برنامه سیمای خانواده در 16 آذر ماه با حضور زینب خجوی به موضوع شب ادراری اختصاص داشت. می توانید در این پست خلاصه ای از آنچه در برنامه بحث شد را ببینید. همچنین برای مشاهده فیلم می توانید روی لینک انتهای صفحه کلیک کنید

1-    توضیحی درباره شب ادراری بدهید و اینکه آیا شب ادراری یک اختلال است؟

رشد کنترل مثانه طی 5 سال اول زندگی به دست می آید. همانطور که کودک راه رفتن را به شکل طبیعی و تدریجی می آموزد مهار ادرار را هم یاد می گیرد. در این زمینه گرچه تفاوت های فردی وجود دارد اما به شکل کلی حدود 5 سالگی کودک به مهار مثانه می رسد. به ترتیب مهار مدفوع، مهار روزانه ادرار و مهار شبانه ادرار به دست می آید. اگر کودک حداقل 5 سال داشت ولی هنوز مهار ادرار نداشت می توانیم عنوان بی اختیاری ادرار را برایش به کار ببریم به شرطی که حداقل دو بار در هفته به مدت حداقل سه ماه این مشکل ادامه داشته باشد و باعث نگرانی و اضطراب والد و کودک شود.

تقریبا از هر 5 کودک یک کودک به این عارضه مبتلاست، شب ادراری بیشتر یک علامت است تا اختلال که می تواند ناشی از عوامل زمینه ای دیگری باشد.

2-   با این وجود اگر مادری فرزند 4-5 ساله داشت که با وجود آموزش، شب ادراری داشت نباید نگران باشد؟

همانطور که گفتیم، زیر 5 سال جای نگرانی وجود ندارد چرا که این یک روند طبیعی است که به تدریج شکل می گیرد. باید صبور باشیم و حوصله کنیم. مادر تنها تسهیل کننده رشد است  و دخالت و فشار باعث ایجاد مشکلات بیشتر خواهد بود. مادر هر زمان که کودک را آماده ببیند به تدریج آموزش را شروع می کند اما فشاری به کودک وارد نمی کند و نیازی به مراجعه هم ندارد.

3-  پس سنین مشخصی هست که باید آموزش مهار مثانه را شروع کنیم؟

بله قطعا، توصیه میکنیم که زیر 18 ماه آموزش را شروع نکنند چرا که هنوز کودک آماده این کار نیست. از حدود دو سالگی مهار روزانه ادرار را یاد می دهیم و پس از آن زمانی که کودک به شرایط مناسب برای مهار ادرار رسید مهار شبانه را آموزش می دهیم.

4-   گفتید مهارت به دست می آید. ممکن است کودک این مهارت را داشته باشد اما از دست بدهد؟

بله ممکن هست. ما دو نوع شب ادراری داریم. در شب ادراری نوع اولیه کودک از بدو تولد نتوانسته تا به الان مهار ادرار داشته باشد و هیچ وقت به اندازه یک سال این مهارت را نداشته. در نوع ثانویه کودک به اندازه یک سال این توانایی را داشته ولی الان دچار عدم مهار ادرار شده است.

5-   اگر بر اساس مواردی که گفتید، مادر احساس کرد که کودک دچار اختلال شب ادراری است باید چه کار کند؟

اولین قدم مراجعه به اورولوژیست یا متخصص مجاری ادراری است که علل زیستی را بررسی کند. یکی از شایع ترین علل عفونت های ادراری است که با آنتی بیوتیک ها درمان می شود. سایر مشکلات مثل دیابت، حمله های صرعی، عارضه هایی که تعادل آب بدن را به هم می زنند مثل یبوست، هستند. بعد از بررسی این عوامل به روانشناس مراجعه می کنند تا عوامل روانشناختی را بررسی کنند.

6-   این عوامل روانشناختی که می توانند در شب ادراری تاثیر بگذارند چه مواردی هستند؟

یک دسته عوامل مربوط به والدین هستند. مثل ویژگی هایی از والدین که روی روش های فرزندپروری و به شکل خاص روی روش های آموزش مهار ادرار تاثیر می گذارند. مثلا مادرانی که مستبد و کنترل گر هستند، مادرانی که وسواس دارند یا مادران مضطرب می توانند آموزش توالت رفتن را دچار مشکل کنند. همچنین بی اطلاعی والدین از روش های درست آموزش مهار ادرار باعث این اختلال می شود.

عواملی مربوط به کودک هستند مثل اضطراب و افسردگی کودک، خوابگردی، وحشت های شبانه و ترس های کودک، و اختلالاتی مثل بیش فعالی.

