آبان و آذر 89 را خوب به خاطر دارم، وقتی در میانه راه آماده شدن برای کنکور کارشناسی ارشد روانشناسی بودم. نه از اشتیاقی که در ابتدای مسیر داشتم خبری بود، نه اضطرابی که مجبور به خواندنم کند! خبری از برنامه ریزی های دقیق و منظم روزانه نبود. خبری از یادداشت برداری و مطالعه و کشف دانسته های جذاب نبود! گاهی پیش می آمد که صبح چشم باز میکردم و هزاران فکر داشتم که برعکس همیشه، نه تنها انگیزه ای برای رفتن به سراغ کتاب ها به من نمی دادند، بلکه حتی توان برخاستن را هم از من می گرفتند. خسته بودم! تفریح هم تا حدودی داشتم اما انگار این خستگی جسمی نبود. به نظرم همه اش زیر سر افکارم بود که می گفتند: تو قبول نمیشی! خیلی عقبی! این همه خواندی چیزی هم یادت هست؟ اگر خوب خواندی پس چرا نصف تست ها را بلد نیستی؟ دانشگاه تهران؟ ابدا ، دعا کن حداقل مجاز بشی! و …

این حرف ها را از چند نفر از رتبه های برتر کنکور کارشناسی ارشد  هم شنیده ام و فکر میکنم کمتر کسی است که در حال مطالعه سفت و سخت باشد و چنین دوره ای را تجربه نکرده باشد.خوب پس چه تفاوتی باعث می شود یک نفر رتبه مطلوبش را کسب کند و دیگری نه؟ چه چیزی باعث می شود یکی این دوره را سپری کند و دیگری در باتلاق ناامیدی فرو رود؟ پاسخ ساده است: خودتان را ارزیابی کنید!

اکثر ما عادت داریم که بیشتر خودمان را تنبیه کنیم تا پاداش دهیم. جزو خزانه رفتاری ما چیزی به اسم پاداش به خود وجود ندارد! در قدم اول بیایید بهانه ای برای پاداش دادن به خودتان پیدا کنید. آنهایی که دفترچه ثبت روزانه مطالعاتشان را دارند راحت تر هستند اما آنها هم که چنین چیزی ندارند، مشخص کنند که از کی شروع کرده اند، کجای کار بودند و الان کجا هستند؟ از یک کتاب خاص چند صفحه خوانده اند و چقدر زمان صرف آن کرده اند؟ هر روز چند ساعت مطالعه کرده اند؟ قید چه کارهای لذت بخشی را زده اند تا به جایی که اکنون هستند برسند؟ قطعا زمان زیادی صرف شده است و صفحات زیادی خوانده شده است اما به آنها توجهی نمی کنیم. بنابراین ارزیابی آن چه تا کنون کرده اید بسیار امیدبخش خواهد بود. حالا بهانه ای دارید که به خودتان یک پاداش درست و حسابی بدهید!

در قدم دوم، شرایط آینده را پیش بینی کنید تا برخی افکار نادرستتان را رد کنید. محاسبه کنید که چقدر زمان دارید و برای مباحث باقی مانده چقدر زمان احتیاج دارید. طبق زمان و صفحاتی که قبلا خوانده اید می توانید یک تخمین بزنید. اگر آزمون آزمایشی هم شرکت می کنید که چه بهتر، برنامه ای خواهید داشت که می توانید کما بیش با آن پیش روید. برخی دوستان هم شکایت می کنند که به مباحث آزمون ها نمی رسند که پیشنهاد می شود مباحث باقی مانده هر آزمون را در آزمون های دوره ای جبران کنند. اگر زمانتان بسیار کم است مباحث مهمی که سال های پیش جزو سوال خیزترین مباحث بوده اند را مشخص و در اولویت مطالعه قرار دهند. حالا با این پیش بینی ها چه کسی می تواند بهتر از شما به این فکرتان پاسخ دهد که زمان خیلی کمی دارم و به پایان کتابم نمی رسم؟!

این ارزیابی به شما می گوید که از کجا شروع کرده اید، نسبت به نقطه شروع در کجا قرار دارید و به کجا می خواهید برسید. ارزیابی باعث می شود برخی افکارتان نتوانند بی دلیل و منطق رجزخوانی کنند! اگر فکرتان گفت که تو اصلا پیش نرفته ای می توانی ارزیابی گذشته ات را با افتخار نشان دهی! اگر فکرت گفت که تو نمی رسی می توانی برنامه ریزی آینده ات را به او نشان دهی! اگر فکرت تو را به تنبلی محکوم کرد ساعات مطالعاتی ات را به رخش بکش! و …

برخی افکار هم پاسخ دیگری دارند. وقتی تست زنی می کنید و نمی توانید به همه تست ها پاسخ دهید ممکن است دچار خطاهای شناختی متعددی شوید. مثلا ممکن است بگویید من نمی توانم به هیچ سوالی پاسخ دهم، من هیچ چیزی بلد نیستم… فکر میکنم شایع ترین خطا، خطای همه یا هیچ باشد. شما اگر به چند سوال پاسخ ندهید فکر می کنید هیچ چیزی بلد نیستید. بهتر است نگاهی به درصدهای رتبه های برتر بیاندازید! چند نفر را می توانید پیدا کنید که به درسی 100 درصد پاسخ داده باشد؟ بعضی درصدها حتی از 50 درصد یا کمتر هم تجاوز نمی کنند! پس حواستان را جمع کنید. این جمله مهمی است که  تلاش شماست که اهمیت دارد نه نتیجه! مهم این است که در هر آزمون آزمایشی از آزمون قبلی بهتر شده باشید یا حتی اگر اینطور نبود مهم کشف اشتباهاتی است که الان شناسایی می شوند و برای رفعشان تلاش می شود.

نکته دوم، عجله شماست! هنوز زمان زیادی تا کنکور اصلی دارید اما برای کسب یک درصد خوب عجله می کنید! چه انتظاری دارید؟ شما باید تسلط کامل در درسی داشته باشید که بتوانید منتظر یک درصد مطلوب باشید. تسلط بعد از دوره های متعدد و تست زنی به دست می آید که قطعا از تمام کردن کتاب مهمتر هستند! پس عجله نکنید. همانطور که الان از چند ماه پیش بیشتر می دانید، حتما چند ماه دیگر از الان دانشمندتر خواهید بود!

نکته سوم اینکه الان فرصت دارید اگر اشتباهاتی در برنامه داشته اید اصلاحشان کنید. آیا از برنامه ریزی فشرده با ساعات بالا خسته شده اید؟ زمانتان را واقع بینانه تر تنظیم کنید. آیا تنظیم زمانتان در طول روز، مثل درس خواندن شبانه، خسته کننده است؟ آن را طبق عادات صحیح اصلاح کنید. آیا برای درسی خاص وقت زیادی گذاشته اید و درس دیگری را نادیده گرفته اید؟ برنامه دروستان را طوری منظم کنید که همه دروس به شکل موازی پیش رود. آیا برخی دروس (مثل فیزیولوژی) بسیار فرار و نگران کننده است؟ دوره های روزانه این دروس را به برنامه اضافه کنید و …اینقدر فکر نکنید، یه کاری بکنید!

سایر نکات مشاوره ای کنکور کارشناسی ارشد و دکترای روانشناسی اینجا بخوانید .

مصاحبه با رتبه های برتر اینجا بخوانید.