معرفی کامل گرایش های کارشناسی ارشد روانشناسی علوم
ورود به مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی وزارت علوم، صرفاً یک ارتقای تحصیلی نیست؛ بلکه سفری هیجان‌انگیز به اعماق ذهن و رفتار انسان و در واقع، نقطۀ عطف تعیین مسیر شغلی در رشته روانشناسی شماست. از فعالیت‌های درمانی در یک کلینیک تا بهینه‌سازی محیط کار در یک سازمان بزرگ، هر گرایش روانشناسی مانند یک دریچۀ منحصربه‌فرد، شما را به یکی از ابعاد پیچیدۀ روان انسان هدایت می‌کند.
در این مقاله از بلاگ تخصصی روان آموز به بررسی کامل گرایش های ارشد روانشناسی، اهداف هر گرایش و کاربرد آن‌ها می‌پردازیم.
پیدایش رشته روانشناسی به همراه گرایش هایش در ایران
رشته روانشناسی در ایران تاریخی طولانی و بااهمیت دارد؛ مسیری که از دل مباحث فلسفی و عرفانی آغاز شد و امروز به‌عنوان یک رشتۀ علمی مستقل در دانشگاه‌ها و جامعه حضور دارد. مفهوم «روان» همیشه برای اندیشمندان ایرانی جایگاه ویژه‌ای داشته است. در ادامه باتوجه به گفته‌ها و یافته‌های موجود در سال‌های گذشته، سیر تکامل گرایش های رشته روانشناسی روانشناسی در ایران را بررسی می‌کنیم.
در آثار ابن‌سینا، مباحث مهمی چون روح، ادراک و انگیزه مطرح شده است؛ حتی پیش از آنکه روانشناسی به‌عنوان یک علم رسمی شناخته شود. با این حال، شکل‌گیری رسمی و دانشگاهی این رشته از میانۀ قرن چهاردهم شمسی و هم‌زمان با تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ آغاز شد.
در سال‌های نخست، روانشناسی هنوز یک رشتۀ مجزا نبود و به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از فلسفه در دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تدریس می‌شد، اما به‌تدریج توانست جایگاه مستقلی کسب کند. حدود دو دهۀ بعد، گروه روانشناسی به‌صورت رسمی در دانشگاه تهران تأسیس شد و این نقطه، اساس آموزش آکادمیک این علم در ایران را بنا نهاد.
از آن زمان، اساتید برجسته‌ای مانند دکتر علی‌اکبر سیاسی با تلاش در زمینۀ ترجمه و تألیف منابع آموزشی، نقش مهمی در گسترش این علم داشتند. پس از ایشان نیز، چهره‌هایی چون دکتر محمود ساعتچی و دکتر منصور میرسپاسی از مؤثرترین افراد در آموزش و پژوهش روانشناسی محسوب می‌شوند.
در ابتدای راه، روانشناسی در ایران در قالب شاخه‌هایی از فلسفه و علوم تربیتی آموزش داده می‌شد. اما نخستین گرایش رسمی آن، گرایش روانشناسی عمومی بود که در دهۀ ۱۳۲۰ در دانشگاه تهران شکل گرفت و هدف اصلی آن آشنایی دانشجویان با مفاهیم بنیادی ذهن، یادگیری و رفتار بود.
کمی بعد، به‌دلیل توجه به روش‌های علمی در بررسی رفتار، روانشناسی تجربی نیز به‌عنوان یکی از شاخه‌های آموزشی مطرح شد. اساتیدی همچون دکتر سیاسی و دکتر شمس‌الدین صادق وزیری با راه‌اندازی آزمایشگاه‌های روانشناسی در دانشگاه تهران، پایه‌گذار آموزش مبتنی بر داده در این حوزه شدند.
در دهه‌های بعدی، به واسطۀ نیاز نظام آموزشی کشور به شناخت بهتر فرآیندهای یادگیری، بستر مناسب برای شکل‌گیری گرایش روانشناسی تربیتی فراهم شد. این گرایش ابتدا در دانشگاه تهران توسعه پیدا کرد و تمرکز محوری آن بر درک رفتار یادگیری، انگیزش و متدهای تدریس مؤثر بود.
در نهایت، در دهۀ ۱۳۵۰ و هم‌زمان با افزایش سطح آگاهی عمومی در مورد سلامت روان، گرایش روانشناسی بالینی وارد محیط دانشگاهی ایران شد. اولین دوره‌های رسمی این گرایش در دانشگاه تهران و دانشگاه شیراز برگزار گردید.
