عاملیت انسان، رویکردی دینی و فلسفی – خسرو باقری نوع پرست

معرفی کتاب عاملیت انسان خسرو باقری

کتاب عاملیت انسان رویکردی دینی و فلسفی نوشته دکتر خسرو باقری‌ نوع‌ پرست و منتشر‌شده توسط نشر واکاوش، اثری ارزشمند و پرحجم در حوزۀ انسان‌شناسی اسلامی و فلسفه دین است. این اثر بر پایۀ دغدغه‌ای قدیمی در اندیشۀ نویسنده شکل گرفته است: یافتن و تبیین یک آموزۀ قرآنی که می‌تواند به عنوان پیش‌فرضی الهام‌بخش برای پژوهش‌های علوم انسانی عمل کند.

این آموزه همان عاملیت انسان است؛ مفهومی که در نگاه قرآن، انسان را موجودی فاعل، مختار و مسئول معرفی می‌کند. نویسنده با بهره‌گیری از آیات و استدلال‌های فلسفی، این مفهوم را از حالت طرح کلی به یک بحث فلسفی منسجم و چندجانبه تبدیل کرده است.

ساختار کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که خواننده را از مبانی قرآنی و فلسفی عاملیت، تا نقد و تحلیل آن در سنت فلسفۀ اسلامی و نیز ارتباطش با فلسفۀ غرب و اندیشه یونان باستان، هدایت می‌کند.

این ساختار چندمرحله‌ای باعث می‌شود که کتاب برای خوانندگان با سطوح مختلف دانش، هم جذاب و هم قابل‌فهم باشد. تقسیم مطالب به بخش‌های کوتاه‌تر، پانویس‌های دقیق برای توضیح منابع و مفاهیم و نمایۀ پایانی برای جست‌وجوی سریع، از نقاط قوت مهم این اثر به‌شمار می‌آیند.

از نظر محتوایی، کتاب چهار مسیر اصلی را دنبال می‌کند. طرح قرآنی عاملیت یکی از این چهار مسیر است و کتاب با استناد به آیات و تحلیل معنایی دقیق، جایگاه انسان به عنوان موجودی عامل و مختار در نگاه قرآن بیان می‌شود.

تبیین فلسفی، بیان دیگری است که در کتاب دنبال می‌شود. پیوند این آموزۀ قرآنی با مفاهیم بنیادین فلسفی مانند اراده، اختیار، علیت و مسئولیت بررسی می‌شود. نقد فلسفۀ اسلامی متأخر در موضوع عاملیت انسان و ارتباط موضوع با پژوهش‌های علوم انسانی معاصر، از دیگر بخش‌های مهم تشکیل‌دهندۀ مطالب کتاب هستند.

در این بخش‌ها آراء فیلسوفانی چون ابن‌سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی به دقت بررسی و ارزیابی می‌شود. و همچنین نویسنده نشان می‌دهد که چگونه این مفهوم می‌تواند در روانشناسی، جامعه‌شناسی و علوم تربیتی الهام‌بخش باشد.

این کتاب با بهره‌گیری از ویژگی‌هایی چون بررسی چندجانبه، پیوند بین دین و فلسفه و ساختار منظم، به شما کمک می‌کند تا مطالعه‌ای پربار، خواندنی و روان را دنبال کنید. این کتاب همچنین فراتر از فلسفۀ صرف حرکت می‌کند و از دیگر مرزهای پژوهشی نیز سخن می‌گوید. با وجود سنگینی مفاهیم، نویسنده از زبانی شفاف و توضیحات مرحله‌به‌مرحله استفاده کرده تا خواننده در مسیر فهم موضوع، احساس سردرگمی نکند.

در مجموع کتاب عاملیت انسان رویکردی دینی و فلسفی را می‌توان یک پُل فکری میان سنت اسلامی و دستاوردهای فلسفی جهان دانست. این کتاب نه‌تنها پرسشی بنیادین درباره جایگاه انسان را پاسخ می‌دهد، بلکه راهی نو برای پیوند میان دین، فلسفه و علوم انسانی می‌گشاید.

اگر به دنبال درکی عمیق‌تر از معنای اختیار، مسئولیت و نقش انسان در جهان هستید، این اثر می‌تواند سفری الهام‌بخش برای شما باشد. پیشنهاد می‌کنم این کتاب را با دقت و تأمل مطالعه کنید تا دریچۀ تازه‌ای از فهم انسان در پرتو دین و فلسفه به رویتان گشوده شود.

