اختلال یادگیری ویژه ارزیابی و تشخیص – کمال پرهون

فهرست کتاب اختلال یادگیری ویژه؛ ارزیابی و تشخیص

• فصل ۱: مقدمه‌ای بر مفهوم اختلال یادگیری

تمایز بین اصطلاحات اختلال، ناتوانی، مشکل و کُند آموزی

اهمیت و ضرورت ارزیابی و تشخیص فراگیر در حوزه اختلال‌های یادگیری

ضرورت نظری

ضرورت عملی

• فصل ۲: مروری بر تعریف‌ها و نظام‌های طبقه‌بندی اختلال یادگیری

چالش‌های آموزشی فراروی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری

موانع و دشواری‌های تعریف اختلال یادگیری ویژه

پیشینه تاریخی موضوعات کنونی در اختلال یادگیری ویژه

سیستم‌های طبقه‌بندی اختلال یادگیری

1. راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی – ویراست پنجم (۲۰۱۳ DSM-5,)

زیر نوع‌های اختلال یادگیری ویژه

ملاک‌های تشخیص

۲. طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها – ویراست دهم (۲۰۱۶ (ICD-10,

نوع اختلال یادگیری ویژه

اختلال یادگیری خواندن

3. قانون ارتقای آموزش افراد با ناتوانی ((IDEA, 2004

تعریف عملیاتی اختلال یادگیری ویژه

• فصل ۳: روش‌ها و مدل‌های تشخیص اختلال یادگیری ویژه

زیر نوع‌های اختلال یادگیری

رویکردهای تشخیصی اختلال یادگیری

مدل فلچر برای طبقه‌بندی و تشخیص اختلال یادگیری ویژه

مدل‌های تشخیص اختلال یادگیری

مدل ناهماهنگی هوشبهر – پیشرفت مدل پاسخ به مداخله

سطح ۱: آموزش و ارزیابی عمومی

سطح ۲: آموزش راهبردی و ارزیابی

سطح ۳: آموزش فشرده و ارزیابی

مدل پاسخ به مداخله (RTI) و حل مسئله

گام ۱: تشخیص مسئله

گام ۲: تعریف مسئله

گام ۳: طراحی برنامه مداخله

گام ۴: کاربست مداخله و پایش پیشرفت

گام ۵: حل مسئله

الگوی توانمندی‌ها و ضعف‌های شناختی (PSW)

تعریف روش ارزیابی جامع متقاطع

سطح نخست: ضعف یا نقص در یک یا بیشتر حوزه‌های پیشرفت تحصیلی

سطح دوم: عوامل و ملاک‌های خروج

سطح سوم: ضعف یا نقص در توانایی‌های شناختی و فرایندهای عصب روان‌شناسی

سطح چهارم: توصیف الگوی دوگانه تمایز – ثبات از توانمندی‌ها و ضعف‌های شناختی

سطح پنجم: تعیین واجد شرایط بودن برای اختلال یادگیری ویژه

تصمیم نهایی در مورد تشخیص اختلال یادگیری

هوش و اختلال یادگیری

ارزیابی و تشخیص هوش

مقیاس هوش وکسلر کودکان – ویراست چهارم WISC-IV))

مقیاس هوش وکسلر کودکان – ویراست پنجم (WISC-V)

