زندگینامه دكتر محمدكريم خداپناهی
دکتر محمدکریم خداپناهی، زادهٔ ۱۳۲۳ در شهر قزوین، از چهرههای برجسته روانشناسی در ایران است. وی پس از پایان دورۀ متوسطه در سال ۱۳۴۳، برای ادامه تحصیل راهی آلمان شد. پس از فراگیری زبان آلمانی و گذراندن دورهٔ کالج دانشگاهی در مونیخ، در دانشگاه کنستانتس آلمان به تحصیل در رشتۀ روانشناسی فیزیولوژیک (رشتۀ اصلی) و زیستشناسی (رشتۀ فرعی) پرداخت. او در سال ۱۳۵۴ موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی فیزیولوژیک شد و تحصیل در مقطع دکترا را آغاز کرد، اما با اوجگیری انقلاب اسلامی ایران، در بهمن ۱۳۵۷ تحصیل خود را نیمهتمام رها کرده و به کشور بازگشت.
پس از بازگشت، وی در نهادهایی چون سازمان صدا و سیما، وزارت امور خارجه و نخستوزیری فعالیت داشت. دکتر خداپناهی در سال ۱۳۶۳ بهعنوان عضو هیئت علمی در دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی استخدام شد، سپس در اولین دورهٔ آزمون دکترای روانشناسی دانشگاه تربیت مدرس شرکت کرد و پس از قبولی، در سال ۱۳۷۴ موفق به اخذ مدرک دکترای روانشناسی شد.
رزومه علمی آقای دکتر محمد کریم خداپناهی
دکتر خداپناهی یکی از پیشگامان ترویج و آموزش روانشناسی فیزیولوژیک، احساس و ادراک، نوروسایکولوژی و انگیزش در ایران است. آثار علمی او بهعنوان منابع مرجع در دانشگاههای کشور شناخته میشوند و نقش چشمگیری در توسعۀ آموزش روانشناسی در ایران داشتهاند. وی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دروس تخصصی روانشناسی فیزیولوژیک، احساس و ادراک، نوروسایکولوژی، و انگیزش و هیجان را تدریس میکند.
دکتر محمدکریم خداپناهی طی سالها فعالیت آموزشی و پژوهشی در دانشگاه شهید بهشتی، نقش پررنگی در تربیت نسلهای متعدد روانشناسان در مقاطع مختلف تحصیلی داشته است. بسیاری از این دانشآموختگان امروز در مراکز علمی، درمانی و پژوهشی کشور بهعنوان استاد، پژوهشگر یا درمانگر فعالاند. علاوهبر این، دکتر خداپناهی در تألیف، ترجمه و اجرای طرحهای پژوهشی با گروهی از استادان و محققان برجسته همکاری داشته است و فعالیتهای علمی او در مسیر رویکردهای عصبروانشناختی، انگیزشی و فیزیولوژیکی، با دیگر چهرههای مطرح روانشناسی ایران همراستا بوده است.
سمتهای علمی و اجرایی
- عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی (از سال ۱۳۶۳ تاکنون)
- رئیس دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی (۱۳۶۳–۱۳۷۱)
- معاون آموزشی دانشگاه شهید بهشتی (۱۳۶۷–۱۳۶۸)
- رئیس مرکز خدمات مشاوره دانشگاه شهید بهشتی
- سردبیر فصلنامۀ روانشناسی و مدیر مسئول مجلۀ روانشناسی
- عضو هیئت تحریریۀ مجلات: «مطالعات اسلام و روانشناسی»، «روانشناسی تحولی» و «روانشناسی بالینی»
سوابق اجرایی در نهادهای دولتی
- معاون سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (۱۳۵۸–۱۳۵۹)
- سرپرست وزارت امور خارجۀ جمهوری اسلامی ایران (۱۳۵۹–۱۳۶۰)
- مشاور نخستوزیری جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۰–۱۳۶۳)
معرفی كتاب های محمدكريم خداپناهی
مشهورترین کتاب های روانشناسی تألیف شده یا ترجمه شده توسط خداپناهی عبارتند از:
- روانشناسی فیزیولوژیک
- انگیزش و هیجان (با بازنگری اساسی)
- نوروسایکولوژی و سایکوفیزیولوژی
- روانشناسی احساس و ادراک (با همکاری محمود ایروانی)
- مغز انسان و اختلالهای آن
- کتاب مرجع نوروسایکولوژی بالینی کودک
- فیزیولوژی عمومی؛ اعصاب و غدد داخلی
- روانشناسی تجربی: اصول کاربرد (ترجمه با همکاری دیگر مترجمان)
کتاب روانشناسی فیزیولوژیک محمد کریم خداپناهی در بیستمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بهعنوان کتاب سال برگزیده شد.
مقالات علمی منتخب کریم خداپناهی
مقالات علمی ایشان طیف گستردهای از موضوعات روانشناختی، از تحصیل و انگیزش گرفته تا سلامت روان و روابط والد–کودک را پوشش میدهند. برخی از مهمترین مقالات محمدکریم خداپناهی عبارتاند از:
- بررسی نقش راهبردهای شناختی و انگیزشی در پیشرفت تحصیلی و کاهش مشکلات روانشناختی دانشجویان (۱۳۷۹): تحلیل اثر مهارتهای شناختی و انگیزشی در موفقیت تحصیلی و کاهش استرس دانشجویان.
- بررسی نقش ساخت شخصیت در جهتگیری مذهبی دانشجویان (۱۳۷۹): پژوهشی درباره ارتباط ویژگیهای شخصیتی با میزان دینداری و گرایش مذهبی.
- اثربخشی مداخله آموزشی روانشناختی در ارتقای کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان سینه (با همکاری حیدری و شفیعیتبار): تحلیل روانشناختی وضعیت زندگی و سلامت روان در بیماران سرطانی.
- اثربخشی آموزش والدین مبتنی بر نظریۀ دلبستگی بر افزایش کیفیت مراقبت مادران کودکان مضطرب پیش دبستانی (با همکاری مظاهری، لواسانی و قنبری): پژوهشی درباره اثربخشی آموزش والدین در بهبود روابط عاطفی با کودک.