حتماً برای شما هم پیش آمده که بعد از ساعت‌های طولانی درس خواندن و نگاه کردن به کتاب و صفحۀ مانیتور، چشمانتان خسته شود و دیگر نتوانید به درس خواندن ادامه دهید. در این مقاله قرار است تا به بیان راهکارهایی درباره مراقبت از چشم ها در سال کنکور بپردازیم.
لیست مطالب
شاید برایتان این سوال پیش آمده که با خستگی چشم در زمان مطالعه چه کنم؟ چطور می‌توانم هم ساعت مطالعۀ طولانی داشته‌باشم و هم چشمانم خسته نشوند؟ راهی برای تقویت چشم‌ها وجود دارد؟
عوامل اثرگذار بر خستگی چشم
در مراقبت از چشم‌ها هنگام مطالعه، عوامل زیادی تأثیر دارند. برخی از این عوامل هنگام درس خواندن، تأثیرشان را نشان می‌دهند و برخی دیگر باید قبل و بعد از مطالعه رعایت شوند.
برای مثال، نور محیط از عوامل اثرگذار حین مطالعه برای مراقبت از چشم ها در سال کنکور است. تغذیه هم عاملی است که درطول زمان اثر می‌گذارد و البته بخشی از سبک زندگی فرد را شامل می‌شود.
نور کم یا زیاد محیط
قرار گرفتن در نور زیاد یا درمعرض آفتاب بودن، چشم‌ها را خسته می‌کند. تلاش برای بهتر دیدن در نور کم هم سبب فشار به چشم می‌شود و علت خستگی و سوزش چشم‌هاست.
یکی از مهم‌ترین نکات مطالعه، حضور در مکانی است که نور کافی داشته‌باشد. اگر نور فضا خیلی زیاد یا خیلی کم باشد، به دید شما آسیب می‌رساند و گاهی باعث تاربینی می‌شود. برای مراقبت از چشم ها در سال کنکور سعی کنید مکانی را برای مطالعه انتخاب کنید که از نور کافی برخوردار باشد.
اگر چراغ مطالعه را ترجیح می‌دهید، چراغی که از لامپ رشته‌ای استفاده کرده، در اولویت است. اما باید این نکته را هم درنظر داشته‌باشید که نور نباید به‌صورت مستقیم باشد چراکه به‌مرور زمان باعث خستگی چشم می‌شود.
نشستن اشتباه
ارگونومی مطالعه، به‌معنی وضعیت صحیح قرارگیری بدن در هنگام مطالعه است که برای جلوگیری از آسیب به گردن، کمر و چشم اهمیت دارد. کمر، حین مطالعه باید صاف باشد و کاملا به پشتی صندلی تکیه بدهید تا به ماهیچۀ کمرتان صدمه وارد نشود.
اگر درست ننشستن در طولانی‌مدت به کمر فشار می‌آورد و مشکلات جدی به‌دنبال دارد. حین مطالعه، وضعیت پاهایتان را تغییر دهید. این کار به گردش خون مناسب در پاها کمک می‌کند و مفاصل شما از ثابت ماندن در یک حالت، رنج نمی‌برند. استراحت بعد از هر یک ساعت مطالعه به این امر کمک می‌کند.
قرار داشتن کتاب در وضعیت مناسب رو‌به‌روی شما و بالا بودن آن تا سطح مناسب به فاصله 15اینچی (38سانتی‌متر) از چشم، به سلامت گردن و چشمانتان کمک می‌کند.
استراحت نکردن چشم
دانشجویان، دانش‌آموزان و کسانی که زیاد مطالعه دارند و به چشم‌هایشان استراحت نمی‌دهند، معمولاً با مشکل خستگی چشم و سردرد مواجه می‌شوند.
به همین دلیل لازم است که بعد از هر 45-60 دقیقه مطالعه، استراحتی کوتاه به چشم‌هایتان بدهید و مجدد به مطالعه برگردید. این زمان استراحت نه‌تنها به بینایی شما کمک می‌کند، بلکه بر تجدید قوای عملکرد ذهن و مغزتان هم اثرگذار است. پس حتماً بعد از یک ساعت، مطالعه 5-15 دقیقه استراحت کنید و چشمانتان را ببندید.