این گرایش با هدف درمان تخصصی اختلالات روانی و بهبود کیفیت زندگی افراد شکل گرفت و از آن زمان تاکنون، یکی از پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین شاخه‌های این علم در کشور به شمار می‌رود.
به‌این‌ترتیب، مسیر روانشناسی در ایران از مباحث عمومی و تجربی آغاز شد، با گرایش تربیتی رشد یافت و سرانجام با گرایش بالینی به نقطه‌ای رسید که هدف آن نه تنها شناخت ذهن، بلکه کمک مستقیم به ارتقاء سلامت و رشد انسان در زندگی روزمره بود.
هدف از به وجود آمدن گرایش های مختلف در روانشناسی چیست؟
روان انسان دارای ساختاری پیچیده و چندوجهی است؛ به همین دلیل، شناخت کامل آن تنها از یک منظر واحد امکان‌پذیر نیست. دقیقاً به همین ضرورت بود که علم روانشناسی، در طول مسیر تکامل خود، به گرایش های تخصصی متعددی تقسیم شد تا هر شاخه بتواند بخش ویژه‌ای از این دنیای درونی را با دقت بیشتری مطالعه کند.
در واقع، هدف اصلی از ایجاد گرایش های مختلف در کارشناسی ارشد روانشناسی، دستیابی به فهم عمیق‌تر رفتار، احساس و فرآیندهای تفکر انسان از دیدگاه‌های علمی گوناگون است.
برای مثال، گرایش روانشناسی بالینی بر درمان اختلالات روانی تمرکز دارد؛ روانشناسی تربیتی به بهبود فرآیندهای یادگیری مؤثر کمک می‌کند؛ و روانشناسی صنعتی و سازمانی به افزایش عملکرد و رضایت شغلی در محیط‌های کاری می‌پردازد.
هر گرایش، بخشی از اطلاعات مورد نیاز برای حل پازل بزرگ شناخت انسان را فراهم می‌کند و مجموعۀ این دانش‌ها، تصویری جامع‌تر از ذهن و رفتار به ما ارائه می‌دهد.
گرایش های رشته روانشناسی در ایران
امروزه، روانشناسی در ایران با وجود مسیر طولانی و پرچالش، جایگاه مشخص و فعالی در ساختار دانشگاهی و اجتماعی کشور پیدا کرده است.
در حال حاضر، رشته روانشناسی در ایران 18 گرایش متمایز را در بر می‌گیرد که هر کدام، بخش مهمی از نیازهای آموزشی، پژوهشی و خدماتی جامعه را پوشش می‌دهند. گرایش‌هایی که اکنون در دانشگاه‌های ایران ارائه می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- روانشناسی عمومی
- روانشناسی بالینی
- روانشناسی تربیتی
- روانشناسی بالینی خانواده
- سنجش و اندازه‌گیری (روانسنجی)
- روانشناسی صنعتی و سازمانی
- روانشناسی بالینی کودک و نوجوان
- روانشناسی اسلامی
- روانشناسی اجتماعی
- روانشناسی اسلامی مثبت‌گرا
- روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی
- علوم شاختی – گرایش ذهن، مغز و تربیت
- علوم شناختی – گرایش توان‌بخشی شناختی
- علوم شناختی – گرایش روانشناسی شناختی
- روانشناسی شخصیت
- روانشناسی دین
- حکمرانی علوم زیستی و سلامت
- روانشناسی سلامت
این گرایش‌ها نه‌تنها در دانشگاه‌های دولتی مطرح مانند تهران، شهید بهشتی، شیراز و تبریز ارائه می‌گردند، بلکه بسیاری از دانشگاه‌های غیرانتفاعی و پردیس‌های بین‌المللی نیز سهم مهمی از آموزش روانشناسی را بر عهده دارند.
مطلب مرتبط: منابع ارشد روانشناسی (ویژۀ هر گرایش)
معرفی گرایش های ارشد روانشناسی
بسیاری از داوطلبان در ابتدا تنها با چند گرایش ارشد روانشناسی محدود آشنا هستند، اما دنیای ارشد روانشناسی بسیار گسترده‌تر است. در اینجا نگاهی به گرایش‌های این مقطع به همراه بازارکار هر گرایش می‌اندازیم.
