برای همۀ ما پیش آمده که در مواقع اضطرار و نیاز، یار و یاور همیشگی‌مان، حافظه، به کمک ما نیامده و وسط مهلکه تنها و بیچاره مانده‌ایم. بیشترین نیاز دانشجوها به حافظه وسط کلاس، درس و بحث، جلسۀ امتحانی و مهم‌تر از همه لابه‌لای سوالات بی‌پایان کنکور خودش را نشان می‌دهد. در این مقاله قرار است جوابی برای این سوال پیدا کنیم؛ چه‌طور می‌شود با حافظه رفیق شد؟ آخر چرا مطالب آن‌قدر فرار هستند که با همان سرعتی که خوانده می‌شوند، فراموش می‌شوند؟
لیست مطالب
روش‌های تقویت حافظه برای کنکور
موارد زیادی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای محکم‌تر شدن پیمان دوستی بین ما و حافظه‌مان استفاده کنیم. از بین این توصیه‌ها، می‌توان به توصیه‌های زیستی، روان‌شناختی و آموزشی اشاره کرد که در ادامه هرکدام را جداگانه توضیح می‌دهیم.
مطالب مرتبط: بهترین مکان درس خواندن برای کنکور کجاست؟
توصیه‌های زیستی برای تقویت حافظه
«عقل سالم در بدن سالم»، از آن جمله‌های کلیشه‌ای و حوصله‌سربر است اما خب واقعیت دارد.
حافظه با قسمتی از مغز، هیپوکامپ، ارتباط تنگاتنگی دارد، بنابراین برای سلامت و تقویت آن، خواه ناخواه باید جسممان را بگذاریم روی چشممان و به این بدن نحیف بی‌توجهی نکنیم که حافظه نیز به ما بی‌توجهی نکند.
برای سلامت جسم به فعالیت بدنی، غذای مناسب و خواب کافی نیاز است.
1. فعالیت بدنی
خیلی راحت‌تر می‌شد اگر خواب هم فعالیت بدنی حساب می‌شد، به خواب هم می‌رسیم ولی منظور از فعالیت بدنی مثلا ورزش‌های هوازی است که عملکرد شناختی را بهبود می‌دهد و به تقویت حافظه کمک می‌کند.
لازم نیست زحمت زیادی هم کشید، فقط 20 دقیقه ورزش می‌تواند به پردازش اطلاعات و عملکرد حافظه کمک کند.
2. مواد غذایی
ماهی‌های چرب، سبزیجات، چای سبز، شکلات تلخ، غلات کامل، بلوبری، گردو، کلم بروکلی و آب، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های ضروری هستند که از حافظۀ ما مراقبت می‌کنند.
این خوراکی‌ها از بهترین خوراکی های تقویت حافظه برای کنکور به شمار می‌روند.
مطالب مرتبط: مصرف ریتالین برای کنکور باعث تقویت حافظه می‌شود؟
3. خواب کافی
بی‌خوابی، کم‌خوابی، بدخوابی و خواب منقطع روی حافظه اثر منفی دارند. خواب عنصری است که بخش‌های مختلف حافظه را به هم متصل می‌کند.
اتفاقات و تجزیه و تحلیل‌های هنگام خواب ما روی یادگیری و یادآوری اثر دارند. لازم نیست راه دوری برویم، روزهایی را که کمبود خواب داشتید به یاد آورید؛ روزهای گیج و گنگی بودند که شما را در به‌یاد آوردن و به‌خاطر سپردن مطالب دچار مشکل می‌کردند.
پس خواب خوب و کافی به خودی خود بهترین تقویت کننده حافظه برای درس خواندن است.
4. دوری از استرس
استرس مادر همه بیماری‌هاست اصلا، روی تشکیل حافظه اثر منفی دارد و توانایی یادآوری را کاهش می‌دهد. شما هرکار خواستید بکنید و هرچیزی را که خواستید بهتر کنید، اول سعی کنید از استرس دور شوید، تا بعد ببینید آیا لازم است کار دیگری را هم بکنید یا همان کفایت می‌کند.
مدیتیشن می‌تواند به کاهش استرس بدن و بهبود عملکردهای شناختی کمک کند. اگر استرس زیادی دارید و می‌خواهید استرس خود را کاهش داده و مدیریت کنید کتاب استرس و روش‌های مدیریت آن در این زمینه به شما کمک می‌کند.
توصیه‌های روانشناسی برای تقویت حافظه کنکوری ها
خالی از لطف نیست که نیم‌نگاهی هم به لیست توصیه‌های گوناگون روانشناسی که در بهبود عملکرد حافظه ما کمک می‌کنند، داشته‌باشیم.
1. برقراری ارتباط بین حس‌های بدنی-محیطی و حافظه
شاید خنده‌دار به‌نظر برسد اما اگر هنگام حفظ مطلبی آدامس بجویید، آن مطلب را هنگام آدامس جویدن است که بهتر به‌خاطر می‌آورید.