مطالب مرتبط: 4 مورد از بهترین روش های مطالعه برای کنکور
پلک نزدن
وقتی طولانی‌مدت به صفحۀ مانتیور یا تلویزیون خیره می‌شوید یا زمان زیادی رانندگی می‌کنید، تعداد پلک زدن‌هایتان کاهش پیدا می‌کند. این امر باعث می‌شود که بعد از مدتی دچار خشکی چشم بشوید و خستگی و سوزش چشم را تجربه کنید.
برای مراقبت از چشم ها در سال کنکور، لازم است تعداد بیشتری پلک بزنید تا خشکی چشم تعدیل شوید. پلک زدن به‌عنوان یک ورزش چشمی شناخته می‌شود چراکه غیر از جلوگیری از خشکی چشم، ماهیچه‌های چشم را هم تقویت می‌کند.
استفاده نکردن از عینک
افرادی که باید از عینک استفاده کنند، لازم است هنگام مطالعه، حتما این کار را انجام بدهند. کسانی هم که احساس تاری دید دارند، بهتر است به‌موقع به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
استرس
استرس با فعال کردن سیستم عصبی سمپاتیک، می‌تواند مشکلاتی در بینایی به‌وجود بیاورد و دید را دچار مشکل کند. زمانی که استرس زیادی را تجربه می‌کنید، سطح بالایی از آدرنالین در بدن ترشح می‌شود.
آدرنالین، در پشت چشم فشاری ایجاد می‌کند که می‌تواند به بروز علائم تاری دید یا دید تونلی منجر شود. کورتیزول هم که به‌عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود، در واکنش به استرس زیاد، توسط سیستم عصبی سمپاتیک آزاد می‌شود و بر فشارخون و تنش عضلانی اثر می‌گذارد.
آزادسازی بیش‌ازحد این هورمون، جریان بین خون و مغز را مختل می‌کند و باعث مشکلاتی در بینایی می‌شود؛ مثل «آب‌سیاه» یا «گلوکوم»، «نوروپاتی چشم» و «خشکی چشم».
کار با کامپیوتر
سندروم «بینایی کامپیوتری» یا «فشار دیجیتال (CVS)» بعد از استفادۀ طولانی‌مدت از رایانه پیش می‌آید. نشانه‌های این سندروم دوبینی، تاری دید، سردرد، التهاب چشم، خشکی چشم و درد گردن و کمر است.
افرادی که در روز، مدت زمان زیادی به صفحۀ مانیتور نگاه می‌کنند، 66درصد کمتر از حد معمول پلک می‌زنند و این مسئله به‌مرور باعث خشکی چشم‌ها می‌شود.
عوامل دیگری مثل استفاده نکردن از عینک مناسب هنگام کار با کامپیوتر، بالا رفتن سن، نور بسیار کم یا زیاد صفحۀ نمایش و همچنین رعایت نکردن فاصلۀ مناسب باعث بروز این مشکل می‌شود.
مطالب مرتبط: درس خواندن برای ارشد را کی و چطور شروع کنیم؟
کمبود خواب
کاستن از میزان خواب، مانع از این می‌شود که عضلات چشم، به‌اندازۀ کافی استراحت کنند. خواب کمتر از 7 ساعت درطول شبانه‌روز باعث می‌شود سلول‌های بنیادی قرنیه و سطح غشای اشکی آن تحت‌تأثیر قرار بگیرند.
سطح غشای اشکی برای محافظت از چشم دربرابر عفونت‌ها اهمیت زیادی دارد. قطره‌های چشمی حاوی آنتی‌اکسیدان، برای ترمیم آسیب‌های چشمی ناشی از بی‌خوابی تأثیرگذارند، البته با نظر پزشک.
زمان مطالعه
بین زمان مطالعه و عملکرد چشم‌ها هنوز رابطۀ قطعی و علمی ثابت‌شده‌ای وجود ندارد اما برخی مقالات در علم چشم‌پزشکی، مطالعه در روز را به‌علت عمل بهتر هورمون‌ها، وجود نور طبیعی و قدرت بهتر ادراک مغز، توصیه می‌کنند.
خوراک نامناسب چشم
تغذیۀ نامناسب، بر کیفیت بینایی تأثیر می‌گذارد. خوردن غذاها و سبزیجات حاوی ویتامین‌های A، Cو E، برای تقویت بینایی و کاهش بیماری چشمی توصیه می‌شود.