1. گرایش روانشناسی عمومی (پایه و بستر)
این شاخه، بنیادی‌ترین گرایش در علم روانشناسی است. گرایش ارشد روانشناسی عمومی به بررسی کلی فرایندهای ذهنی و روانی می‌پردازد و بستری محکم برای درک سایر گرایش‌ها فراهم می‌کند. این گرایش مناسب کسانی که به پژوهش و ساختن پایه‌ای علمی برای مقاطع بالاتر علاقه‌مندند.
از نظر محبوبیت و رقابت در کنکور کارشناسی ارشد روانشناسی گرایش عمومی گاهی اوقات شانه به شانۀ گرایش بالینی است اما از نظر ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها، شانس قبولی در گرایش روانشناسی عمومی به نسبت بیشتر از گرایش بالینی است.
فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند به فعالیت در ارگان‌های دولتی، منابع انسانی، مددکاری اجتماعی و … فعالیت کنند اما چنانچه به درمانگری هم علاقه‌مند باشند، می‌توانند با گذراندن کارگاه‌های روانشناسی و اخذ مدرک موردتأیید سازمان نظام روانشناسی به درمانگری نیز بپردازند.
2. گرایش روانشناسی بالینی (درمانگر قلب و ذهن)
گرایش روانشناسی بالینی یکی از پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین گرایش‌هاست که مستقیماً مسئولیت تشخیص و درمان اختلالات روانی، هیجانی و رفتاری را بر عهده دارد و پیوندی مستقیم با سلامت روان جامعه دارد.
آینده شغلی ایده‌آل در این گرایش، ورود به حوزۀ درمانگری است. فارغ‌التحصیلان گرایش روانشناسی بالینی با دریافت مجوزهای موردنیاز از سازمان نظام پزشکی می‌توانند مراکزی مانند کلینیک‌های روانشناسی، مرکز سالمندان، مهدکودک و خانه‌های ترک اعتیاد تأسیس کنند.
در آزمون کارشناسی ارشد روانشناسی نیز بیشترین رقابت بر سر قبولی در گرایش ارشد روانشناسی بالینی است.
3. گرایش ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان
تمرکز گرایش روانشناسی بالینی کودک و نوجوان بر روی ارزیابی، تشخیص، پیشگیری و درمان اختلالات روانی، هیجانی و رفتاری در بازۀ سنی خردسالی، کودکی و نوجوانی است. درواقع این گرایش روانشناسی رشد را با اصول روانشناسی بالینی پیوند می‌زند.
دانشجویان در این گرایش با 3 فعالیت ارزیابی و تشخیص، مداخله و درمان و پیشگیری و مشاوره به طور کامل آشنا می‌شوند تا بتوانند به عنوان روانشناس بالینی کودک و نوجوان در کلینیک‌های روانشناسی، مراکز دولتی و خصوصی، بیمارستان‌ها، مراکز توان‌بخشی، مراکز آموزشی و … حضور پیدا کنند.
4. گرایش روانشناسی بالینی خانواده
در گرایش بالینی خانواده، به مطالعه، ارزیابی و درمان الگوهای تعاملی و ارتباطی در میان افراد خانواده به شکل یک سیستم واحد پرداخته می‌شود.
در این گرایش وجود یک اختلال در فرد به معنی وجود یک ناکارآمدی در سیستم خانواده است و روانشناس تلاش می‌کند تا روابط، مرزها، نقش‌ها، قواعد خانواده و نحوۀ حل مشکلات در آن را بررسی کند.
فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند با دریافت پروانۀ تخصصی در مراکز مشاوره دولتی و خصوصی، سازمان‌های اجتماعی مانند بهزیستی و دادگستری، مراکز آموزشی و فرهنگی در زمینۀ زناشویی و فرزندپروری، بیمارستان‌ها و کلینیک‌های ترک اعتیاد فعالیت کنند.
5. گرایش روانشناسی تربیتی (بهبود فرآیند یادگیری)
در گرایش روانشناسی تربیتی تمرکز اصلی بر فرآیند یادگیری و مسائل آموزشی است. این گرایش در تلاش است تا تجربه آموزش را برای دانش‌آموزان، معلمان و خانواده‌ها مؤثرتر و پربارتر کند. این گرایش مناسب افرادی است که علاقه‌مند به حوزۀ یادگیری هستند و از حضور در محیط‌های آموزشی مانند مدارس لذت می‌برند.
