- روش کار والن:
– روش های والن
- روش مقایسه ای ( مشاهده و مقایسه با هنجارها)
- روش مشاهده ساده
- تک بررسی
- روش بالینی پیاژه ( برای بررسی هوش کلامی)
– نخستین ازمایشگاه زیستی روانی توسط والن
یادآوری: حتما خاطرتون هست که اولین ازمایشگاه روانشناسی توسط وونت راه اندازی شد. پس حواستون باشه اشتباه نکنید!
- مفاهیم نظریه والن:
- رشد ناپیوسته و دارای مراحل است و تغییرات کیفی بر اثر رشد داخلی و تاثیر محیط رخ می دهد.
- وهله: ناشی از تناوب لحظات مصرف انرژی و ترمیم، رکود نسبی و فعالیت، رشد داخلی و تمرین کنشی
- مرحله: دو وهله متوالی را در بر می گیرد و با فعالیت غالب مشخص می شود
- از نظر والن مرحله یک مفهوم دیالکتیکی است ( یعنی یک فرایند پویا شامل تعارض و گشایش و توحید، فعالیت مسلط، ریشه داشتن در مراحل قبل)
- هر مرحله با توجه به تراز رشد داخلی و رابطه با محیط مشخص می شود
یادآوری: نظام والن مانند نظام گزل بر اساس نمویافتگی است اما از نظر پذیرش عامل اجتماعی با ان متفاوت است. از نظر گزل مراحل بر پایه زیستی شکل می گیرند اما از نظر والن مرحله با دو عامل نمویافتگی و محیط مشخص می شود.
- اصول نظریه والن:
- سه اصل اول ( عصب شناختی)
- تناوب کنشی
- غلبه کنشی
- تمایز و توحید
- پنج اصل دوم (روان شناختی)
- عدم پیوستگی
- وحدت شخص
- پویایی تحول
- سوگیری تحول
- نمویافتگی و محیط
- اصل تناوب کنشی: شکل گیری سازمان روانی از نظر عاطفی و شناختی ناپیوسته است. مراحل به صورت متناوب شناختی و عاطفی یا مرکزگریز و مرکزگرا است.
- اصل غلبه کنشی: فعالیت مسلط در هر مرحله شکل دهنده آن مرحله است
- اصل تمایز و توحید: هر مرحله با توحید بخشیدن به گستره ای که مرحله جدید نامیده می شود به تعارض های ناشی از تمایز پایان می دهد.
- اصل عدم پیوستگی: تناوب مراحل شناختی و عاطفی یعنی کودک یک مرحله شناختی همان کودک مرحله عاطفی قبلی است – توالی مراحل از نظر تحول جنبه ثانوی دارد یعنی تغییر انها از اهنگ و سرعت یکسانی برخوردار نیست.
- اصل وحدت شخص: پابرجا ماندن شخص در طی تغییرات مراحل
- اصل پویایی تحول: تغییرات روی هم انباشته نمی شوند بلکه با هم توحید می یابند.
- اصل سوگیری تحول: سوگیری از کل بی تمایز در جهت تمایز در تمام جنبه ها
- نمویافتگی و محیط: نمویافتگی فرد را در جهت تکامل سوق می دهد اما محیط باید موقعیت تجربه برای آن فراهم کند.
دقت کنید که اصول والن رو با اصول گزل اشتباه نگیرید!
- مراحل در نظریه والن:
- مرحله درون رحمی (در واقع مرحله نیست و بهتر است بگویید وهله درون رحمی):
– وهله های حرکتی به منزله مصرف کنشی از چهارماهگی
– تناوب مصرف انرژی و ترمیم (خواب و بیداری)
– چون تحریکات بیرونی وجود ندارد جنین اکثرا خواب است
- مرحله اول: برانگیختگی حرکتی (۰-۳ ماهگی)
– وابستگی به محیط و مادر
– حرکات تعادلی، گرفتن، جابجا شدن، واکنش های وضعی و نگهداری بدن
– رشد گیرنده های درونی و بیرونی، تمایز انها و تاثیرات محیط : شروع هشیاری
– برانگیختگی حرکتی ناشی از عدم ارضای نیاز
– نخستین تجلیات روانی در حرکات مشاهده می شوند
– دو جنبه فعالیت عضلانی: تنودی، جنبشی/تکانی :
– تنود، بازخوردها و حرکات وضعی به سمت تماس های انسانی تحول می یابند.
– جنبشی به سمت دنیای عینی تحول می یابد
– حرکات تنودی اساس هیجان هستند
– در مرحله اول فعالیت تنودی غلبه دارد.
– بنابراین تحول عاطفه و هوش همگام هستند
توضیح: جنبه جنبشی حرکات و گیرنده های بیرونی، رفتار عقلی را می سازند و حرکات تنودی و وضعی بدن تماس های انسانی و هیجان را می سازند
- مرحله دوم: هیجان پذیری (۳-۶ ماهگی):
– وقتی برون ریزی حرکتی تحت تاثیر محیط انسانی تبدیل به وسایل بیان می شود این مرحله اغاز می شود
– در ورود به این مرحله عامل انسانی واسطه جنبه فیزیولوژیکی و روانی می شود.