خوردنی‌هایی مثل هویج، آووکادو، گردو، دانۀ کتان، شاهدانه و برخی سبزیجات دارای برگ سبز (اسفناج، کلم‌برگ) و نوشیدنی‌هایی مثل: انبه، آناناس و زغال‌اخته جزو این دسته هستند.
مالش چشم
زمانی که گرد و غبار وارد چشم شما شود یا احساس کنید جسم خارجی داخل چشمتان رفته، احتمالاً سعی می‌کنید با مالش چشم آن را خارج کنید. این کار، در مواردی می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.
طبق آخرین توصیۀ چشم‌پزشکان، برای مراقبت از چشم ها در سال کنکور، باید مالش چشم‌ها -چه برای رفع خستگی و چه برای خارج شدن جسم خارجی از چشم- را کنار بگذارید تا قرنیه‌‌تان آسیب نبیند.
مطالب مرتبط: از اهمیت ورزش در سال کنکور باخبر شوید!
پیامدهای مالش چشم
مالش چشم اگر به عادت تبدیل شود، سلامت چشم را به خطر می‌اندازد. همچنین ممکن است پيامدهايی همچون تغيير شكل قرنيه را به همراه داشته‌باشد و به چشم آسیب جدی وارد کند. در ادامه با برخي از پيامدهاي مالش چشم‌ها آشنا مي شويم.
1. تغيير شكل قرنيه
قرنیۀ چشم، به‌شکل مخروط است و تغییر یافتن شکل آن تأثیر زیادی بر بینایی می‌گذارد. مالش چشم‌ها علاوه‌بر این‌که باعث نازک شدن قرنیه می‌شود، می‌تواند شکل قرنیه را هم تغییر بدهد. این تغییر شکل اگر شدید باشد، نیازمند عمل جراحی است.
2. چروك و قرمزی
مالش بیش‌ازاندازۀ چشم‌ها باعث نازک شدن پوست دور چشم می‌شود و به‌مرور چین‌وچروک دور چشم ایجاد می‌کند. اگر مالش چشم‌ها شدید باشد، به رگ‌های خونی آسیب می‌زند و باعث قرمزی چشم‌ها می‌شود.
3. عفونت و آسیب
اگر با دست آلوده، چشمتان را مالش بدهید، عفونت و باکتری وارد چشم می‌شود و گل‌مژه یا التهاب را درپی دارد. سطح قرنیه، بسیار شکننده و حساس است. مالش چشم‌ها می‌تواند به سطح قرنیۀ چشم آسیب وارد کند. اگر این آسیب بسیار شدید باشد، ممکن است نیاز به پیوند قرنیه باشد.
4. قوز قرنيه
قوز قرنیه، بیماری است که در آن قرنیۀ چشم نازک و ضعیف می‌شود و در طولانی‌مدت ممکن است باعث ازدست رفتن بینایی شود. مالش چشم‌ها می‌تواند در ایجاد قوز قرنیه تأثیر داشته‌باشد. اگر فردی، نازکی قرنیه داشته‌باشد و چشم‌هایش را مالش دهد، بینایی او به‌علت ایجاد لکه در وسط قرنیه افت شدید پیدا می‌کند.
5. نظری متفاوت
دربین متخصصین چشم و منابع اطلاعاتی، بعضی‌ها اثرات منفی مالش چشم را تأیید نمی‌کنند و معتقدند که این امر آسیبی به چشم‌ها نمی‌زند. اما اکثریت متخصصین با آسیب‌زننده بودن این رفتار موافق‌اند و مواردی را که نام بردیم، تأیید کرده‌اند.
مطالب مرتبط: بهترین مکان درس خواندن برای کنکور کجاست؟
رفتارهای آسیب زننده به چشم ها
انجام برخی رفتارهای غلط در زندگی روزمره می‌تواند به‌صورت ناخواسته باعث آسیب به بینایی شود. برای مثال نوشیدن آب ناکافی، حجم خون را کاهش می‌دهد و کم شدن جریان خون به چشم، خستگی زودرس در چشم‌ها را به‌دنبال دارد.