دانشجویان گرایش ارشد روانشناسی تربیتی در طول تحصیل خود مهارت و دانش موردنیاز برای سنجش و ارزیابی عملکرد دانش‌آموزان، دانشجویان، والدین و … را می‌آموزند و فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند به عنوان کارشناس در حوزۀ ارزیابی و سنجش فرایندهای یادگیری و یاددهی حضور فعال داشته باشند و به آسیب‌شناسی اختلالات یادگیری در این حوزه مشغول شوند.
همچنین روانشناسان تربیتی می‌توانند در حوزۀ بالینی به تشخیص و درمان اختلالات مربوط به یادگیری و حوزۀ آموزش بپردازند.
6. گرایش روانشناسی صنعتی و سازمانی (بهره‌وری در محیط کار)
گرایش روانشناسی صنعتی و سازمانی به بیان ساده با تمرکز بر بهره‌وری، رضایت شغلی، انتخاب و آموزش کارکنان، فضای کاری بهتری ایجاد می‌کند. درواقع این گرایش پلی میان کارفرما و کارپذیران است که با کسب شناخت دربارۀ هرکدام و استناد به تجارب و آزمایش‌های انجام شده در این حوزه بر روی کسب منافع حداکثری و رضایت در هر دو طرف کمک می‌کند.
فارغ‌التحصیلان گرایش صنعتی و سازمانی قادر به فعالیت به عنوان کارشناسان نظارت در محیط‌های کاری، محققان در حوزۀ (R&D)، منابع انسانی، بررسی کیفیت فرایندها و… هستند.
7. گرایش روانشناسی کودکان استثنایی (حامی کودکان با نیازهای ویژه)
گرایش ارشد روانشناسی کودکان استثنایی به سراغ کودکانی با نیازهای خاص آموزشی و روانی می‌رود و تلاش می‌کند تا فرصت‌های برابر را برای رشد آن‌ها فراهم کند. در این گرایش جامعۀ هدف کودکانی هستند که یا دارای اختلالات رشدی و عصبی هستند و یا دارای توانمندی‌های ویژه.
دانشجویان در این گرایش با ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر یک از این گروه‌ها به طور کامل آشنا می‌شوند تا بتوانند پس از فارغ‌التحصیلی در حوزه‌های توان‌بخشی کودکان استثنایی اعم از محیط‌های آموزشی و درمانگری فعالیت داشته باشند.
8. گرایش روانشناسی شخصیت (تحلیل تفاوت‌های فردی)
گرایش روانشناسی شخصیت تفاوت‌های فردی و الگوهای رفتاری را بررسی می‌کند؛ دانشی که در حوزه‌هایی مانند درمان، آموزش یا حتی استخدام بسیار کارآمد است. این گرایش به سه سوال اصلی و اساسی پاسخ می‌ده:
- شخصیت از چه اجزایی تشکیل شده؟
- چرا شخصیت افراد به شکل کنونی درآمده؟
- با توجه به ساختار شخصیتی فرد چه نوع رفتار و تصمیماتی در آینده از او انتظار می‌ره؟
دانشجویان گرایش روانشناسی شخصیت در طول تحصیل با نظریات، رویکردها و ابزارهای شخصیت‌شناسی آشنایی پیدا می‌کنند تا بتوانند در آینده در حوزه‌های بالینی و تشخیصی، مشاوره، منابع انسانی و هدایت تحصیلی و شغلی فعالیت داشته باشند.
9. گرایش روانشناسی اجتماعی (رفتار در بستر جامعه)
گرایش روانشناسی اجتماعی با تحلیل تأثیر گروه، فرهنگ و روابط اجتماعی بر رفتار فرد، به ما کمک می‌کند تا رفتار انسان را در بستر جامعه بهتر درک کنیم.
درواقع این گرایش بررسی می‌کند که افکار، احساسات و رفتار افراد چگونه در حضور واقعی، تصویری یا تلویحی دیگران تغییر می‌کند. این گرایش در مقابل گرایش روانشناسی شخصیت که تمرکز آن بر روی تفاوت‌های درونی افراد است، به نحوۀ تعامل و برخورد افراد با محیط‌های اجتماعی و گروه‌های می‌پردازد.
