اقدام پژوهی از طراحی تا ارزیابی – محمدرضا آهنچیان

معرفی کتاب

کتاب اقدام پژوهی از طراحی تا ارزیابی اثر محمدرضا آهنچیان و مهدی محمدآقایی منبعی است که به‌شیوۀ گام‌به‌گام چگونگی شناسایی مسئله، طراحی برنامۀ جامع تحقیقی مبتنی بر مسئلۀ موردنظر برای معلمان و پژوهشگران علاقه‌مند به مباحث علوم‌تربیتی توضیح می‌دهد.

این کتاب در 13 فصل هدف بنیادین نویسندگان کتاب را از نگارش آن، یعنی توضیح فرایند اجرایی نظام‌مند و موردپژوهش محافل جهانی برای مخاطبین ایرانی دنبال می‌کند.

اقدام‌ پژوهی یکی از فنون آماری و روش‌تحقیق است که در پی شناسایی مسئلۀ ضروری و رفع سازگارانۀ آن در یک بافت یا محیط به‌خصوص است. این شیوۀ آماری در حوزۀ آموزش‌وپرورش و تدریس آن‌جا اهمیت پیدا می‌کند که دانش‌آموزان با خلقیات متفاوت و ویژگی‌های منحصربه‌فرد ممکن است با چالشی خاص و غیرقابل پیش‌بینی مواجه شوند که نیاز به مداخلۀ فوری معلمان را برای حل و رفع آن وجود داشته باشد.

بررسی تخصصی و متمرکز موضوع و توجه صرف نویسندگان به موضوع موردنظر بدون پرداختن به مسائل حاشیه‌ای و کمتر با اهمیت این کتاب را به یک منبع معتبر تخصصی جهت فراگیری فنون و اصول اقدام‌ پژوهی تبدیل کرده‌است.

افزون بر آن، تسلط نویسندگان بر موضوع موردبحث، ارائۀ مثال‌های متعدد چگونگی کاربست عملیاتی مباحث در بافت کلاس درس، استناد به پژوهش‌های صورت‌گرفته و تبیین مسائل در قالب نمودارها و جداول از جمله ویژگی‌های مثبت این کتاب است که خواننده را گام‌به‌گام با چگونگی طراحی و ارزیابی این روش آشنا می‌کند.

با نگاهی به تاریخ و شمارۀ چاپ کتاب و استقبال مخاطبین از آن متوجه می‌شویم که نویسندگان توانسته‌اند رسالت خود را به‌خوبی به سرانجام برسانند.

کتاب مرتبط : اقدام پژوهی – جین مک نیف

این کتاب برای چه افرادی مناسب است؟

معلمان: مطالب کتاب اقدام پژوهی انتشارات رشد به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند تا معلمین با اهداف مختلف مثل پژوهش در محیط، اقدام‌ پژوهی و ارزیابی نتیجه بتوانند با مطالعۀ این کتاب نیاز خود را به دسترسی به محتوای علمی مرتبط مرتفع نمایند.

مدیران: افرادی که در سمت مدیریت یا سرپرستی یک واحد آموزشی هستند، با مطالعۀ این کتاب به‌نحو شایسته‌تری می‌توانند چالش‌های موجود را شناسایی، اقدامات موردنیاز را انجام و با معیار دقیقی نتایج را ارزیابی کنند.

پژوهشگران: این کتاب نقشۀ راه کاملی از چگونگی روش آماری در این مبحث را در اختیار خوانندگان خود قرار می‌دهد، لذا پژوهشگران علاقه‌مند به مباحث علوم‌تربیتی با خواندن این کتاب می‌توانند بر این شیوۀ جدید آماری مسلط شوند.

توضیحات تکمیلی

دکتر محمدرضا آهنچیان استاد و عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد است. او علاوه‌بر فعالیت حرفه‌ای درحوزه‌های آموزشی و پژوهشی، در بازه‌ای از زمان در سمت مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم نیز فعالیت داشته‌است.

او به همراه مهدی محمدآقایی عضو عیئت علمی و مدرس دانشگاه فرهنگیان با هدف افزایش دانش علمی و آماری جامعۀ معلمین اقدام به نگارش و تألیف این کتاب کرده‌اند. آن‌ها اثر ارزشمند خود را، کتاب اقدام‌ پژوهی از طراحی تا ارزیابی را به دکتر محمود میرمحمد، استاد تمام بازنشستۀ دانشگاه تربیت مدرس اهدا کرده‌اند.

کتاب مرتبط : روش تحقیق کاربردی – رمضان حسن زاده

بریدۀ کتاب

معلم پژوهنده پس از بررسی‌های فراوان و استفاده از تجاربی که در زمینۀ آموزش و امور تربیتی کسب کرده و همچنین مطالعاتی که داشته است، به انتخاب موقعیت مسئله‌مدار دست یازیده و اکنون آن را جهت بررسی به گروه نقادانه ارائه می‌دهد.

پژوهشگر می‌تواند در موارد زیر با گروه نقاد مشورت کنند: آیا مسئلۀ موردنظر واقعاً مسئله‌ای است که نیاز به انجام پژوهش و بررسی محققانه دارد؟ آیا از طرق دیگر و با توصیه‌ها و راه‌حل های صریح دیگران به سادگی قابل‌حل است؟ و اگر مسئله به درستی تشخیص داده شده، آیا پژوهشگر به‌خوبی توانسته مرزهای آن را روشن کند؟ آیا مطلبی از دید او پنهان مانده؟

فهرست کتاب اقدام پژوهی (از طراحی تا ارزیابی)

فصل اول: ورود به دنیای اقدام پژوهی

ویژگی­‌های اقدام پژوهی

اهمیت اقدام پژوهی

تفاوت­‌ها و شباهت­‌های اقدام پژوهی با سایر پژوهش­‌ها

فصل دوم: نکته­‌های کلیدی برای ورود به اقدام پژوهی

اقدام پژوهی، روشی سهل و ممتنع

نکتۀ اساسی نخست در طراحی اقدام پژوهی: زمینه­‌های اقدام پژوهی

تصمیم‌­گیری در مورد نقطۀ شروع

زمینه­‌های اجرای اقدام پژوهی

زمینه­‌های اقدام پژوهی در مورد دانش‌­آموزان

زمینه­‌های اقدام پژوهی در مورد معلم

زمینه­‌های اقدام پژوهی در مورد برنامۀ درسی

زمینه­‌های اقدام پژوهی در مورد محیط آموزشی

نکتۀ اساسی دوم در طراحی اقدام پژوهی: اعتبار پژوهش

تصمیم‌­گیری در مورد اعتبار پژوهش

مفهوم اعتبار

اعتبار بازده

اعتبار فرایند

اعتبار دموکراتیک

اعتبار تسهیل کننده

اعتبار گفتگویی

قضاوت دربارۀ اعتبار اقدام پژوهی به کمک استاندارد‌ها

تشکیل گروه نقاد

ترکیب گروه نقاد

ساختار و گام­‌های طرح اقدام پژوهی

ساختار گزارش اقدام پژوهی

زبان گزارش

فصل سوم: تشخیص موقعیت مسئله‌­دار

گام اول: واکاوی زمینه­‌ها و تشخیص موقعیت مسئله­‌دار

راه­‌های تشخیص موقعیت مسئله‌­دار

تشخیص حدود مسئله

مشاوره با گروه نقاد

نکتۀ کلیدی اعتبار

فصل چهارم: تنظیم صحیح عنوان

گام دوم: عنوان پژوهش

عناوین نامناسب

عناوین مناسب

نکتۀ کلیدی اعتبار عنوان

فصل پنجم: توصیف موقعیت و بیان مسئله

گام سوم: مقدمۀ پژوهش (توصیف موقعیت مسئله­‌دار، بیان مسئله، اهداف، سؤالات و دغدغه­‌های پژوهشگر)

نکتۀ کلیدی اعتبار در بیان مسئله

سؤال تحقیق

اهداف پژوهش

فصل ششم: پیشینۀ تحقیق

گام چهارم: بررسی پیشینه (بررسی انتقادی ادبیات موضوع)

اشتباه متداول در کاربرد پیشینه

کیفیت جمع­آوری و گزارش پیشینه در اقدام پژوهی

نقد و بررسی مورد پیشینۀ ارائه شده

نکتۀ کلیدی اعتبار در مرور پیشینه

فصل هفتم: شواهد اولیه

گام پنجم: جمع‌­آوری اطلاعات (شواهد 1)

داده­‌ها و شواهد

روش­‌های گردآوری شواهد

اساسی­ترین روش­‌های گردآوری داده­‌ها در اقدام پژوهی

نکتل کلیدی اعتبار

فصل هشتم: بررسی و واکاوی داده­‌ها

گام ششم: تحلیل و تفسیر داده­‌ها

نقش گروه نقاد

فصل نهم: چاره­‌گزینی

گام هفتم: راه­‌حل­‌ها و سایر اقدامات مرتبط با آن

انتخاب راه­‌حل­‌ها

روش­‌های انتخاب بهترین راه­‌حل­‌ها

نکتۀ کلیدی اعتبار

اعتبار راه­‌حل­‌ها و اقدامات

اجرای راه‌­حل­‌ها و اقدامات

ارزیابی راه‌­حل­‌ها

اصلاح (تغییر یا تعدیل) راه‌­حل­‌ها

فصل دهم: شواهد پشتیبان

گام هشتم: جمع­‌آوری اطلاعات (شواهد 2)

جمع‌­آوری شواهد بهبود

هماهنگی شواهد ۲ با شواهد ۱

نتیجه‌­گیری از شواهد 2

فصل یازدهم: اعتبار بخشیدن به یافته­‌ها

گام نهم: اعتبار و مشروعیت اقدام پژوهی

اعتباربخشی به یافته­‌ها

ملاحظات اخلاقی پژوهش

مهم­‌ترین نکته­‌های اخلاقی

در میان گذاشتن مسئلۀ موجود با شرکت کنندگان

حفظ اسرار شرکت کنندگان

تعهد در کار پژوهش

پی­گیری

رعایت حقوق دیگر دانش‌­آموزان

فصل دوازدهم: انتشار پژوهش

گام دهم: گزارش اقدام پژوهی

گزارش اقدام پژوهی، سازماندهی و ارزیابی آن

عنوان و تیتر‌های اصلی و فرعی

نگارش و سازماندهی گزارش

مقوله­‌ها، شاخص­‌ها و گویه­‌های اقدام پژوهی، و فهرست ارزیابی گزارش اقدام پژوهی

نحوۀ امتیازدهی

فصل سیزدهم: جمع­‌بندی و مرور نکات کلیدی اقدام پژوهی

ثمره خواندن این کتاب

منابع روش تحقیق

منابع اقدام پژوهی

منابع انگلیسی اقدام پژوهی