انسان در جستجوی معنی – ویکتور فرانکل

معرفی کتاب انسان در جستجوی معنا

کتاب انسان در جست‌ و جوی معنی اثر ویکتور فرانکل، روانپزشک اتریشی، اثری تأثیرگذار و مشهور است. ترجمه دکتر اکبر معارفی از این کتاب توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است. این کتاب با روایتی درگیرکننده و تأثیرگذار آغاز می‌شود که گزارشی از تجربیات شخصی نویسنده است.

این روایت، تجربیات اسارت در اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها را شرح می‌دهد و از عذاب‌ها و سیاهی‌های آن سخن می‌گوید. در بخش دوم کتاب نیز، فرانکل نگاهی تخصصی را آغاز می‌کند و به معنادرمانی می‌پردازد.

این ساختار دو جزئی، در عین جداسازی حرفه‌ای بخش داستانی از بخش تخصصی، ارتباطی نیز میان آن‌ها شکل داده و به خواننده این امکان را می‌دهد تا ابتدا ریشه‌های معنا درمانی را در روایتی از زندگی واقعی، آن هم در شرایطی بسیار سخت لمس کند. این ترکیب به الهام‌بخش بودن و اثرگذاری بیشتر کتاب منجر شده است.

او هر لحظه با مرگ روبه‌رو بود و ارزش انسانی وی در اردوگاه نازی اهمیتی نداشت؛ تحقیر و توهین، کارهای سنگین مداوم، رفتارهای خشونت‌بار و کشتارهای دسته‌جمعی، چیزهایی بود که فرانکل آن‌ها را در کنار تمام زندانیان چشید. اما قدرت معنا، سرچشمۀ وجودی فرانکل برای نجات یافتن از آن شرایط شده بود.

فرانکل بعد گذر از دوران سیاه زندگی‌اش، مکتب تازه‌ای در روانشناسی به‌عنوان معنی درمانی یا لوگوتراپی خلق کرد که ثمرۀ تجربه‌های ناخوشایند او در سال‌های اسارت و زندانی‌بودنش در اردوگاه‌های کار اجباری است.

این نظریه در میان روانشناسان و روان درمانگران طرفداران زیادی دارد و به بررسی اهمیت جست‌وجوی مفهوم زندگی در شرایط مختلف پرداخته است.

فرانکل می‌گوید که معنای زندگی را به‌طور کلی در سه چیز می‌توان جستجوی کرد: حرفه و شغل، عشق، و رنج‌های زندگی. او در شرایطی که رنج، ناگزیر همراه زندگی شده و رهایی از آن ناممکن است، رنج را به‌عنوان منبع معنای زندگی شناسایی می‌کند.

فرانکل معتقد است که در سخت‌ترین شرایط نیز، یک چیز همیشه برای انسان باقی مانده و آن، آزادی او برای انتخاب واکنش خود است. کتاب انسان در جستجوی معنا همچنین به مسئولیت معنا اشاره می‌کند و می‌گوید که معنا از جنس شادی نیست، بلکه از جنس مسئولیت است  و هدف انسان،  پیدا کردن معنایی است که برای انجام آن مسئولیت بپذیرد.

یکی از تفاوت‌های دیدگاه ویکتور فرانکل به‌عنوان فردی اگزیستانسیالیست، با دیگر متفکران این اندیشه، دیدگاه‌های مثبت او نسبت به دین است. او در این کتاب به قدرت و معنایی اشاره می‌کند که دین‌داری به انسان‌های مذهبی برای تحمل رنج می‌بخشد.

بخش تخصصی این کتاب، با زبانی روان نوشته شده و خوانایی آن نیز مانند بخش اول کتاب، برای عموم مردم حفظ شده است.

چرا باید این کتاب را بخوانیم؟

انسان در جستجوی معنا، کتابی است که شما را همراه روزهای سخت نویسنده کرده و از ریشه بررسی می‌کند که دکتر ویکتور فرانکل، چطور به رویکرد درمانی رسیده است.

روایت تأمل‌برانگیز کتاب، به شما نشان می‌دهد که جستجوی معنی زندگی چگونه می‌تواند شما را نسبت به سخت‌ترین شرایط مقاوم کند، نگرش شما را تغییر دهد و امیدی نو بسازد.

خرید کتاب انسان در جستجوی معنا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

اگر شما نیز از افرادی هستید که در مسیر زندگی به پوچی رسیده‌اید، یا رنج‌های بی‌امانی را تجربه می‌کنید که ناگزیر جزئی از زندگی شما شده‌اند، این کتاب به شما کمک می‌کند تا معنایی شخصی در زندگی خود بیابید و از احساس پوچی رها شوید.

این کتاب همچنین برای روانشناسان و درمانگرانی که به معنادرمانی علاقه‌مندند و می‌خواهند با پایه‌های آن آشنا شوند، کتابی ارزشمند است. شما می‌توانید این کتاب را از سایت روان‌ آموز و با تخفیفی ویژه تهیه کنید.

کتاب مرتبط: انسان در جستجوی خویشتن

این کتاب برای چه افرادی مناسب است؟

این کتاب، یکی از مهم‌ترین کتاب های روانشناسی در عصر ماست. معمولاً اگر کتابی دارای تنها یک رویکرد و یک فکر باشد و با این حال چنان قدرتی داشته باشد که بتواند زندگی کسی را تغییر دهد، همین کافی است و باید آن را خواند و خواندن این کتاب به تمامی اقشار جامعه توصیه می‌شود.

همچنین دانشجویان روانشناسی، درمانگران و کسانی که به روانشناسی اگزیستانسیالیست علاقه‌مند هستند نیز می‌توانند از کتاب انسان در جستجوی معنا دکتر فرانکل بهره‌مند شوند.

توضیحات تکمیلی

از نقاط قوت کتاب انسان در جستجوی معنی، قلم گیرا و جذاب نویسنده است که در سراسر کتاب مخاطب سیطره دارد. فرانکل بنیان‌گذار لوگوتراپی، روانشناس و عصب‌شناس اتریشی بر مبنای تجربه‌های شخصی و بیماران فراوان خود، عقیده دارد که شما نمی‌توانید از رنج و عذاب دوری کنید اما می‌توانید طرز برخورد با آن را خودتان انتخاب کنید.

ویکتور فرانکل (Viktor Frankl) مفهوم حضور خود را در آن جهنم و اردوگاه عذاب‌آور دریافت و به‌خاطر آن تمام بیماری، خستگی، گرسنگی، تشنگی، فشار روانی و شکنجه‌های بدنی و… را تحمل کرد.

جوایز، افتخارات و میزان فروش کتاب انسان در جستجوی معنا

این کتاب تا زمان مرگ نویسنده یعنی تا سال 1997، بیش از 10 میلیون نسخه فروش داشته و سپس در سال ۲۰۲۲ نیز فروش این کتاب به بیش از شانزده‌ میلیون نسخه رسید. این اثر به 24 زبان ترجمه شده است که این آمار نشان از استقبال جهانی و جذابیت و تأثیرگذاری آن است.

همچنین بر اساس نظرسنجی انجام شده توسط Book-of-the-Month Club و the Library of Congress، کتاب انسان در جستجوی معنا در فهرست «ده کتاب تأثیرگذار در ایالات متحده» قرار دارد. در سال ۲۰۲۲ نیز فروش این کتاب به بیش از شانزده‌ میلیون نسخه رسید.

دربارۀ ویکتور فرانکل

ویکتور امیل فرانکل (۲۶ مارس ۱۹۰۵ – ۲ سپتامبر ۱۹۹۷) روان‌پزشک و نورولوژیست اتریشی، فیلسوف و نویسنده‌ای بود که مکتب معنا درمانی (لوگوتراپی) را بنیان گذاشت.

او استاد دانشگاه وین بود و پس از جنگ جهانی دوم و تجربۀ سخت زندان در اردوگاه‌های نازی، نظریه‌اش را شکل داد که در آن «جست‌وجوی معنا» مهم‌ترین نیروی محرک انسان به شمار می‌رود. وی چهل کتاب نوشت که به بیش از پنجاه زبان ترجمه شده‌اند. روش او در کنار فروید و آدلر، به‌عنوان «سومین مکتب روان‌درمانی وینی» شناخته شد.

تحلیل جامع نظرات خوانندگان کتاب انسان در جستجوی معنا

ستایش محوری و عمق تأثیرگذاری عاطفی

تحلیل کلی بازخوردها نشان می‌دهد که این کتاب، به ویژه بخش اول آن که شرح تجربیات فرانکل در اردوگاه‌های کار اجباری نازی است، با بالاترین شدت عاطفی مورد ستایش قرار گرفته و عمق تأثیرگذاری آن، برجسته‌ترین نقطه قوت آن از دیدگاه مخاطبان است.

بسیاری از خوانندگان انگلیسی‌زبان آن را یکی از «بهترین و فراموش‌نشدنی‌ترین کتاب‌هایی که خوانده‌اند» توصیف کرده و تأکید دارند که توصیفات صریح از زندگی در اردوگاه‌ها «عمیقاً تأثیرگذار» است.

خوانندگان فارسی‌زبان نیز با ادبیاتی مشابه از «داستانی واقعی که هم روان‌شناختی است و هم تاریخی» صحبت کرده و اظهار داشته‌اند: «با خواندن کتاب انسان در جستجوی معنا (Man’s Search for Meaning) حس امیدواری و ادامه زندگی و جنگیدن برای آن در شما تازه می‌شود.»

نکته کلیدی این بخش، مشاهده تضاد شدید میان کسانی است که توانستند در آن شرایط غیرممکن «معنایی بیابند و نجات پیدا کنند» و کسانی که تسلیم شدند، که این موضوع به خودی خود برای مخاطب الهام‌بخش و فکربرانگیز بوده است.

ارزیابی نظریه و چرخش فلسفی

در بخش دوم، تحلیلگران بر ارزش والای لوگوتراپی (معنادرمانی) به عنوان رکن اصلی کتاب، به ویژه برای افرادی که با «افسردگی، ناامیدی و بی‌معنایی» دست و پنجه نرم می‌کنند، اجماع دارند.

جوهر فلسفی کتاب انسان در جستجوی معنا ویکتور فرانکل در جمله‌ای کلیدی خلاصه شده که به عنوان «تحولی عمیق در ذهنیت» شناخته می‌شود: «مهم این نیست که ما از زندگی چه انتظاری داریم، بلکه مهم آن است که زندگی از ما چه می‌خواهد.»

این دیدگاه، به‌مثابه یک انگیزه بخش قوی، کارکرد اصلی خود را در یافتن هدف، نه از طریق لذت، بلکه از طریق مسئولیت و کار، عشق، و پذیرش رنج برای رشد نشان داده است.

با این حال، در زمینه موضوعی، برخی خوانندگان ابراز سردرگمی کرده‌اند که چرا بخش عمده‌ای از کتاب صرف «خاطرات اردوگاه» شده است، که این امر نشان‌دهنده انتظارات متفاوت از میزان توازن بین روایت تاریخی و تئوری روان‌شناسی است.

کتاب مرتبط: روانشناسی وجودی بر اساس معنادرمانی و تحلیل وجودی

بریدۀ کتاب

چیزهای کوچک و بی‌اهمیت گاهی به ما خوشی بی‌حدی می‌داد. مثلاً خوش بودیم که پیش از رفتن به بستر وقت شپش‌کشی داریم. اینکار خودش لذتی نداشت چون ناچار بودیم در آن سرما، در آلونکی که یخ از سقفش آویزان بود لخت بنشینیم. اما تا وقتی که آژیر برنخاسته و چراغ‌ها را خاموش نکرده بودند خوش بودیم چون اگر این کار را نمی‌کردیم مگر می‌‌شد از خارش تن خوابید؟ این خوشی‌های کوچک زندان به همه‌ی ما یک نوع شادی منفی یا به قول شوپنهاور «آزادی از رنج‌بردن» می‌داد.

فهرست کتاب انسان در جستجوی معنا ویکتور فرانکل

چند کلمه از مترجم فارسی

پیش‌درآمد از دکتر آلپورت

سرگذشتی در اردوی اسیران

مفهوم اساسی لوگوتراپی

افزوده‌ها