دانشجویان گرایش ارشد روانشناسی اجتماعی با کسب دانش دربارۀ شناخت اجتماعی، نگرش‌ها، تأثیرات گروهی و تعامل بین‌فردی، در مشاغلی که مرتبط با تبلیغات و بازاریابی، مدیریت و منابع انسانی، سیاست و علوم اجتماعی، رسانه و ارتباطات و روانشناسی محیطی هستند می‌توانند حضور فعال و مؤثری داشته باشند.
10. رشته علوم شناختی (روانشناسی شناختی)
رشته علوم شناختی درواقع یک حوزۀ بین‌رشته‌ای است که به مطالعۀ علمی ذهن و فرآیندهای آن می‌پردازد. این رشته در روانشناسی شامل 3 زیرگرایش روانشناسی شناختی، توان‌بخشی شناختی و ذهن، مغز و تربیت است.
11. گرایش روانشناسی شناختی
در این گرایش تمرکز بر روی مطالعۀ فرایندهای ذهنی انسان با استفاده از روش‌های تجربی است. دانشجویان با کمک ابزارهای تحقیقاتی مانند آزمایش‌های رفتاری، مدل‌های رایانه‌ای و ابزارهای عصب‌شناختی سعی در مطالعۀ این فرایندها دارند.
تدریس و پژوهش در دانشگاه‌ها، طراحی رابط کاربری (UI/UX) متناسب با محدودیت‌های حافظه و توجه انسان، مشاورۀ شناختی برای بهبود عملکرد تحصیلی و… ازجمله مشاغل پیشنهادی برای فارغ‌التحصیلان این گرایش است.
12. گرایش ذهن، مغز و تربیت
بهبود فرآیندهای یادگیری و آموزشی با پل زدن میان روانشناسی شناختی و یافته‌های علوم اعصاب مهم‌ترین ویژگی این گرایش است.
دانشجویان این گرایش با مطالعه دربارۀ انعطاف‌پذیری عصبی، تأثیر عوامل محیطی بر رشد مغز، طراحی محیط‌های یادگیری مؤثر و… برای مشاغلی مانند مشاوره و طراحی آموزشی برای مدارس و مؤسسات آموزشی، تولیدمحتوای آموزشی برای کودکان خاص، کارشناس توسعۀ برنامۀ درسی در ارگان‌های آموزشی و… مناسب هستند.
13. گرایش توان بخشی شناختی
در این گرایش به تقویت، جبران و بازیابی نقص‌های شناختی که از آسیب‌های مغزی به وجود آمده‌اند پرداخته می‌شود. دانشجویان در طول تحصیل با سنجش‌های دقیق شناختی، برنامه‌ریزی برای بازآموزی حافظه، توجه و عملکردهای اجزایی و تکنیک‌های تحریک مغزی و تمرینات رفتاری آشنا می‌شوند.
فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در کلینیک‌های تخصصی توان‌بخشی خصوصاً برای سالمندان مشغول شوند و یا به همکاری با متخصصان مغز و اعصاب بپردازند. همچنین این افراد می‌توانند با اخذ مجوزهای مربوطه به تأسیس مراکز ارزیابی و توان‌بخشی شناختی بپردازند.
14. گرایش ارشد روان سنجی (سنجش و اندازه‌گیری)
هدف اصلی این گرایش ساخت و توسعۀ ابزارها، آزمون‌ها و پرسشنامه‌های معتبر و استاندار در حوزۀ روانشناختی است و به تئوری و تکنیک‌های سنجش ذهن و رفتار می‌پردازد. به بیان ساده گرایش روانسنجی به این سؤال پاسخ می‌دهد: چگونه ویژگی‌ها نامرئی ذهن را به صورت علمی اندازه‌گیری کنیم؟
فازغ‌التحصیلان گرایش روان سنجی در مراکز آزمون‌سازی می‌توانند در فعالیت‌هایی مانند ترجمه، بومی‌سازی و استاندارسازی آزمون‌های روانشناختی حضور داشته باشند. همچنین می‌توانند به عنوان محقق یا مدرس در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی فعالیت کنند.
15. گرایش روانشناسی اسلامی
روانشناسی اسلامی علاوه‌بر جنبه‌های مشاهده‌پذیر، جنبه‌هایی از دنیای مشاهده‌ناپذیر را نیز برای تبیین ماهیت انسان مشارکت می‌دهد؛ یعنی خداوند با همۀ قدرتش و همین‌طور شیطان و جن در نظر گرفته می‌شوند.
فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند به تحقیق و تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز حوزوی، تألیف و نشر کتاب، مشاوره در مراکز و نهادهای دینی، تدریس در مدارس و سازمان‌های تربیتی و همچنین با دریافت مجوزهای موردنیاز به درمان نیز بپردازند.
16. گرایش روانشناسی دین
روانشناسی دین به مطالعۀ باورها، عواطف و رفتارهای دینی از دیدگاهی روانشناختی می‌پردازد. در این گرایش آثار چندگانۀ محیطی، شخصی و اجتماعی مؤثر بر رفتار و تجربۀ دینی افراد مدنظر است. به زبان ساده روانشناسی دین به بررس تکوین و پدیدآیی دین‌داری از منظر روانشناختی می‌پردازد و به دنبال تجزیه و تحلیل، سنجش و بررسی آثار و پیامدهای دین‌داری است.
تفاوت گرایش روانشناسی دین و اسلامی از این جهت است که گرایش روانشناسی دین یک حوزۀ علمی خنثی و بدون سوگیری است که دین را به عنوان موضوعی برای مطالعه بررسی می‌کند.
بازارکار این گرایش برای فارغ‌التحصیلان آن در ایران می‌تواند تدریس و تحقیق در دانشگاه‌ها و مراکز عالی، مشاوره در مراکزی مانند مشاورۀ خانواده و ازدواج و تولیدمحتوا در مراکز فرهنگی و رسانه‌ای باشد.
17. گرایش روانشناسی سلامت
این گرایش به مطالعۀ فرایندهای ذهنی و رفتاری در مراقبت‌های بهداشتی، بیماری و سلامتی می‌پردازد. درواقع گرایش روانشناسی سلامت، بیماری را تنها به عوامل زیستی ارتباط نمی‌دهد بلکه معتقد است بیماری می‌تواند حاصل عوامل رفتاری و عوامل روانشناختی باشد.
هدف اصلی این گرایش پیشگیری از بیماری، ارتقا و حفظ سلامتی، تشخیص و درمان بیماری و بهبود نظام خدمات بهداشتی و درمانی است.
فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در سمت‌های شغلی مانند کارشناس آموزشی ارتقاء سلامت در مراکز بهداشت، سازمان‌های دولتی و خصوصی و مراکز آموزشی، کارشناس مداخله در بحران‌های روانی، کارشناس سلامت روان در محیط‌های کاری و… مشغول شوند. همچینین روانشناسان سلامت می‌توانند با دریافت مجوزهای موردنیاز به کار درمان نیز بپردازند.
18. گرایش حکمرانی علوم زیستی و سلامت
حکمرانی، موضوعی بین‌رشته‌ای است و به خصوص دانشجویان رشته‌های مدیریت می‌توانند در این گرایش تحصیل کنند. به دلیل نوظهور بودن این گرایش، اطلاعات زیادی دربارۀ بازارکار و ماهیت آن در دست نیست اما به‌طور کلی بازارکار این گرایش برای افرادی است که تمایل به سیاست‌گذاری و مدیریت در رشتۀ روانشناسی را دارند.
نکته: در ایران، فارغ‌التحصیلان تمام گرایش‌های کارشناسی ارشد روانشناسی (دربارۀ گرایش حکمرانی اطلاعاتی در دسترس نیست) می‌توانند با گذراندن کارگاه‌ها و دوره‌های تخصصی روانشناسی و دریافت مجوزهای موردنیاز به کار درمان بپردازند.
گرایش های بین المللی روانشناسی که در ایران وجود ندارند!
روانشناسی در سطح جهانی یک علم بسیار گسترده و تخصصی است و در کشورهای مختلف، گرایش‌هایی وجود دارند که هنوز به‌صورت رسمی در ساختار آموزشی ایران تدریس نمی‌شوند.
یکی از این گرایش ها، روانشناسی محیطی (Environmental Psychology) است که به بررسی تعامل میان انسان با محیط طبیعی و شهری، تأثیرات محیط بر رفتار و سلامت روان، و نقش طراحی محیط بر کیفیت زندگی می‌پردازد. این گرایش در ایران هنوز به‌صورت مستقل ارائه نمی‌شود، هرچند ممکن است پژوهش‌های محدودی در این زمینه انجام شده باشد.
