درمان مبتنی بر پذیرش و پایبندی؛ مجموعه تندآموز رفتاردرمانی شناختی

معرفی کتاب

رویکرد ذکر شده در کتاب درمان مبتنی بر پذیرش و پای‌بندی، با نام‌های پسااسکینری یا ACT شناخته می‌شود. وجه تمایز این رویکرد با سایر رویکردهای موج سوم در کاربردی بودن آن و به‌خصوص ارجحیت دادن به تعهد یا پای‌بندی به جای تمرکز روی تغییر است.

به زبانی ساده‌تر می‌توان این‌طور گفت که در ACT در عوض ایجاد فشار روی افراد و طی کردن مسیری دشوار روبه بهبودی، به احساسات و هیجانات افراد توجه ویژه می‌شود و با برداشتن گام‌های کوچک اما استوار مسیر را با سهولت بیشتری طی می‌کنند.

این کتاب در عین حال پایبندی به اطلاعات و داده‌های پیشین در رفتاردرمانی، آن‌ها را به‌روز کرده است و با تغییرات کارآمدتری آن را به خوانندگان خود ارائه داده است.

روند شرح اطلاعات کتاب به‌صورت شش فرایند بنیادین در ACT است؛ پذیرش، پای‌بندی/ تعهد، روشن‌سازی ارزش‌ها، ناهم‌آمیزی شناختی، بافتار انگاشتن خویشتن و تماس با لحظه‌های زندگی. این شش مؤلفه در حیطه‌های فرایندهای ذهن‌آگاهی و تغییر رفتار به مخاطبین ارائه داده شده است.

یکی از اهداف مهم کتاب ایجاد انعطاف‌پذیری روان‌شناختی در مخاطبین است. از این رویکرد می‌توان برای اضطراب، افسردگی، روان‌پریشی، اختلال‌های خوردوخوراک، آسیب‌شناسی ناشی از رویکردهای تکان دهنده، سوءمصرف مواد مخدر، درد مزمن و یا فرسودگی شغلی استفاده کرد.

همچنین کاربرد این شیوه در بیماری‌های جسمی مانند صرع و یا دیابت، برای ایجاد خویشتن‌داری، بسیار مفید است. اطلاعات قرار گرفته در کتاب در قالب سی فصل و دو بخش ارائه شده است.

اولین بخش از کتاب به توضیحاتی دربارۀ ACT و فلسفۀ آن می‌پردازد. شش فرایند نام برده و یا وجه تمایز و علت انتخاب رویکرد ACT برای درمان، در اولین بخش کتاب توضیح داده می‌شود. به‌طور کلی اطلاعات لازمه برای شروع این مسیر و داده‌های پایه دربارۀ این شیوه در بخش اول کتاب پوشش داده شده است.

دومین بخش نیز به کاربرد ACT متمرکز است. مثال‌ها، توضیحات اضافه و یا جلسات درمانی ارائه شده در کتاب در این بخش قرار گرفته است. قلم روان و توانمندی نویسنده در شرح اطلاعات سبب می‌شود تا مخاطبین گسترده‌ای را در بر گیرد و برای طیف مختلفی از افراد منبع اطلاعاتی مهمی به شمار بیاید.

نویسنده برای انتقال اطلاعات به شیواترین حالت ممکن به خوانندگان علاوه‌بر استفاده از زبانی روان، از جدول‌های آموزشی استفاده کرده است. سر‌تیترها را با فونت‌هایی با اندازه‌های مختلف از متن جدا کرده است.

درصورت لزوم، در پاورقی‌های قرارگرفته در کتاب، توضیحاتی اضافه بر متن را قرار داده است. همچنین شرح جلسات درمانی گوناگون و وجود دیالوگ‌های آموزشی واقعی، از نقاط قوت کتاب به شمار می‌آیند.

نحوۀ بیان موضوعات کتاب طوری است که خواننده با در دست داشتن این کتاب نیازی به منابع آموزشی دیگری نخواهد داشت چراکه این کتاب یک منبع جامع است و جای ابهامی را برای مخاطب خود باقی نگذاشته است.

پایان کتاب با واژه‌نامه‌هایی است که سبب می‌شود خواننده بعد از به پایان رساندن کتاب هم بتواند از اطلاعات موجود در آن بهره‌مند شود. واژه‌نامه‌های انگلیسی به فارسی و بالعکس در ضمیمه‌های کتاب ذکر شده است.

خاتمۀ کار کتاب و هدف غایی نویسنده ایجاد انعطاف‌پذیری روان‌شناختی در درمانگران است؛ همچنین او ذکر می‌کند این کتاب گامی برای شروع این مسیر است و هیچ درمانگری لازم نیست خود را محدود به شیوه‌های نام برده در کتاب بداند.

این کتاب برای چه افرادی مناسب است؟

مطالعۀ این کتاب هم برای درمانگران تازه‌کار و هم افراد با سابقه دارای اطلاعات سودمندی است. همچنین خواندن این کتاب را به دانشجویان برای آشنایی با رویکردهای ACT پیشنهاد می‌کنیم.

توضیحات تکمیلی

نویسندگان این کتاب شامل یک گروه سه نفره متشکل از فلکسمن، بلک‌لج و باند است. پل فلکسمن دانشیار روانشناسی است و در دانشگاه‌های مختلفی به کار تدریس پرداخته است. حوزه‌های مورد توجه او بیشتر مربوط به روانشناسی بهداشت شغلی می‌شود.

در همین راستا او فعالیت‌های گسترده‌ای را در جهت بهبود سلامت روان‌کارکنان انجام داده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به انطباق درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، اشاره کرد.

ج. ت. بلک‌لج، استادیار روانشناسی است و در تدوین این کتاب مشاوره‌ها و کمک‌های فراوانی ارائه کرده است. در نهایت نیز فرانک و. باند یکی از اساتید روانشناسی به نام دانشگاه در تدوین و تألیف این کتاب نقش مؤثری داشته است.

بریدۀ کتاب

پایبندی همچنین ممکن است تعیین فعالیت‌هایی برای دستیابی به هدف‌های فرد باشد. این برنامه‌ریزی ممکن است شناسایی راهبردهای سودمند برای گشایش مسائلی باشد که احتمالاً در مسیر هدف‌ها سر بر می‌آورند، هدف‌هایی که همسو با ارزش‌های فرد هستند. در پی این برنامه‌ریزی، فرد اغلب به استفاده از راهبردهای ذهن‌آگاهی، به هنگام مواجهه با موانع شناختی و هیجانی، پایبند می‌شود.