– مرحله هیجان پذیری فقط در شرایط محیط انسانی رخ می دهد
– شرط اصلی هیجان: تنود
– همزیستی عاطفی با محیط
– هیجان های تمایزیافته: نخستین نحوه بیان و اجتماع طلبی
– برون ریزی صوتی و واکنش های حرکتی برای بیان نیازها و هیجانات
– کودک حالات هیجانی را در بدن حس می کند بنابراین هشیاری با هیجان اغاز می شود
- مرحله سوم: فعالیت حسی-حرکتی (۶ ماهگی تا ۳ سالگی):
– فعالیت های اکتشافی، بازتاب جهت یابی یا کاوشی (پاولفی)
– قانون اثر: فعالیت های دورانی برای مشاهده نتیجه
- مرحله چهارم: شخصیت گرایی ( سه تا شش سالگی)
– غنا و استقلال بیشتر من
– این مرحله شامل سه زیرمرحله است:
۱) زیر مرحله تضاد و وقفه:
– شکل گیری من (من، مال من)؛ نفی و امتناع، تضادورزی؛ استقلال گرایی؛ انحصارطلبی؛ حسدورزی؛ پنهان کاری و دوروئی
– نخستین بحران کودک: سه سالگی، مرحله تضاد و وقفه
– بحران تضاد نشانه هشیاری به خود و به وجود امدن شخصیت است
– مقایسه خود و دیگران نشانه تمایز اشخاص است
۲) زیرمرحله سن لطف و دلربایی:
– خود دوست داری- جلب توجه دیگران، حرکات خودجوش با هدف جلب توجه
– اضطراب، تعارض، ناامیدی
– کم رویی ناشی از تعارض بین ترس از انزوا و نیاز به دلبستگی
– عقده ها در زیرمرحله سن لطف و دلربایی شکل می گیرند
– تقلید در حد حرکات ساده دیگران
۳) زیرمرحله تقلید نقش:
– میل به اطاعت از یک سو و مالکیت از سوی دیگر
– تقلید در اینجا تکرار نقش ها است
– کوشش برای جایگزین دیگری شدن و تحسین از راه تقلید
(سعی می کند نقش دیگری را تقلید کند و از همین طریق تشویق دریافت کند، هم میل به اطاعت هم میل به مالکیت وجود دارد)
– تقلید الگو نقش اساسی در درک و درون سازی دنیای بیرونی دارد. از این طریق شی عینیت می یابد.
( بنابراین تنها پس از گذشت از مرحله شخصیت گرایی است که بازخورد عینی حاصل می شود )
– وابستگی کامل به اطرافیان، اهمیت اثرات محیط خانوادگی در این مرحله
– ساخته شدن من و روابط عاطفی با محیط انسانی
- مرحله پنجم: فکر مقوله ای ( ۶-۱۱ سالگی)
– تطبیق و سازگاری رفتارها با شرایط خاص : شخصیت چندظرفیتی
– شکل گیری فکر مقوله ای : یعنی ظرفیت تغییر طبقه بندی ها بر اساس ویژگی های مختلف
– فکر مقوله ای فعالیتی شناختی است که به انضباط فکری نیاز دارد و ناشی از ایجاد توجه یا تمرکز و همان انضباط فکری است
– استعداد مقوله ای: امکان دیدن خود به عنوان عنصری در گروه های مختلف (می بینید که شخصیت چندظرفیتی و فکر مقوله ای به هم مربوطند)
– تبعیت رفتارها از انگیزه های نامتجانس: سن کار (رفتارهایی که با انگیزه های دیگری انجام می شوند امکان انجام کار را فراهم می کنند)
- مرحله ششم: نوجوانی
– بحران گسترده تر شخصیت و در نهایت بازنگری و تعادل مجدد
– تطبیق مجدد طرح بدنی: عادت به تحسین و تماشای خود، بی مهارتی حرکتی
– بازیافتن خویش: تضادورزی، طرد دیگران
– دوسوگرایی: تناوب خودخواهی و فداکاری، عشوه گری و تمسخر، کمرویی و لاف زنی
– استدلال و ترکیبات ذهنی: اندیشه های علمی و فلسفی
– هسته اصلی این مرحله: هشیاری به خود
– گسترش شخصیت چندظرفیتی
مراحل مرکزگریز یا شناختی: مراحل فرد ( یک ، سه و پنج)
مراحل مرکزگرا یا عاطفی: مراحل زوج ( دو، چهار، شش)
بیشتر بدانید
– والن: مخالفت در برابر درون بینی روانشناسی سنتی – بررسی عینی هشیاری
– استفاده از روش تجربی مقایسه ای مرضی
– از نظر والن بین فکر کودک و بزرگسال از لحاظ محتوی تفاوت وجود ندارد و تنها علت تمایز انها نداشتن استعدادهای بزرگسال است.
