطرح شده و سپس نظریات شناختی، اجتماعی بالینی و اختصاصی هیجان مورد بررسی قرار می‌گیرند. این درس از این منظر حایز اهمیت است که مکمل بحث‌های احساس و ادراک، رفتارگرایی و روانشناسی فیزیولوژیک است. این ذرس در دوره کارشناسی به عنوان درسی دو واحدی در نیمسال چهارم ارائه می‌شود. پیش‌نیاز این درس روانشناسی فیزیولوژیک است که در نیمسال تحصیلی سوم ارایه شده و پیش نیاز روانشناسی فیزیولوژیک، درس احساس و ادراک است که در نیمسال دوم ارایه می‌شود. با توجه به اینکه دروس مذکور از جمله دروس پایه رشته روانشناسی هستند، لذا دانشجویان و داوطلبان متقاضی مقاطع تحصیلات تکمیلی در تمامی گرایش‌های روانشناسی بایستی به آن‌ها تسلط کافی داشته باشند.
مباحث درس
مباحث اصلی این درس که داوطلبان بایستی بر آن‌ها مسلط باشند، عبارتند از؛
- انگیزش
۱- تعریف و جایگاه انگیزش در روانشناسی
۲- اساس فیزیولوژیکی انگیزش
۳- نظریه های کاهش کشاننده
۴- نظریه انتظار-ارزش
۵- نظریه‌های شناختی
- هیجان
۶- مبانی هیجان
۷- نظریه‌های شناختی
۸- نظریه‌های اختصاصی
۹- نظریه‌های تحولی
آزمون کارشناسی ارشد روانشناسی
این درس به همراه روانشناسی فیزیولوژیک، سوالات یکی از دروس کنکور کارشناسی ارشد روانشناسی را تشکیل می‌دهند. اگرچه ضریب این درس در کنکور سراسری یک است، به دلیل غافل شدن بسیاری از داوطلبان از آن می تواند تراز خوبی را برای افرادی که درصد بالایی در این درس در آزمون سرارسری کسب می‌کنند، داشته باشد. معمولا بین یک سوم تا نیمی از سوالات این درس از بخش انگیزش و هیجان بوده و باقی سوالات از بخش روانشناسی فیزیولوژیک است. تعداد سوالات درس فیزیولوژی و انگیزش و هیجان، ۱۵ یا ۲۰ سوال است. بین سال های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ این تعداد ۱۵ مورد بوده است، لذا همین تعداد سوال طی سال های آتی محتمل است. روانشناسی فیزیولوژیک برای برخی از داوطلبان، خصوصا آن‌هایی که تغییر رشته‌ای بوده و یا پایه زیست‌شناسی قوی ندارند، ممکن است دشوار باشند. به این دسته از افراد توصیه می‌شود بر مباحث بخش انگیزش و هیجان که مباحث نسبتا ساده تری را شامل می‌شوند تمرکز نمایند. نکته نهایی اینکه به دلیل همپوشانی مباحث این درس با درس روانشناسی عمومی، برای داوطلبانی که قصد پاسخ‌دهی سوالات عمومی را دارند، مطالعه دقیق این درس می‌تواند یاری‌دهنده باشد. همچنین در برخی سال‌ها، در دروس رشد و آسیب‌شناسی روانی سوالاتی از این مباحث پرسیده شده است.
- منابع درس
- منابع دانشگاهی
کتاب انگیزش و هیجان خداپناهی، انتشارات سمت به عنوان مرجع اصلی دانشگاهی این درس معرفی شده است. همچنین کتاب انگیزش و هیجان جان مارشال ریو، ترجمه سید محمدی، نشر ویرایش به عنوان منبع دیگر این درس شناخته می‌شود.
بسیاری از دانشجویان بر این باورند که منابع اصلی این درس نثر روانی نداشته و دارای حجم بالایی است و تمامی سوالات کنکور را پوشش نمی‌دهد. مجموعه روان آموز درصدد بوده تا مطالب این درس را در کتابی با حجم کم و با نثر روان گردآوری کند. در این کتاب علاوه بر کتب یادشده به عنوان مراجع اصلی این درس، مطالب مربوط به سوالات کنکوری سال‌های گذشته نیز آورده شده است. مطالب هر بخش به همراه عنوان در کتاب نگاشته شده و نکته‌های مهم، اشکال، نمودارها و جداول مربوط قابل مشاهده است. در پایان هر فصل سوالات کنکوری چند سال اخیر به همراه پاسخ تشریحی آورده شده است.
بودجه بندی مباحث در آزمون
با توجه به اینکه مباحث بخش انگیزش و هیجان از دو بخش نسبتا مستقل انگیزش و هیجان تشکیل شده است، هر یک از این بخش ها به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته است. همان طور که قبلاً ذکر شد بین یک سوم تا نیمی از سوالات درس در آزمون های کارشناسی ارشد سال‌های اخیر از بخش انگیزش و هیجان می‌باشد. با بررسی هر یک از این بخش ها مشخص گردید که در اکثر سال‌ها تعداد سوالات برای این درس تقریبا برابر است. هر چند در برخی از سال‌ها ممکن است کفه ترازو به سمت انگیزش یا هیجان سنگینی کند. همچنین قابل توجه است که از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ تعداد سوالات درس روانشناسی فیزیولوژی و انگیزش و هیجان از ۲۰ به ۱۵ کاهش یافته است. لذا پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آتی نیز تعداد کل سوالات ۱۵ سوال باشد و از این تعداد حدود ۶ سوال از بخش انگیزش و هیجان طرح شود.
