فروید، یونگ و دین – مایکل پالمر

معرفی کتاب

همان‌طور که از نام کتاب برمی‌آید محتوای آن درحال پرداختن به نظریات یونگ و فروید در باب دین است. دو تن از بزرگان و سران روانشناسی که می‌توان تاحدی گفت نظریاتی مخالف باهم دربارۀ دین دارند. درکتاب نظر هردو به طور کامل گفته می‌شود و شرح کاملی از موضوعات مورد بحث آنان در دسترس خوانندگان قرار می‌گیرد و کمی آن طرف‌تر در فصل‌های بعدی به نقد و بررسی نظریاتشان پرداخته می‌شود.

طبق گفتۀ نویسنده او سعی نداشته تا قضاوتی دربارۀ دیدگاه آنان بکند بلکه برای کمک به انتخاب خوانندگان کتاب بین دیدگاه فروید و یونگ سعی کرده نگاه هرکدام را کامل توضیح دهد.

بخش اول کتاب می‌پردازد به دیدگاه زیگموند فروید که طبق گفتۀ مؤلف کتاب در بیان نظرات خود وضوح بیشتری دارد تا یونگ، چراکه یونگ به طور کلی در هاله‌ای از ابهام سخن می‌گوید.

بخش فروید با مروری کوتاه بر زندگی‌آش آغاز می‌شود و شروع به بررسی کتاب‌هایی که فروید تحت عنوان دین به تألیف درآورده است می‌کند، از جملۀ این کتاب‌ها می‌توان به مرد موشی و قاضی شربر، توتم و تابو و آیندۀ یک پندار اشاره کرد.

بخش دوم کتاب به طور کامل اختصاص دارد به کارل گوستاو یونگ، همان‌طور که پیش‌تر ذکر کردیم سخنان یونگ از شفافیت کمتری نسبت به فروید برخورداراند به همین خاطر است که بخش یونگ طولانی‌تر شده است. یونگ به طور کامل با سخنان فروید مخالف است و اگر فروید را جبهۀ مخالف دین بدانیم، یونگ در جبهۀ موافق قرار دارد.

برخلاف فروید، یونگ دین را نه تنها با عنوان روان‌آزردگی یاد نمی‌کند بلکه عدم وجود دین در زندگی افراد را روان‌آزردگی می‌داند. یونگ برای حمایت و دفاع از نظراتش عقاید بحث‌برانگیزی را مطرح می‌کند که از جمله آنان می‌توان به ناهشیاری جمعی، ساختار روان و یا کهن الگوها اشاره کرد.

این کتاب برای چه افرادی مناسب است؟

کتاب فروید، یونگ و دین طوری به نگارش درآمده که فهم مطالب آن برای کسانی که اطلاعات کمی از روانشناسی دارند هم دشوار نباشد. درواقع می‌توان این طور بیان کرد که کتاب برای علاقه‌مندان به مباحث دین و روانشناسی منبع مطالعاتی جالبی خواهد بود.

توضیحات تکمیلی

هردو بخش از کتاب با ارزیابی انتقادی جالبی از سمت استاد پالمر به اتمام می‌رسند که سعی به قضاوت و داوری بین این دو آدم را به هیچ عنوان ندارد. مثلاً اینکه بخواهد به درست بودن نظرات جبهه‌های مختلف چنگ بزند. صرفاً هدف خود را این نهاده تا راه را برای انتخاب‌های خوانندگانش هموار سازد و بتواند آن‌ها را در امر انتخابی مستقل، درست و منطقی یاری دهد.

اصلاً ایدۀ شروع به نوشتن این کتاب از سخنرانی‌های برگزارشده در دانشگاه بریستول بود که توجه استاد را به این جلب کرد که دانشجویان طالب رویارویی نظرات یونگ و فروید هستند چراکه اکثراً موضوعات موردبررسی آن‌ها فروید و داروین بودند.

استاد پالمر که هم به سخنرانی و هم به تدریس مشغول بودند متوجه درخواست دانشجویان شدند و آن رادر قالب فصیح‌ترین کلمات به نگارش درآوردند به طوری که اگر کسی خارج از رشته‌های مربوطه و صرفاً از روی علاقه به سمت کتاب ایشان آمد متوجه مباحث قرار داده شده در آن بشود.

بریدۀ کتاب

مجذوب شدن فروید به  دین، چه از روی اجبار یا هر دلیل دیگری که بود، بخش اعظم زندگی اورا فرا گرفت. با این حال، به جز یک مورد اسثنا، اکثر مباحث او در این خصوص به دورۀ اواخر زندگی‌اش مربوط می‌شود؛ یعنی دوره‌ای بین سال‌های 1914 تا 1939 هنگامی که فروید پس از مطرح ساختن اصول اساسی روان‌تحلیل‌گری، شروع به جمع‌بندی و بازبینی آنها کرد. البته در مقاله‌ها و نامه‌های اولیۀ فروید نوشته‌های پراکنده دربارۀ دین به چشم می‌خورد.