– در ابتدا نظام والن از تولد تا سه سالگی شامل چهار مرحله بوده است که مرحله اخر به نام مرحله فرافکنی (ظرفیت با فاصله نگریستن بر اساس امکانات تجسمی) بوده است که از نظام جدید حذف شده است
– نکات مربوط به شرطی شدن در مرحله حسی حرکتی:
– بازتاب های شرطی وابسته به دو نیاز غذایی و وضعی هستند – بازتاب غذایی از هفته دو و سه، بازتاب وضعی مکیدن از تولد
– امکان شرطی شدن ناشی از محیط و رشد است.
– معنادار شدن واکنش های شرطی: آمادگی برای مرحله بعد (وقتی واکنش های شرطی برای کودک معنی می گیرد می تواند هیجان مربوط به هر کدام را نشان دهد)
– هشیاری با هیجان آغاز می شود. هشیاری متمرکز بر تغییرات بدنی است که همین تغییرات بدنی علت وجودی آن هستند، جمله مربوط به شروع هشیاری را در مرحله اول بخاطر بیاورید
– مناطق مهم در مرحله هیجان پذیری: مغز میانه، قشر بصری و جسم مخطط
– مرحله هیجان پذیری و مرحله حسی حرکتی هر دو بر فردیت کودک متمرکز است اما در مرحله حسی حرکتی کودک محیط را به تملک خود در می اورد و فعال است. در فاصله این دو مرحله تمرین و بازی که در انها کودک در دو قطب فعل پذیر و فعال است دیده می شود.
– فروید حسادت جنسی را نقطه اغاز و الگو/تقلید و شکل گیری فرامن را نقطه پایان می داند اما والن عقیده دارد لحظه مجذوب شدن مقدم بر بازیافتن خود است: پدر تنها موضوع نیست و تنها انگیزه جنسی نیست (پدر حکم الگویی دارد که کودک از ان تقلید می کند تا شبیه او شود و تشویق شود و شخصیتش را بازیابد و فقط انگیزه جنسی نیست که باعث تقلید است می شود) > مربوط به زیرمرحله تقلید
– برای گذار از حالت درهم شدگی هیجانی در مرحله هیجان پذیری به هشیاری شخصی در این مرحله لازم بود که کودک به فعالیت های اکتشافی دنیای عینی در مرحله حسی حرکتی دست بزند تا وجود مجزا و عینی خود و اشخاص و اشیا را دریابد. به این دلیل است مرحله حسی حرکتی بین مرحله هیجان پذیری و شخصیت گرایی است (در اینجا می توانید علت تناوب مراحل شناختی و هیجانی والن را درک کنید)
– چند نکته در مورد مرحله فکر مقوله ای:
– ماندن در سیستم خانواده خطر تثبیت در یک فرمول واحد و همسان سازی های حل نشده را ایجاد می کند. ورود به مدرسه باعث شخصیت چندظرفیتی وگرفتن نقش در گروه ها و همسان سازی می شود.
– توجه پایدار، عدم وابستگی به زمان حال و عینی بودن- افزایش ظرفیت دقت به خاطر رشد عصبی، یادگیری، تجسم رمزی و گفتار
– جدا شدن روابط از شکل لحظه ای و عینی: شکل گیری شبکه ارتباطی آرمانی
– در شش تا نه سالگی فعالیت مقوله ای تحت سلطه عینیت و موقعیت های به یاد اورده شده است. در ده سالگی فعالیت مقوله ای قطعی شکل می گیرد.
– تمایزیافتگی منجر به پیشرفت در دو زمینه اصلی شناخت می شود: تجسم، تعیین امور واقعی
– شروط هشیاری به خود: اثبات هویت، همسان سازی زمانی (من در طول زمان)
– در نوجوانی زیرساخت های عقلی لازم برای استقرار شخصیت شکل گرفته است -شبکه مقوله ای هوش برای استقرار شخصیت ضروری است که از راه تشکیل شخصیت چندظرفیتی به دست می اید
سوالات کنکوری
۱- بحران های شخصیت در کدام سطح از مراحل تحول آغاز می شود؟
۱) بلوغ ۲) تضاد و وقفه ۳) تقلید نقش ۴) هیجان پذیری
۲- در نظام والن جنبه تکانی و تنودی در چارچوب کدام مرحله تحول مورد تحلیل قرار گرفته است؟
۱) برانگیختگی ۲) حسی حرکتی ۳) شخصیت گرایی ۴) هیجان پذیری
۳- دومین مرحله تحول در نظام والن کدام است؟ (۳ بار تکرار)
۱) برانگیختگی حرکتی ۲) حسی حرکتی ۳) مقوله ای ۴) هیجان پذیری