حتما برایتان پیش آمده که خاطرات پیچیده و ناخواسته‌ای توسط بوهای ساده‌ای به مغزتان هجوم بیاورند. این موارد، مصداق‌های خوبی در تأیید ارتباط بین محیط و حافظه هستند.
یکی از راه‌های برقراری این ارتباط، می‌تواند تصویرسازی و تصور محیط هم باشد. از تصور استفاده می‌کنیم چراکه به خاطر سپردن تصویر برای اکثر افراد راحت‌تر است.
درواقع بو، شنوایی، تصور محیط، حس‌های بدنی و… می‌توانند راهنماهای خوبی برای حافظه باشند و به یادآوری سریع‌تر کمک کنند.
2. حرکت چشم به چپ و راست
حرکات چشم، آن‌قدر مهم است که در نوعی حساسیت‌زدایی هم از آن استفاده می‌شود. این حرکات به یادآوری کمک زیادی می‌کند چراکه باعث تقویت ارتباط میان دو نیمکرۀ مغزی می‌شود و از عملکردهای ذهنی حمایت می‌کند.
3. معاشرت با خانواده و دوستان
همنشینی با افراد دوست‌داشتنی زندگی باعث می‌شود واضح‌تر فکر کنید و خلقتان باز شود. پس از این لحظات با خیال راحت لذت ببرید که باعث جلوگیری از فراموشی می‌شود؛ یک تیر و دو نشان.
4. انجام کارهای چالش‌انگیز برای مغز
مغز هم مانند بدن به فعالیت‌های مختلف برای تقویت نیاز دارد. فعالیت‌هایی مثل یادگیری زبان دیگر، باشگاه کتاب‌خوانی، شرکت در کلاس جدید، تحلیل فیلم (تفکر انتقادی)، تکرار مداوم مهارت جدید و تمام کارهای خلاف عادت (عوض کردن رمز گوشی، رفتن از مسیرهای متفاوت) می‌توانند به تحریک بیشتر مغز و تقویت حافظه برای کنکور کمک کنند.
5. شرطی شدن
موثر بودن بعضی از مؤلفه‌های گفته‌شده به‌خاطر اثر شرطی‌شدن و تداعی‌های شناختی‌رفتاری است، بنابراین دستتان باز است که هر نشانه‌ای را که دوست دارید، انتخاب و برای شرطی شدن به آن تلاش کنید.
نشانۀ شما به‌مدت طولانی، دائما باید هنگام یادگیری و یادآوری، در محل حاضر و در حیطۀ توجه شما باشد. از زمان شرطی شدن به بعد، هنگام حضور آن محرک، یادآوری شما هم تسهیل می‌شود.
مطالب مرتبط: ترس از شکست در کنکور را چگونه مدیریت کنیم؟
توصیه‌های آموزشی تقویت حافظه برای کنکور
نوبتی هم که باشد، نوبت می‌رسد به تکنیک‌های آموزشی که باعث می‌شوند حافظۀ ما در زمان مطالعه، عملکرد بهتری داشته‌باشد و درنتیجه حین یادآوری هم پرقدرت‌تر عمل کند.
1. یک‌جا یاد نگیرید
مواد قرمه‌سبزی را هم اگر پشت هم و تندتند روی هم بریزید، آن‌چه نصیبتان می‌شود، هرچیزی است غیر از قرمه‌سبزی؛ دیگر چه رسد به حافظه که در آن بحث بر سر اطلاعات و دانش و آگاهی است.
قرمه‌سبزی چه ربطی به حافظه دارد؟ ربطش این‌جاست که نباید مطالب را یک‌جا و نامربوط ریخت توی دیگ مغز طفلکمان چون آن‌چه هنگام یادآوری نصیبمان می‌شود، اصلا شبیه چیزی که باید، نیست.
سرعت بالای به‌حافظه سپردن مطالب مختلف به‌جای این‌که سرعت یادآوری را بالا ببرد، سرعت از یادبردن را زیاد می‌کند.
برای همین، باید حواستان باشد که مطالب را طبقه‌بندی‌شده و آرام و سر فرصت، یعنی هنگامی‌که مطالب پیشین در مغز جا افتادند، به قبلی‌ها اضافه کنید.
2. به حداقل رساندن تداخل اطلاعات
نکته مهم بعدی در تقویت حافظه برای کنکوری‌ها و به حافظه سپردن این است که اطلاعات در ذهن ما به‌صورت جزیره‌های جداافتاده و نامربوط نباشند، چراکه احتمال متروک شدن و فراموشی یک تا چندتا از این جزیره‌ها زیاد می‌شود.
برای جلوگیری از این موضوع می‌توان بین مطالب جدید با مطالب قبلی ارتباط برقرار کرد که به نوعی صلح برسند نه دعوا و تداخل.
همچنین می‌توان بخشی از یادگیری را به پیش از خواب موکول کرد، این کار از تداخل می‌کاهد و یادآوری را بهبود می‌دهد.
3. اطلاعات بیشتر، واحد کمتر
محدودیتی برای حفظ اطلاعات وجود دارد، از این قرار که تنها 5 تا 9 واحد اطلاعات می‌تواند در حافظه کوتاه‌مدت جای گیرد. شاید فکر کنید واحد یعنی یک کلمه، یعنی یک عدد، یا هر واحد دیگری اما این واحد به «یک» اشاره نمی‌کند.