استفاده از لنزهای زیبایی و حتی طبی هم در طولانی‌مدت باعث خشک شدن قرنیه می‌شود. به همین خاطر است که توصیه می‌شود هرچندوقت یک‌بار به‌جای لنز از عینک استفاده شود.
نکات مهم دربارۀ استفاده از لنزها:
1. حتما در استفاده از لنز بهداشت را رعایت کنید و با دست آلوده، لنز و چشم را لمس نکنید.
2. در روز بیشتر از 15ساعت و هنگام خواب از لنز استفاده نکنید.
3. یادتان باشد که مالیدن چشم زمانی که لنز دارید باعث آلودگی میکروبی و خم شدن لنز در چشم می‌شود.
تمرینات برای رفع خستگی و تقویت بینایی چشم ها
برای رفع خستگی چشم و تقویت بینایی، تمریناتی وجود دارد که با انجام آن‌ها می‌توانید از خشکی قرنیه و کاهش دید جلوگیری کنید. این تمرینات، شما را برای فعالیت‌های چشمی چندساعته آماده می‌کنند. بهتر است تمرینات چشم درطول روز، حین کار و مطالعه هم انجام شوند.
پالمینگ
روی صندلی بنشینید و چشمانتان را ببندید. با کف دست چشم‌ها را بپوشانید. در این حالت باید پایۀ دست روی استخوان گونه قرار داشته‌باشد. دقت کنید که نباید فشاری به چشمانتان وارد کنید. این تمرین را به مدت دو دقیقه انجام دهید.
حرکت چشم‌ها
این تمرین به رفع خستگی چشم کمک می‌کند. به حالت نشسته یا خوابیده نگاهتان رو به جلو باشد. سپس به‌سرعت و پشت سرهم مردمک چشمانتان را بالا و پایین ببرید. بهتر است چشم‌ها در این تمرین بسته باشند. این تمرین را به مدت یک دقیقه و حداقل 10بار انجام دهید.
تقویت تمرکز چشمی
در فاصلۀ تقریبا یک مترونیم از پنجره بنشینید، شانه‌هایتان آزاد کنید و گردنتان را صاف نگه دارید. دست راست را به سمت جلو دراز کنید و انگشت شست را رو به بالا نگه دارید. دو ثانیه به انگشت شست نگاه کنید و تمرکز داشته‌باشید. حالا بدون این‌که دستتان را تکان دهید، چندثانیه به پنجره خیره شوید و بر روی یک شی خارج از پنجره تمرکز کنید. سپس تمرکزتان را به روی انگشت شست برگردانید. این عمل را 10 بار تکرار کنید.
خیره شدن به جسم خارجی
روی صندلی بنشینید، گردنتان به‌صورت صاف باشد و به رو‌به‌رو نگاه کنید. یک مداد را مماس با نوک بینی نگه دارید و با هر دو چشم به نوک مداد نگاه کنید. حالا به حالت اول برگردید و بعد از گذشت یک دقیقه این عمل را تکرار کنید. این تمرین را تا 2 دقیقه انجام دهید. انجام این ورزش چشمی به تقویت ماهیچۀ چشم شما کمک می‌کند.
ماساژ چشم
ماساژ چشم، برای رفع احساس خشکی دائمی در چشم توصیه می‌شود. صاف بنشینید، شانه‌ها را آزاد کنید و چشم‌ها را ببندید. انگشت وسط و اشاره را روی چشمتان بگذارید. با انگشتان دست راست، خلاف جهت عقربه‌های ساعت و با انگشتان چشم چپ، موافق عقربه‌های ساعت چشم‌ها را مالش دهید. پنج‌بار به این صورت و پنج‌بار به‌صورت برعکس این عمل را انجام دهید. بهتر است این تمرین حداقل 2 دقیقه طول بکشد.
سخن پایانی
مراقبت کردن از چشم‌ها تنها متخص به دوران کنکور نیست، پس چه داوطلب کنکور باشید و چه نباشید رعایت نکاتی که در مقالۀ فوق گردآوری شده است برای مراقبت از چشمانتان ضروری است. چنانچه ابهام، سوال و یا پیشنهادی دارید، می‌توانید در قسمت نظرات با ما درمیان بگذارید.
مطلب پیشنهادی برای دانشجویان روانشناسی ⇐ منابع کنکور ارشد روانشناسی