دسته ای از عوامل هم نه به کودک نه مادر ارتباط ندارند بلکه عوامل محیطی اند که به شکل استرس وارد سیستم خانواده می شوند مثل شرایط اقتصادی که نشان داده اند با شب ادراری رابطه دارند. همچنین عوامل فرهنگی مثل فشاری که سنت ها به والدین می آورند تا به شکل زودرس به کودکانشان آموزش مهار ادرار بدهند باعث اختلال می شوند.

7-  شما در روش های مربوط به والدین به تاثیر مادر با ویژگی های وسواسی، کنترل گر یا کم اطلاع در شب ادراری اشاره کردید.امکان دارد بیشتر توضیح دهید.

می توانیم شیوه های فرزندپروری را در اینجا به شکل یک طیف ببینیم. در یک سر آن والدینی هستند که بسیار کنترل کننده اند و به کودک برای مهار ادرار فشار زیادی وارد می کنند. پایین تر از سنی که ذکر کردیم یادگیری را شروع می کنند و اضطراب و وسواس خاصی هم سر این مسایل ممکن است داشته باشند. شاید کودک در برهه خاصی این یادگیری زودرس را کسب کند و مادر تقویت شود اما پس از مدتی که کودک به سن مهار دفع رسید این یادگیری ها را از دست خواهد داد. همچنین در سنی که کودک استقلال طلب است این روش فرزندپروری باعث لجبازی کودک خواهد شد و جنگ قدرت ایجاد خواهد کرد. در سر دیگر طیف مادرانی هستند که بسیار سهل گیرند. اینها حتی نقش تسهیل کننده هم ندارند و کودک را به حال خود رها کرده اند.

8-  در زمینه این عوامل روانشناختی که ذکر کردید، روانشناس چه کمک هایی می تواند بکند؟

روانشناس ابتدا بررسی می کند که ایا نگرانی مادر واقع بینانه هست یا نه. بر اساس سنینی که ذکر کردیم، شرایط کودک، اینکه مهار روزانه دارد یا خیر. اگر واقعا اختلال وجود داشت مادر را آرام می کنیم، اضطراب را کاهش می دهیم و درباره تاثیری که این اضطراب بر شرایط کودک و عزت نفس او دارد تاکید می کنیم. آموزش ها و اطلاعات لازم را ارایه می کنیم. همچنین برای کودک نیز به زبان خودش عملکرد مثانه و شب ادراری را توضیح می دهیم و اضطرابش را کم می کنیم. نکته دوم تاکید بر عدم تنبیه کودک است. شب ادراری به شکل خود به خود تا 15 سالگی درمان می شود و اگر تنبیه صورت گیرد اختلالی را که خودبه خود بهبود می یافت به مشکلی مادام العمر تبدیل می کنیم. برای مثال مطالعه جدیدی نشان داده که تنبیه در کودکان دچار شب ادراری  باعث افسردگی و کاهش کیفیت زندگیشان می شود. پس از مشخص شدن چارچوب کلی تکنیک های روانشناختی را به کار میگیریم.

9-   این تکنیک ها شامل چه چیزهایی است؟

مهمترین و موثرترین این تکنیک ها رفتاری هستند. نگهداری مثانه، تقویم ستاره، بیدار کردن شبانه، زنگ ادرار از جمله روش ها هستند. در نگهداری مثانه از کودک می خواهیم با احساس ادرار آن را 5 دقیقه نگه دارد و سپس به دستشویی برود و برای این کار پاداش بدهیم. هر روز این زمان انتظار را بیشتر میکنیم تا 30 دقیقه. در روش تقویم ستاره روزهایی که کودک جای خودش را خیس نکرده ستاره میگذاریم و سایر روزها را که ادرار کرده نادیده میگیریم یعنی تنبیه نمی کنیم. در روش زنگ ادرار که موثرترین روش است یک دستگاه استفاده می کنیم که….. /

10- چه مدت زمان می برد که این روش ها اثر کند؟

روش زنگ ادرار حدودا 4 تا 6 هفته طول می کشد. اما شاید هم بیشتر. این روش ارزش ادامه دادن را دارد چرا که بازگشت اختلال پس از آن کم است و طبق مطالعات حدود 40 درصد است. اما سایر روش ها مثلا دارودرمانی هم هست که عود بیشتری حدود 70 درصد رخ می دهد. برای زمانی که اختلال شدت می گیرد، می توان از دارو استفاده کرد. این روشها با مراجعه به روانپزشک صورت می گیرد که در آنجا عوارض دارو توضیح داده می شود و والدین انتخاب می کنند که استفاده کنند یا خیر. دو داروی مطرح ایمی پرامین و دسموپرسین (desmopressin) است . دومی اثر سریع تری دارد و در کنار روش های رفتاری برای مواقعی که کودک به مهمانی یا اردو می رود می تواند استفاده شود.

مشاهده فیلم در آرشیو شبکه یک

 در صورتی که این مطلب را مفید می دانید، با کلیک روی آیکن شبکه های اجتماعی زیر آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید!