علم و دین – ایان باربور

معرفی کتاب علم و دین

کتاب علم و دین، یکی از برجسته‌ترین و جامع‌ترین آثار در حوزۀ بررسی رابطۀ میان علم و دین است که از سوی مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسیده است. این کتاب ترجمۀ اثر مهم ایان باربور است که در سال ۱۹۷۲ در لندن منتشر شد و به سرعت به یکی از منابع اصلی و مرجع در این حوزه تبدیل گردید.

این اثر با بررسی چندجانبۀ مسئلۀ علم و دین از نگاه علوم مختلف، به بحث دربارۀ مناقشات تاریخی این دو موضوع می‌پردازد. باربور در این کتاب به جدایی‌انگاری مطلق حوزۀ علم از حوزۀ دین اعتقاد ندارد و بر این باور است که چون یک انسان و یک طبیعت و یک جهان بیش نداریم، نقاط اشتراک و اتفاقی میان این دو در روش و نگرش‌شان وجود دارد. او علم و دین را دو زبان مکمل می‌داند، نه متعارض.

مطالب کتاب از مبانی فلسفی و روش‌شناختی علم و دین آغاز شده و به بررسی رابطۀ انسان با طبیعت و رابطۀ خداوند با طبیعت می‌پردازد. مؤلف در این اثر به رهیافت‌هایی که به‌ویژه در سه قرن اخیر در حوزۀ دین و علم نسبت به این مسائل معمول بوده، نگاهی انتقادی و تحلیلی دارد.

باربور در کتاب به این موضوع اشاره می‌کند که «ما ناگزیریم در صدد یک جهان‌بینی یکپارچه برآییم. در تحلیل آخر، دیدگاه‌ها ناظر به یک جهان واحدند. هم زبان علم و هم زبان دین، از نظر مرجع و محتوا واقع‌نگرند و در هیچ‌یک از این دو حوزه نمی‌توان با افسانه‌ها یا مجعولات مفید سرکرد».

یکی از پیشنهادهای مهم مؤلف در این کتاب، آموزۀ «آفرینش مداوم» و فلسفۀ پویش وایتهدی است. آنچه در سراسر کتاب محفوظ است این است که دیدگاه مؤلف، توحیدی است نه طبیعی. باربور در بازنگری به نظم و نظام طبیعت در چهارچوب آراء کلامی‌ای که عمدتاً متخذ از تعبیر و تفسیر وحی تاریخی و احوال دینی است کوشش می‌کند، و این همان «الهیات طبیعت» است نه «الهیات طبیعی».

کتاب با تقسیم مطالب هر فصل به بخش‌های منظم و منسجم، مطالعه و فهم آن را برای خواننده آسان می‌کند و پانویس‌های فراوان آن به خواننده کمک می‌کند تا با منابع اصلی و اصطلاحات تخصصی آشنا شود. در پایان کتاب نیز واژه‌نامه‌ای جامع ارائه شده که راهنمای مفیدی برای درک بهتر مفاهیم است.

یکی دیگر از ویژگی‌های برجستۀ کتاب علم و دین بهاءالدین خرمشاهی، طبقه‌بندی منظم مباحث و ارائۀ «ماحصل و مرور» در پایان هر فصل است که جان کلام هر مبحث را به خوبی به خواننده منتقل می‌کند.

در نهایت این کتاب به یکی از بنیادی‌ترین پرسش‌های بشری پاسخ می‌دهد: آیا علم و دین می‌توانند با هم همزیستی داشته باشند یا بنا به ضرورت باید در تعارض باشند؟

باربور با تحلیلی منصفانه و بی‌طرفانه، نشان می‌دهد که این دو حوزه نه تنها متضاد نیستند، بلکه می‌توانند یکدیگر را تکمیل کنند. او با آراء علمی یا دینی‌ای که با عقاید خودش مخالف است، منصفانه برخورد می‌کند و به یکپارچگی علم یا دین خدشه‌ای نمی‌زند.

این کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای، پلی می‌زند میان حوزۀ علم و حوزۀ دین و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان بدون تحریف شأن و شایستگی یگانۀ هر یک، به سنتزی معقول و پذیرفتنی از آن‌دو دست یافت.