• فصل ۴: اختلال یادگیری خواندن

تعریف اختلال خواندن

تعریف نارساخوانی

شیوع نارساخوانی

خواندن و مغز

زیر نوع‌های اختلال‌های خواندن

نارساخوانی نقص آوایی

نارساخوانی سطحی

نارساخوانی ترکیبی

نارساخوانی با نقص در درک مطلب

مدل‌های درک مطلب

مهارت‌های زبان‌شناختی بنیادی

درک شنیداری

حافظه کاری

پردازش سطح بالاتر متون

استنتاج

پایش درک

حساسیت به ساختار متن

منابع معلم برای خواندن واژگان و دیکته

پرسش‌نامۀ والدین برای کودکان پیش‌دبستان تا پایۀ نخست ابتدایی

پرسش‌نامه برای والدین کودکان پایه ۱ تا ۱۲

پوشه کار خواندن و نوشتن

پایه ۱ تا ۳

پایه ۴ تا ۱۲

تکالیف در منزل

گردهمایی یا همایش‌های والدین

مداخله‌های مبتنی بر یافته در حوزۀ نارساخوانی

راهبردهای مشارکتی خواندن

برنامه ارتقای سطح درک متون در نوجوانان

راهبردهای مبتنی بر آموزش همسالان

برنامه درسی راهبردهای یادگیری

مداخله‌های واژگان

ارزیابی در حوزه نارساخوانی

استفاده از الگوی PSW برای ارزیابی اختلال‌های خواندن و مقدمه‌ای بر

• فصل ۵: اختلال یادگیری ریاضی

تعریف، علت شناسی و بروز اختلال یادگیری ریاضی

سبب‌شناسی اختلال یادگیری ریاضی

شیوع اختلال ریاضی

ارزیابی و تشخیص اختلال یادگیری ویژه

آشکار شدن اختلال یادگیری ریاضی زیرگروه‌ها زیر نوع‌ها و همبسته‌های شناختی

مهارت‌های حوزه‌های ویژه مرتبط با اختلال یادگیری ریاضی

حس عدد

مهارت‌های غیر نمادی اعداد

مهارت‌های عددی نمادی ارزش‌ها و سودمندی‌ها

دانش اعداد، شمارش و حساب

درباره تفسیر مشکلات عددی چندین هشدار مهم وجود دارد

توانایی‌های شناختی حوزۀ عام: همبسته‌های شناختی اختلال یادگیری ریاضی

حافظه و حافظة معنایی

سرعت پردازش و حل مسئله

کارکردهای اجرایی

همبسته‌های روان‌شناختی انگیزش ریاضی و اضطراب ریاضی

منابع معلم برای مفاهیم ریاضی، حساب، حل مسئله و مهارت‌های مرتبط

پرسش‌نامۀ والدین

پوشه کار ریاضی

تکلیف در منزل

گردهمایی یا همایش‌های والدین

ضرورت‌هایی جهت ارزیابی

ضرورت‌هایی جهت آموزش و مداخله

اصولی برای اثرگذاری آموزش سطح دوم

نتیجه‌گیری

ابزارهای رسمی و غیررسمی جهت ارزیابی اختلال یادگیری ریاضی و مشکل ریاضی

• فصل ۶: اختلال یادگیری بیان نوشتاری

تعریف، سبب‌شناسی و میزان بروز مشکلات نوشتن

سبب‌شناسی

شیوع

زیر نوع‌های مشکلات نوشتاری

نارسانویسی

نارساخوانی

آسیب زبان شفاهی

تعریف اصطلاحات حوزه زبان

سیر تحولی اختلال نوشتن

دست خط

هجی کردن

بیان نوشتاری

همبسته‌های شناختی و نشانگرهای تشخیصی اختلال یادگیری در بیان نوشتاری

اجزای رویکرد تشخیصی جهت شناسایی اختلال یادگیری در بیان نوشتاری

دست خط

مهارت‌های پایه نوشتن

واج‌شناسی

املا

تک واژشناسی

بیان نوشتاری

توانایی‌های زبانی – شناختی

نمونه‌ای از بسته مداخله‌ای

توصیه‌هایی جهت ارتقای سطح آموزش نوشتن

توصیه‌هایی برای نوشتن در پایه‌های ابتدایی

توصیه‌هایی برای آموزش نوشتن متوسطه و دبیرستان

آموزش آشکار فرایندهای نوشتاری دانش یا مهارت‌ها

مؤلفه‌های مشترک برنامه‌های آموزشی دست خط

چهار اصول پی‌آیند که می‌توانند برای آموزش شکل حروف به دانش‌آموزان، تأثیرگذار باشند

مهارت‌های نوشتاری پایه

بیان نوشتاری

توصیه‌هایی برای آموزش دانش‌آموزان دوره ابتدایی برای تأثیر بهتر بر نوشتن

اجزای فرایندهای نوشتاری و نمونه‌هایی از راهبردهای مورد استفاده

نتیجه‌گیری

معرفی منابعی جهت مطالعه بیشتر

منابع ارزیابی برای ارزیابی جامع در حوزه اختلال بیان نوشتاری

• فصل ۷: اختلال یادگیری زبان شفاهی – شنیداری

تعریف سبب‌شناسی و بروز اختلال‌های زبان‌شناختی

ارزیابی و تشخیص اختلال یادگیری ویژه

تعریف سبب‌شناسی

شیوع

همبسته‌های شناختی تحول زبان و اختلال‌های این حوزه

توجه

انواع توجه

کارکردهای اجرایی

حافظه کوتاه‌مدت

دو بخش حافظه کوتاه‌مدت:

حافظه کاری

مدل حافظة کاری بدلی

مدار واجی

صفحه دیداری – فضایی

مجری مرکزی

حائل رویدادی

مدل نظری حافظه کاری بدلی

سرعت پردازش

ابعاد سرعت پردازش

ارزیابی جامع بخش‌های زبان

نظريه برنینگر در حوزه اختلال یادگیری ویژه

چارچوب بین‌رشته‌ای – متقاطع برای ارزیابی آموزش و یادگیری زبان

مدل یادگیری زبان نوشتاری و شفاهی دانشگاه واشنگتن

تحول در فهم و ارزیابی حافظه کاری و کارکردهای اجرایی

کدهایی برای ذخیره و پردازش واحدهای زبانی

حلقه‌های حساس به زمان برای درگیر کردن حافظه کاری

کارکردهای اجرایی برای توجه نظارتی

نقش حافظه کاری در یادگیری تحصیلی

اختلال یادگیری مرتبط با آسیب حافظه کاری

تفاوت کارکردهای اجرایی سطح بالا و سطح پایین

کارکردهای اجرایی سطح پایین حمایت‌کننده از حافظه کاری

حافظه کاری به نوبه خود از کارکردهای اجرایی سطح بالا پی آیند حمایت می‌کند

پلی بین مدل PASS و مدل فرایندهای شناختی نوشتن

منابع معلم برای درک مطلب شنیداری و خواندن بیان شفاهی و شنیداری و مهارت‌های مرتبط

پرسش‌نامۀ والدین

پوشه کار برای خواندن و نوشتن

گردهمایی یا همایش‌های والدین

آزمون‌های مورد نیاز برای ارزیابی اختلال‌های زبان‌شناختی و همبسته‌های شناختی

• فصل 8: اختلال یادگیری غیرکلامی

تشخیص افتراقی و ارزیابی اختلال یادگیری غیرکلامی

مصاحبه

تاریخچه پزشکی و تحولی

سابقه خانوادگی

کارکردهای آموزشی (تحصیلی) و روان‌شناختی

اختلال طیف اتیسم

زبان

پیشرفت تحصیلی

مهارت‌های دیداری – فضایی

کارکردهای اجرایی

ادراک اجتماعی و آسیب‌شناسی

اختلال‌های ارتباط (عملی) اجتماعی

اختلال هماهنگی رشدی

اختلال یادگیری ویژه

اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی

ارزیابی

پرسش‌نامه‌ها

ابزارهای استاندارد

ارزیابی هوش (ملاک A)

ارزیابی فرایندهای دیداری – فضایی (ملاک B)

ادراک دیداری

هماهنگی حرکتی

تعاملات و مهارت‌های اجتماعی

• فصل ۹: تشخیص افتراقی اختلال یادگیری ویژه از مشکلات دیگر

تشخیص افتراقی واقعی اختلال یادگیری ویژه به چه معناست

اختلال یادگیری ویژه در مقابل توانایی عمومی پایین

روش‌های خدمت‌رسانی به دانش‌آموزان دارای کارکرد هوش مرزی

سازمان‌دهی کلاس و مسائل اجتماعی – هیجانی

سازمان‌دهی محیط یادگیری کلاس درس

اصل ۱. دانش‌آموزان جهت یادگیری انگیزه دارند

اصل ۲. زبان شفاهی مربوط به تحول زبان نوشتاری است و در طی تمامی سال‌های مدرسه از اهمیت زیادی برخوردار است

اصل 3. هیچ‌وقت فرض را بر این نگذارید که آنچه به کودک آموزش داده شده است، لزوماً آن چیزی است که او یاد گرفته است

اصل ۴. با توجه به تفاوت سطح یادگیری دانش‌آموزان آن‌ها را در سطحی که به خوبی یاد می‌گیرند، آموزش دهید

اصل ۵. با تنها یک‌بار قرار گرفتن در موقعیت یادگیری، بسیاری از دانش‌آموزان یاد نمی‌گیرند

اصل ۶. آموزش نحوه یادگیری

اصل ۷. انعطاف‌پذیری شاه کلید آموزش و یادگیری مؤثر است

شیوه‌نامه‌های آموزشی متفاوت برای دانش‌آموزان در یک گروه

برنامه گروه‌بندی کلاس جهت آموزش متفاوت

ایجاد یک محیط یادگیری مثبت

تشخیص افتراقی اختلال یادگیری ویژه از مشکلات هیجانی – رفتاری

تمایز بین اختلال یادگیری ویژه از مشکلات هیجانی و رفتاری

اختلال یادگیری ویژه در مقابل آسیب‌های حسی برونگذاری یا همبودی

اختلال یادگیری ویژه در مقابل دانش‌آموزان استثنایی دوگانه

• فصل ۱۰: ارزیابی جامع اختلال یادگیری ویژه

ارزیابی زبان‌شناختی

ارزیابی حسی – حرکتی

ارزیابی مهارت‌های اجتماعی – هیجانی

منابع