درواقع ما می‌توانیم سیاست‌مداربازی بیاوریم و در یک واحد، چندین و چند عدد یا کلمه جای دهیم و کیفش را ببریم؛ به این شرط که بین کلمات، اعداد یا هرچیز حفظ‌کردنی دیگر، برای خودمان نوعی ارتباط پیدا کنیم.
بعد از مرتبط شدن، همۀ آن‌ها در یک واحد قرار می‌گیرند. مثل چی؟ استفاده از کلمات اختصاری که کار ما را در حفظ و یادآوری راحت‌تر می‌کنند.
مطالب مرتبط: موثرترین روش های خلاصه نویسی برای کنکور
4. تقسیم مطالب به قطعات معنی‌دار
همان‌طور که در اطلاعات بیشتر، واحد کمتر گفتیم، پیدا کردن نوعی ارتباط معنایی بین مطالب، از اهم واجبات است. برای حفظ و به‌یاد آوردن راحت‌تر سعی کنید اطلاعات را معنی‌دار کنید. چطور؟ برای مثال می‌توانید از سازمان‌دهنده‌ها استفاده کنید.
نمودارهایی که محتوای موردآموزش را به اطلاعات سازمان‌دهی‌شده تبدیل می‌کنند، با مشخص کردن ارتباط منطقی بین آن‌ها، مطلب را قابل‌درک می‌کنند. برای مثال با استفاده از پوسترهای آموزشی مطالب بهتر در ذهن باقی می‌ماند و به تقویت حافظه در زمان کنکور کمک می‌کند.
5. بیان مطالب یادگرفته‌شده به زبان خودتان
اگر کسی را دارید، توضیح مطالب به او -طوری که خوب بفهمد- یادگیری خودتان را نیز افزایش می‌دهد و باعث بیشتر و بهتر ماندن مطالب در حافظۀ شما می‌شود.
اگر هم کسی را ندارید، غصه لازم نیست؛ برای خودتان با صدای بلند توضیح دهید، صدای بلند و شنیدن مطالب هم می‌تواند کمکتان کند.
اگر دیگر خیلی شرایط بغرنجی دارید و حتی از صدای بلند هم نمی‌توانید استفاده کنید، حتی حرکت لب‌ها بدون صدا هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
6. مرور بافاصله
مهم است مطالبی را که می‌خوانید، همین‌طوری به امان خدا رها نکنید. مگر نشنیده‌اید که از دل برود هرآن‌که از دیده برفت؟
همین‌که دیدید مطلب متمایل به رفتن از ذهنتان شده، سریعاً و به‌طور خلاصه مروری داشته‌باشید که نرفته، برگردد و دیگر خیال این کارها به سرش نزند.
7. پیدا کردن سبک مطالعۀ خود
همیشه مهم است که به خودتان توجه داشته‌باشید و مواردی را که می‌خوانید، برای خودتان شخصی‌سازی کنید. توجه داشته‌باشید که کدام دسته از اطلاعات بیشتر توجه شما را جلب می‌کنند.
بعد براساس آن‌ها، نحوۀ یادگیری خود را مشخص و از آن استفاده کنید. ممکن است برای شما شنیدن اطلاعات باعث یادگیری بهتر شود.
برای بعضی‌ها خواندن بیشتر جواب می‌دهد. عده‌ای با تصور کردن مطالب، بهتر یاد می‌گیرند و برای عده‌ای دیگر نوشتن خیلی مفید است. همین! دقت کنید که از راه‌های متناسب با خودتان بهره ببرید.
مطالب مرتبط: راه‌های افزایش تمرکز برای کنکوری‌ها
8. تمرکز و یادگیری در فضایی آرام
این‌همه از روش‌های مستقل تقویت حافظه برای کنکور گفتیم، ولی باید حواستان باشد که حافظه ظرفی است برای مطالبی که یاد گرفته شده‌اند.
شما اگر هیچ مطلبی را وارد این ظرف نکرده‌باشید، با تمام آن راه‌ها هم نمی‌توانید انتظار داشته‌باشید، از محتوای ظرف چیزی دست شما را بگیرد.
برای همین به شیوۀ یادگیری، مکان، زمان و تمرکز حین یادگیری هم توجه کنید. هرچه یادگیری بهتر و بیشتر باشد، ثبت آن در حافظه و بازیابی مطالب در آینده راحت‌تر و سریع‌تر خواهدبود.
سخن پایانی
هرآنچه را که برای تقویت حافظۀ خود نیاز داشتید بدانید، در مطلب فوق در اختیارتان گذاشتیم. چنانچه داوطلب کنکور ارشد روانشناسی هستید و از قضا این مقاله را مطالعه می‌کنید، می‌توانید برای کسب اطلاعات درباره ظرفیت پذیرش‌ها، دروس و منابع به صفحه منابع ارشد روانشناسی مراجعه کنید.