اگر شما نیز به دنبال پاسخی معقول برای پرسش‌های خود دربارۀ رابطۀ دین و علم هستید، اگر می‌خواهید با دیدی باز و بی‌تعصب به این موضوع بنگرید، و اگر قصد دارید فهم عمیق‌تری از جهان پیرامون خود داشته باشید، مطالعۀ این کتاب را از دست ندهید.

خرید کتاب علم و دین ایان باربور با تخفیف ویژه

قیمت این کتاب در نشر روان آموز با تخفیف ویژه درنظر گرفته شده است، پس بی درنگ این اثر ماندگار را مطالعه کنید و از دریچۀ اندیشۀ باربور، به درک عمیق‌تری از رابطۀ علم و دین دست یابید، چرا که این اثر نه یک کتاب همه‌پسند و زودیاب است، بلکه متنی استوار و مطمئن است که با مطالعۀ صبورانه و تأمل در آن، می‌توانید به بینش‌های تازه‌ای دست یابید و جهان‌بینی یکپارچه‌تری برای خود بسازید.

کتاب مرتبط: سیر فلسفه در جهان اسلام اثر ماجد فخری

این کتاب برای چه افرادی مناسب است؟

• دانشجویان رشته‌های الهیات، فلسفه و علوم انسانی: این کتاب به‌عنوان یک متن درسی دانشگاهی انتخابی مناسب است و برای دانشجویانی که در زمینۀ فلسفۀ علم، کلام جدید یا مطالعات دینی مشغول به تحصیل هستند، منبعی ارزشمند و ضروری محسوب می‌شود.
• روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری: کسانی که به بررسی رابطۀ انسان با طبیعت و جایگاه باورهای دینی در زندگی انسان علاقه‌مندند، در این کتاب بینش‌های عمیقی خواهند یافت که به درک بهتر ابعاد وجودی و معنوی انسان کمک می‌کند.
• دانشمندان و پژوهشگران علوم تجربی: برای کسانی که در حوزۀ علوم طبیعی فعالیت می‌کنند و به دنبال فهم رابطۀ یافته‌های علمی با باورهای دینی هستند، این کتاب چارچوبی فلسفی و منطقی برای تفکر دربارۀ این مسائل فراهم می‌آورد.
• متکلمان و اندیشمندان دینی: کسانی که به دنبال پاسخ‌های معقول و استدلالی برای چالش‌های پیش رو در مواجهۀ دین با علم مدرن هستند، در این اثر راهنمایی‌های ارزشمندی خواهند یافت.
• علاقه‌مندان به فلسفۀ علم و معرفت‌شناسی: افرادی که به مباحث روش‌شناختی علم، ماهیت شناخت علمی و مقایسۀ آن با شناخت دینی علاقه دارند، در این کتاب تحلیل‌های عمیق و دقیقی خواهند یافت.
• خوانندگان کنجکاو و اهل تفکر: هر فردی که به پرسش‌های بنیادین دربارۀ جهان، انسان و خداوند می‌اندیشد و به دنبال درک عمیق‌تری از رابطۀ دین و علم است، از مطالعۀ این کتاب بهره خواهد برد.

نقد کتاب علم و دین بر اساس نظرات کاربران وب

در مجموع، نظرات خوانندگان درباره کتاب علم و دین اثر ایان باربور نشان می‌دهد که بیشتر آن‌ها این کتاب را اثری مهم و ارزشمند می‌دانند؛ کتابی که به شکلی روشن و منظم چهار نوع رابطه میان علم و دین را توضیح می‌دهد و کمک می‌کند خواننده با دیدی بازتر به این موضوع پیچیده نگاه کند.

بسیاری از کاربران بیان کرده‌اند که کتاب برایشان الهام‌بخش بوده و باعث شده درباره باورهای شخصی، تاریخ علم و نقش دین در دنیای امروز بیشتر تفکر کنند. برخی هم اشاره کرده‌اند که کتاب برای کلاس‌های دانشگاهی، پژوهش و حتی مطالعه شخصی بسیار مفید است.

با این حال، کتاب خالی از نقد نیست. برخی خوانندگان معتقد بودند که متن در بعضی بخش‌ها سنگین و دانشگاهی است و فهم آن نیاز به حوصله بیشتری دارد. گروهی از مخاطبان مذهبی گفته‌اند که نگاه باربور به الهیات، مخصوصاً در بخش مربوط به «الهیات فرایندی»، با باورهای سنتی آن‌ها سازگار نیست و از سوی دیگر، برخی مخاطبان هم احساس کرده‌اند که نویسنده بیشتر روی تاریخ علم تمرکز کرده تا روی جزئیات دقیق تعامل میان علم و دین.

