آسیب شناسی روانی زندگی روزمره – فروید

آشنایی با محتوای کتاب

فروید در کتاب «آسیب‌شناسی روانی؛ زندگی روزمره» با تحلیل موارد گوناگونى از کنش‌پریشى، ما را با عرصه‌ی ناخودآگاه روان آدمى آشنا مى‌کند. منظور فروید از کنش‌پریشى همان اشتباهاتى است که خواه بیماران روان‌رنجور و خواه افراد بهنجار و سالم در زندگى روزمره مرتکب مى‌شوند؛ از جمله مى‌توان فراموشى‌ها (براى مثال فراموشى موقت و زودگذر اسامى خاص)، لغزش‌هاى زبان، خطاهاى خواندن و نوشتن، اعمال ناشیانه، گم کردن و شکستن اشیا را نام برد، یعنى تمام آن اعمالى که ما معمولاً دلیلى روانى براى آن‌ها قائل نمى‌شویم و خیلى ساده آن‌ها را نتیجه‌ی حواس پرتى و شانس و اتفاق مى‌دانیم. در این کتاب، بحث برسرخطاها و اشتباهاتى است که ما ناخواسته و به‌طور ناخودآگاه مرتکب آن‌ها مى‌شویم. هرچه بر تلاش و دقت‌مان در راستاى بى‌اشتباه بودن مى‌افزاییم، بیشتر و بیشتر دچار خطاهایى از این دست مى‌شویم، انگار نیروى دیگرى به غیر از نیروى اراده در ما حکم‌فرما است و توجهى به خواست و اراده‌ی آگاهانه‌ی ما ندارد. ما این کنش‌پریشى‌ها را خطا و اشتباه مى‌دانیم زیرا با اراده و تصمیم‌هاى آگاهانه‌ی ما در تضاد است، اما اگر خواست و اراده‌ی ناخودآگاه را در نظر آوریم، هیچ خطا و اشتباهى در میان نیست. همان خطایى که شعور آگاه ما آن را خطا دانسته، درواقع اجراى کاملاً صحیح و موفقیت‌آمیز دستورى است که از ضمیر ناخودآگاه صادر شده‌است. به‌نظر زیگموند فروید هیچ کدام از این کنش‌پریشى‌ها اتفاقى و تصادفى نبوده و در پشت آن‌ها انگیزه‌اى روانى وجود دارد. براى مثال هنگامى که مطلبى فراموش مى‌شود این امر نشانگر وجود مقاومتى است در ضمیر خودآگاه در مقابل به‌خاطر آوردن آن، زیرا که مطلب فراموش شده تداعى‌کننده‌ی خاطره‌اى دردناک است که با مطلب فراموش‌شده ارتباطى محتوایى یا آوایى دارد.

گروه هدف کتاب

کسانی که علاقه‌مند به آشنایی با روان‌کاوی و خصوصاً نظریات فروید هستند، خواندن این کتاب توصیه می‌شود. چراکه این کتاب کمتر به مسائل نظرى محض مى‌پردازد و بیشتر با ارائه‌ی مثال‌هاى بى‌شمارى که کمابیش در زندگى هر کدام از ما اتفاق مى‌افتند و بسیار عینى و همه فهم هستند، سعى در تبیین نظریات روان‌کاوى دارد.

نقاط قوت و ضعف کتاب

از نقاط قوت این کتاب عینی بودن مطالب آن است و نویسنده با استفاده از مثال‌های عینی در هر مورد مفاهیم را به‌خوبی برای مخاطب تبیین کرده و همچنین با قلمی منسجم و روان به خواننده کمک می‌کند که این کتاب را در مدت کوتاهی مطالعه کند. حجم مطالب  این کتاب کم است و در مدت زمان کوتاهی می‌توان آن را مطالعه کرد.

بریده‌ای از کتاب

یکبار در تعطیلات تابستان، همسرم مرا خیلی ناراحت کرد؛ البته در این کار سوءنیتی نداشت. در رستورانی، سر میز در مقابل اقایی از اهالی وین نشسته بودیم، که من او را می‌شناختم و او نیز بدون شک مرا به‌خاطر می‌آورد. اما من به دلایلی شخصی نمی‌خواستم آشنایی را تجدید کنم. همسرم، که چیزی بیش از نام مشهور او را نشنیده بود، با سادگی بسیار، به وضوح نشان داد که به صحبت‌های آن مرد با کسی که در کنارش نشسته بود، گوش می‌کند زیرا گهگاه سوالاتی را خطاب به من مطرح می‌کرد که ادامه‌ی رشته‌ی صحبت آن‌ها بود. کاسه‌ی صبر من لبریز شد و بالاخره از کوره در رفتم. چند هفته بعد، داشتم به خویشاوندی درباره‌ی این رفتار همسرم گله می‌کردم، اما نتوانستم کلمه‌ای از صحبت‌های آن آقا را به‌خاطر بیاورم. از آنجا که معمولاً تا حدودی مستعد در دل نگهداشتن ناراحتی‌هایم هستم و می‌توانم تفصیل حادثه‌ای که مرا ناراحت کرده در حافظه نگهدارم، احتمالاً محرک فراموشی من درمورد حاضر، ملاحظه‌ی حال همسرم بود. درک فراموش‌کاری من در این مورد آسان است، زیرا به اختلال سنخی در قضاوت، که در ارتباط با نزدیکانمان تحت تاثیر آن قرار می‌گیریم، شبیه است.

سرفصل‌های کتاب

فصل اول: فراموش کردن نام‌های خاص

فصل دوم: فراموش کردن کلمات خارجی

فصل سوم: فراموش کردن نام‌ها و مجموعه کلمات

فصل چهارم: خاطرات کودکی و خاطرات پوشان

فصل پنجم: لغزش زبان

فصل ششم: اشتباه‌خوانی و لغزش قلم

فصل هفتم: فراموش کردن برداشت‌ها و قصدها

فصل هشتم: اعمال ناشیانه

فصل نهم: اعمال نشانگر تصادفی

فصل دهم: اشتباهات

فصل یازدهم: کنش‌پریشی‌های مرکب

فصل دوازدهم: جبرگرایی، اعتقاد به بخت و خرافه