در بخش انگیزش به نظر می رسد که فصول نظریه روان‌تحلیلگری، انگیزش پیشرفت، نظریه میدانی لوین و نظریه انسان‌نگری از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و در بیشتر سال‌ها سوالاتی از بخش های مذکور طرح شده است. هر چند به نظر می رسد در سال ۱۳۹۸ برخی سوالات از فصولی که سابقا مورد پرسش قرار نمی‌گرفتند (همچون نظریه اجتماعی ) طرح شده‌اند. در بخش هیجان بیشترین تمرکز بر فصول مبانی فیزولوژیک و نظریه‌های اختصاصی هیجان بوده است. قابل توجه است که در کنکور سال ۱۳۹۸ ، ۲ سوال از فصل نظریه های بالینی هیجان طرح شده است. بودجه‌بندی سوالات بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ در جدول ۱ قابل مشاهده است.
| مبحث / سال | ۱۳۹۳ | ۱۳۹۴ | ۱۳۹۵ | ۱۳۹۶ | ۱۳۹۷ | ۱۳۹۸ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| تعریف و جایگاه انگیزش | ||||||
| اساس فیزیولوژیکی | ۱ | |||||
| نظریه روان‌تحلیلگری | ۱ | ۱ | ۱ | ۱ | ||
| نظریه کشاننده‌ای هال | ۱ | ۱ | ||||
| نظریه میدانی لوین | ۱ | ۱ | ۱ | |||
| نظریه انگیزش پیشرفت | ۲ | ۲ | ||||
| نظریه یادگیری اجتماعی | ۱ | |||||
| نظریه اسنادی | ۱ | |||||
| نظریه انسان‌نگری | ۱ | ۱ | ۱ | ۱ | ||
| مبانی فیزیولوژیک هیجان | ۱ | ۲ | ۱ | ۱ | ۱ | ۱ |
| نظریه‌های شناختی هیجان | ۱ | ۱ | ||||
| نظریه‌های اختصاصی هیجان | ۱ | ۱ | ۱ | ۱ | ۱ | |
| نظریه‌های تحولی هیجان | ||||||
| نظریه‌های اجتماعی هیجان | ۱ | |||||
| نظریه‌های بالینی هیجان | ۱ | ۱ | ۲ | |||
| تعداد کل (کل سوالات فیزیولوژی و انگیزش و هیجان) | ۲۰(۶) | ۲۰(۷) | ۲۰(۹) | ۲۰(۶) | ۲۰(۵) | ۲۰(۶) |
| درصد سوالات مطرح شده از بخش انگیزش و هیجان | ۳۰ | ۳۵ | ۴۵ | ۴۰ | ۳۳ | ۴۰ |
| درصد سوالات مطرح شده از بخش انگیزش | ۱۵ | ۲۰ | ۲۰ | ۱۳ | ۱۹ | ۲۰ |
| درصد سوالات مطرح شده از بخش هیجان | ۱۵ | ۱۵ | ۲۵ | ۲۷ | ۱۴ | ۲۰ |
شیوه مطالعه درس انگیزش و هیجان
برخی نکاتی که داوطلبان قبل از شروع این درس باید مورد مطالعه قرار دهند، عبارتند از؛
۱- در ابتدا به داوطلبان توصیه می‌شود که یکی از دو بخش انگیزش و هیجان را انتخاب کرده، مطالعه نموده و سپس بخش بعدی را شروع نمایند. با توجه به پیوستگی و وابستگی برخی فصول بهتر است فصول روان تحلیلگری، نظریه کشاننده‌ای هال، نظریه میدانی لوین، نظریه انگیزش پیشرفت، نظریه یادگیری اجتماعی و نظریه اسنادی از بخش انگیزش همزمان و به ترتیبی که در کتاب آمده مطالعه شود. مباحث بخش هیجان از استقلال بیشتری برخودار هستند. لذا داوطلبان قادر به انتخاب فصول دلخواه بدون پیش نیاز قبلی خواهند بود. هر چند توصیه می‌شود فصل دهم (مبانی فیزیولوژیک هیجان) قبل از دیگر فصول بخش هیجان مطالعه شود.
۲- با توجه به اهمیت برخی فصول بهتر است اولویت داوطلب فصل های سوم، پنجم، ششم، نهم، دهم، دوازدهم و پانزدهم باشد. خصوصا برای افرادی که زمان کافی برای مطالعه تمامی فصول را ندارند، خواندن این بخش‌ها می‌تواند بخشی قابل توجه از بودجه‌بندی درس را برای داوطلب تضمین نماید.
۳- در پایان هر فصل سوالات کنکورهای سراسری کارشناسی ارشد سال ۱۳۸۰ به بعد قابل مشاهده است. به داوطلبان توصیه می‌شود پس از مطالعه هر فصل به سوالات پاسخ دهند. این مسأله به یادگیری بهتر آن‌ها کمک کرده، همچنین داوطلب با سوالات سوالات کنکور بیشتر آشنا می‌شود.