روانشناسی قانونی (Forensic Psychology) نیز از گرایش‌های مهمی است که در بسیاری از کشورها با تمرکز بر تقاطع روانشناسی و نظام قضایی ارائه می‌شود. روانشناسی قانونی، روانشناسی و سیستم حقوقی را در هم می‌آمیزد و اصول روانشناختی و روش‌های علمی را برای حل مسائل قانونی به کار می‌برد. در واقع به ارزیابی طیف گسترده‌ای از افراد در سیستم حقوقی (از جمله متهمان، قربانیان و شاهدان) برای درک وضعیت روانی و تأثیر آن بر رفتار و شهادت‌های آن‌ها می‌پردازد.
روانشناسی جنایی (Criminal Psychology) یکی دیگر از شاخه تخصصی روانشناسی است که بر درک افکار، نیات، اعمال و واکنش‌های افرادی که مرتکب رفتار مجرمانه می‌شوند، تمرکز دارد و به درک رفتار و پیش‌بینی تخلفات احتمالی آینده در افرادِ درون سیستم عدالت کیفری می‌پردازد.
روانشناسی سلامت جامعه (Community Health Psychology) یکی دیگر از گرایش‌های بین‌المللی است که به طراحی برنامه‌ها و مداخلات پیشگیرانه در سطح کل جمعیت می‌پردازد و نقش مهمی در ارتقای سلامت روان در مقیاس جامعه دارد. در ایران، این موضوع بیشتر در قالب بخشی از روانشناسی بالینی یا مشاوره مطرح می‌شود، بدون آنکه یک گرایش آکادمیک مستقل باشد.
علاوه‌بر این، گرایش‌های تخصصی‌تری مانند روانشناسی ورزش پیشرفته (Performance & Sports Psychology)، و روانشناسی فناوری و تعامل انسان-ماشین (Human Factors / Ergonomics) در سیستم آموزشی ایران هنوز جایگاه رسمی ندارند، در حالی که در دنیا به‌صورت رشته‌های مستقل و کاربردی آموزش داده می‌شوند.
وجود این گرایش‌ها در سطح بین‌المللی نشان‌دهندۀ گسترش و تخصصی شدن سریع علم روانشناسی است. با شناخت این حوزه‌های نوظهور، می‌توان چشم‌انداز آیندۀ این رشته در ایران را بهتر درک کرد.
شناخت مهارت‌ها و انتخاب بهترین گرایش ارشد روانشناسی
یکی از نکات کلیدی در فرآیند تحصیل و انتخاب گرایش در رشته روانشناسی، توجه دقیق به مهارت‌ها و توانایی‌های فردی است. روانشناسی رشته‌ای وسیع است و هر گرایش برای موفقیت، به مجموعه‌ای خاص از قابلیت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی نیاز دارد تا دانشجو بتواند در آن به رضایت شغلی دست یابد.
برای مثال، افرادی که از نظر شخصیتی مهارت بالایی در برقراری ارتباط، گوش دادن فعال و همدلی دارند، معمولاً در گرایش هایی مانند روانشناسی بالینی یا عمومی موفق‌تر عمل می‌کنند؛ زیرا این گرایش‌ها مستلزم تعامل مستقیم با مراجعین و توانایی درک عمیق احساسات آن‌ها هستند.
در مقابل، کسانی که علاقه‌مند به تحقیق، تحلیل دقیق داده‌ها و انجام آزمایش‌های علمی هستند، می‌توانند در گرایش‌هایی مانند علوم شناختی یا روانشناسی صنعتی-سازمانی عملکرد بهتری داشته باشند، چراکه توانایی کار با داده‌ها و تحلیل علمی در این حوزه‌ها اهمیت بیشتری دارد.
گرایش‌هایی مانند روانشناسی تربیتی، علاوه‌بر علاقه به فرآیندهای آموزشی، نیازمند مهارت‌های برنامه‌ریزی، خلاقیت و توانایی انتقال مفاهیم به دیگران هستند.
به همین دلیل، انتخاب گرایش روانشناسی باید نه تنها بر‌اساس علاقه، بلکه با شناخت دقیق مهارت‌ها و استعدادهای شخصی صورت گیرد. دانشجویان می‌توانند از طریق مشاوره تخصصی، شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت یا کسب تجربۀ عملی اولیه، نقاط قوت خود را شناسایی کرده و گرایشی را انتخاب کنند که با توانایی‌هایشان همسو باشد.
دسته بندی: تحصیلات تکمیلی روانشناسی
تیم تحریریه روان آموز