کتاب مرتبط : تربیت در افق عاملیت انسان

این کتاب برای چه افرادی مناسب است؟

دانشجویان فلسفه، الهیات و علوم تربیتی: برای آشنایی با پیوند فلسفه و آموزه‌های قرآنی.
روانشناسان و علاقه‌مندان به روانشناسی انسان: برای درک بهتر مفهوم اختیار و عاملیت و اثر آن در نظریه‌های روانشناسی.
پژوهشگران علوم انسانی: به‌عنوان چارچوبی نظری برای مطالعاتی که به نقش انسان به‌عنوان فاعل آگاه می‌پردازند.
اساتید و مدرسان دانشگاهی: برای استفاده به‌عنوان منبع درسی یا کمک‌درسی در مباحث فلسفه تعلیم و تربیت و انسان‌شناسی اسلامی.
و در نهایت علاقه‌مندان عمومی به فلسفه و دین می‌توانند با خرید کتاب عاملیت انسان خسرو باقری به کسانی که می‌خواهند تصویری روشن و مستند از جایگاه انسان در جهان‌بینی اسلامی بیابند؛ تبدیل شوند.

توضیحات تکمیلی

عاملیت انسان در معنای فلسفی و دینی خود، به این پرسش می‌پردازد که آیا انسان صرفاً موجودی منفعل در برابر تقدیر و قوانین طبیعت است یا می‌تواند با اراده و عمل آگاهانه مسیر خود را بسازد. این پرسش، هم در فلسفۀ غرب و هم در اندیشۀ اسلامی، جایگاهی محوری دارد. کتاب دکتر خسرو باقری این موضوع را با دقتی مثال‌زدنی و با اتکا به منابع اصیل اسلامی و فلسفی واکاوی می‌کند.

خسرو باقری استاد تمام گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاه تهران است و آثار متعددی در حوزۀ فلسفه تعلیم و تربیت، روانشناسی تربیتی و مباحث میان‌رشته‌ای دین و علوم انسانی نوشته است. تسلط علمی او و سال‌ها تجربۀ پژوهشی، پشتوانۀ این کتاب شده است. نشر واکاوش نیز با رویکرد انتشار آثار علمی و دانشگاهی ارزشمند، این کتاب را با کیفیت مطلوب به دست مخاطبان رسانده است.

بریدۀ کتاب

یکی از راه‌های بیان علم به قابلیت‌های انتخابی افراد، استفاده از گزاره‌های شرطی خلاف واقع و در عین حال صادق است. این نوع گزاره از شرایطی سخن می‌گوید که واقع نشده، اما اگر واقع می‌شد، مشخص بود که چه اتفاقی در آن شرایط رخ می‌داد و همین، گزاره مذکور را صادق می‌کند.

در آیاتی از قرآن، این گونه گزاره‌های شرطی در مورد علم خدا به کار رفته است. برای مثال، می‌توان به این آیه اشاره کرد: «قطعا بدترین جنبندگان نزد خدا کران و لالانی‌اند که نمی‌اندیشند. و اگر خدا در آنان خیری می‌یافت قطعا شنوایشان می‌ساخت و اگر آنان را شنوا می‌ساخت، حتما باز به حال اعراض، روی برمی‌تافتند.»

فهرست کتاب عاملیت انسان، رویکردی دینی و فلسفی

فصل 1: درآمد: نسبت فلسفه، تفکر و دین

بخش اول: عاملیت انسان در گفتمان قرآن

فصل 2: مفهوم بنیادی عاملیت در داستان آفرینش انسان

فصل 3: شالوده های عاملیت از منظر قرآن جهان انسان عامل

فصل 4: شالوده های عاملیت از منظر قرآن: “من” انسان عامل

فصل 5: شالوده های عاملیت از منظر قرآن معرفت انسان عامل

فصل 6: تعریف عمل و نحوه ترکیب عناصر آن از منظر قرآن

فصل 7: عناصر اساسی عمل از منظر قرآن

فصل 8: انواع عمل آدمی از منظر قرآن

فصل 9: لازمه های عمل و عاملیت آدمی از منظر قرآن

بخش دوم: تبیین فلسفی شالوده های عاملیت انسان

فصل 10: تبیین فلسفی جهان انسان عامل

فصل 11: تبیین فلسفی “من” انسان عامل

فصل 12: تبیین فلسفی معرفت انسان عامل

بخش سوم: تبیین فلسفی عمل و عناصر آن

فصل 13: تعریف عمل و عناصر آن

فصل 14: تبیین فلسفی عنصر شناخت

فصل 15: تبیین فلسفی عنصر گرایش با میل

فصل 16: تبیین فلسفی عنصر اراده و اختیار

فصل 17: تبیین فلسفی ضعف اراده

فصل 18: آزادی سلبی یا ایجابی؟

بخش چهارم: نقد فلسفه اسلامی متاخر در مورد عاملیت انسان

فصل 19: درآمد دیدگاه ارسطو در مورد عاملیت انسان

فصل 20: دیدگاه صدرا در مورد عاملیت انسان

فصل 21: دیدگاه علامه طباطبائی در مورد عاملیت انسان

فصل 22: نقد و بررسی تبیین‌های صدرایی از عمل آدمی

بخش پنجم: الهام بخشی عاملیت انسان در پژوهش های علوم انسانی

فصل 23: الهام بخشی عاملیت انسان در پژوهش جامعه شناختی

فصل 24: الهام بخشی عاملیت انسان در پژوهش روان شناختی

فصل 25: الهام بخشی عاملیت انسان در پژوهش علوم تربیتی