با وجود این انتقادها، اکثر خوانندگان تأکید کرده‌اند که کتاب ارزش خواندن دارد حتی برای کسانی که با دیدگاه باربور موافق نیستند، چرا که این کتاب موضوع را از زاویه‌های مختلف بررسی می‌کند، ذهن را بازتر می‌کند و کمک می‌کند خواننده شناختی پایه‌ای و ضروری از این موضوع مهم به دست بیاورد.

به همین دلیل، نقدهای کاربران در نهایت تصویری مثبت ارائه می‌دهند: کتابی جدی، آموزنده و گاهی چالش‌برانگیز، اما تقریباً برای هر کسی که به موضوع جذاب علم و دین علاقه دارد مفید و قابل‌توصیه است.

توضیحات تکمیلی

مناقشات دین و علم یکی از کهن‌ترین و در عین حال معاصرترین بحث‌های فکری بشر است که همواره ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است. مطالعۀ این کتاب (Religion and Science) به خواننده کمک می‌کند تا با دیدی باز و انتقادی، به این پرسش بنیادین بیندیشد که آیا علم و دین می‌توانند در کنار هم قرار گیرند یا به ناچار باید یکی از آن‌ها را نفی کنیم؟

ایان باربور (Ian Barbour) فیزیکدان برجسته و الهی‌دان مسیحی بود که در سال ۱۹۲۳ در پکن متولد شد و در سال ۱۹۵۵ از دانشگاه شیکاگو دکترا گرفت. او سال‌ها استاد فیزیک و صاحب کرسی ادیان بود و چندین جایزۀ علمی از مجامع مختلف فرهنگی دریافت داشت. باربور به واسطۀ دانش عمیق در هر دو حوزۀ علم و دین، توانست دیدگاهی متوازن و منصفانه به این موضوع ارائه دهد.

بهاءالدین خرمشاهی، مترجم این اثر، نویسنده، مترجم، فیلسوف، حافظ‌پژوه و استاد دانشگاه ایرانی است که در سال ۱۳۲۴ در قزوین متولد شد. او با مهارتی استثنائی در زبان فارسی و دقتی ویژه در ترجمه، این اثر ارزشمند را به فارسی روان و شیوا برگردانده است. خرمشاهی به طور کلی در ترجمه، طرفدار ترجمۀ مفهومی و منطقی است نه منطوقی و تحت‌اللفظی، و همین امر باعث شده این ترجمه یکی از برترین ترجمه‌های فارسی در حوزۀ فلسفه و الهیات باشد.

بریده ای از کتاب علم و دین خرمشاهی

کیهان‌شناسی ارسطو و الهیات مسیحی درهم‌آمیخته و تصویر قرون وسطایی جهان را پرداخته بود. زمین فلک مرکزی ثابت، و در میان افلاک متحدالمرکز آسمان محاط شده بود. طبق نظام بطلیموسی، سیارات مسیر مستدیر [= دایره‌وار]ی را می‌پیمودند که مرکز آن متصل به افلاک جنباننده بود؛ کاینات و کرات آسمانی چون کامل و بی‌فساد انگاشته می‌شدند، سزاوارشان بود که فقط از کامل‌ترین شکل‌ها و مسیرها که دایره است پیروی کنند. این طرح بآسانی به تصویر و تصور درآمد و با تجربۀ عادی همگانی صلابت و جامدیت زمین انطباق یافت.

فهرست کتاب علم و دین

1- مقدمه

بخش یکم: دین و تاریخ علم

2- فیزیک و متافیزیک در قرن هفدهم

3- خداوند و طبیعت در قرن هجدهم

4- زیست‌شناسی و الهیات در قرن نوزدهم

5- علم و دین در قرن بیستم

بخش دوم: دین و روشهای علم

6- روشهای علم

7- از علوم تا علوم انسانی

8- روشهای دین

9- زبانهای علم و دین

بخش سوم: دین و نظریه‌های علم

10- فیزیک و عدم تعین

11- زندگی و ذهن

12- تکامل و آفرینش

13- خداوند و طبیعت