رشتۀ روانشناسی، دامنۀ فعالیت گسترده و متنوعی دارد؛ فارغ‌التحصیلان این رشته، بسته به علاقه و گرایششان، هرکدام از راهی وارد بازار کار می‌شوند. بعضی‌ها سر از مدارس، دانشگاه‌ها و سایر مراکز آموزشی درمی‌آورند؛ یک‌عده در مراکز مشاوره، مشغول‌به‌کار می‌شوند؛ گروهی، به صنعت و حوزه‌های کارآفرینی می‌پیوندند؛ بعضی‌ها هم خودشان اقدام به تأسیس کلینیک روانشناسی میکنند. در مطلب حاضر، شرایط تأسیس کلینیک روانشناسی را بررسی می‌کنیم و با مراحل دریافت مجوز و مدارک لازم برای تأسیس مطب روانشناسی آشنا می‌شویم.
لیست مطالب
شرایط تأسیس مطب روانشناسی چیست؟
قبل از اینکه از روند مراحل تأسیس کلینیک روانشناسی سردربیاوریم، بیایید همین اول کاری تکلیفمان را با یک واژۀ پرکاربرد، اما نه‌چندان درست و دقیق، مشخص کنیم؛ «مطب روانشناسی» که عامدانه در تیتر این بخش به آن اشاره کردیم تا توجه شما را به این واژه جلب کنیم. کلینیک روانشناسی به مکانی گفته می‌شود که جمعی از روانشناسان در آن مشغول به کار هستند و علاه‌بر پروانۀ تخصصی نیاز به مجوز فعالیت هم دارد. اما، دفتر (مطب) به جایی گفته می‌شود که تنها یک روانشناس یا مشاوره در آن به فعالیت می‌پردازد و داشتن پروانۀ اشتغال برای تأسیس آن کفایت می‌کند. حالا برویم تا با مراحل هرکدام آشنا شویم.
مطلب مرتبط: شرایط استخدام روانشناس در مراکز دولتی چیست؟
– درخواست شمارۀ نظام و پروانه اشتغال
مراحل تأسیس کلینیک روانشناسی با درخواست شماره و پروانۀ اشتغال، شروع می‌شود. متقاضیان مجوز راه‌اندازی کلینیک، قبل از هرچیز باید در سازمان نظام روانشناسی کشور، عضو شوند. این قدم اولیه است و به‌معنی داشتن اجازۀ فعالیت حرفه‌ای روانشناسی نیست. به‌عبارت دیگر، اولین شرط برای دریافت پروانۀ اشتغال، گذشت یک‌سال از زمان عضویت در سازمان نظام روانشناسی است. با تأیید عضویت شما در سامانه نظام روانشناسی، می‌توانید از مزایایی که این سامانه برای اعضا درنظر می‌گیرد استفاده کنید.
– مزایای عضویت در سامانه نظام روانشناسی:
- سازمان نظام وعده داده است که به تمام اعضای خود که متقاضی دریافت وام هستند، در 3 نوبت وام 50 میلیون تومانی بدون کارمزد و به صورت قرعه‌کشی اعطا کند.
- امکان ثبت درخواست تجهیزات حفاظتی مانند شوکر و اسپری فلفل برای اعضای سازمان نظام.
بعد از اینکه شرط اولیه را پشت سر گذاشتید، حالا می‌توانید برای دریافت پروانۀ اشتغال اقدام کنید. جدیدترین اطلاعیۀ سازمان نظام روانشناسی، تأکید می‌کند که دریافت پروانۀ اشتغال تخصصی با عبور از 3 مرحلۀ میسر می‌شود.
– شرایط دریافت پروانۀ اشتغال تخصصی روانشناسی:
- داشتن حداقل مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی یا مشاوره
- عضویت در سازمان نظام روانشناسی
- قبولی در آزمون صلاحیت حرفه‌ای و مصاحبه
همین‌جا لازم است یک پرانتز باز کنیم و بگوییم که پیش‌تر برای دریافت پروانۀ اشتغال لازم بود که فرد متقاضی طی بازۀ دریافت شماره نظام تا دریافت پروانۀ اشتغال، به مدت 500 ساعت در دوره‌های کارورزی و سوپرویژنی شرکت کند؛ ولی طبق اطلاعیۀ اخیر سازمان نظام این شرط حذف شده است. طبق اطلاعیه و مصاحبه‌های مسئولین سازمان نظام روانشناسی، برای اینکه حجم متقاضیان دریافت پروانه اشتغال تعدیل شود، آزمون صلاحیت حرفه‌ای 2 بار در سال برگزار خواهد شد (احتمالاً تیر و دی ماه).
بدین‌ترتیب با افزایش نوبت‌های آزمون صلاحیت حرفه‌ای، گویا تنها راهی که برای دریافت پروانۀ اشتغال حرفه‌ای درنظر گرفته شده است، درخواست از طریق خود سایت سازمان نظام باشد. هرچند، شنیده‌ها حاکی است که همچنان از طریق درگاه ملی مجوزها نیز می‌توان برای دریافت پروانه اقدام کرد.
با این همه اخبار و افعال ضدونقیض، وضعیت دریافت پروانۀ اشتغال انگار تفاوت چندانی با بازار شام ندارد!
مطالب مرتبط: تفاوت دورۀ سوپرویژن و کارورزی چیست؟
– مدارک موردنیاز برای درخواست دریافت پروانۀ اشتغال از طریق سامانۀ نظام پزشکی:
- ارائۀ مدارک کپی برابر اصل مدارک تحصیلی دانشگاهی (کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری)
- ارائۀ ریزنمرات تحصیلی مقاطع تحصیلی دانشگاهی
- کپی برابر اصل آخرین حکم استخدامی (در صورت استخدام)
- کپی تمام صفحات شناسنامۀ عکس‌دار، کپی کارت ملی و کارت عضویت سازمان نظام روانشناسی
- ارائۀ گواهی عدم سوءپیشینه
سؤالاتی که ممکن است برای شما هم پیش بیاید!
باتوجه به ضدونقیض بودن اطلاعیه‌های مرتبط با دریافت پروانۀ اشتغال و چیزی که درواقعیت رخ می‌دهد، با استناد به سایت و حساب‌های کاربری رسمی سازمان نظام در شبکه‌های اجتماعی، به بررسی برخی از این سؤالات و ابهامات خواهیم پرداخت.
– با رشتۀ غیر مرتبط هم می‌توان در آزمون صلاحیت حرفه‌ای شرکت کرد؟
بله می‌شود؛ تنها شرط برای شرکت در آزمون صلاحیت حرفه‌ای، داشتن حداقل مدرک کارشناسی‌ارشد روانشناسی یا مشاوره است.
- سؤالات آزمون صلاحیت حرفه‌ای و مصاحبه چگونه خواهد بود؟
طبق ادعای سازمان نظام سؤالات آزمون چندان علمی و تخصصی نیستند، برای همین نیاز به منبع خاص یا شرکت در دورۀ آموزشی خاصی وجود ندارد. در مصاحبۀ عموماً مصاحبه‌گران متمرکز بر رزومۀ علمی و پیشینۀ پژوهشی متقاضی هستند و کمتر پیش می‌آید که بخواهند سؤال علمی بپرسند؛ البته، باز هم لازم است بگوییم که احتمال هیچ‌چیزی غیرممکن نیست!
– اگر در آزمون قبول بشیم ولی در مصاحبه رد بشویم چه‌کار باید کرد؟
برای دریافت پروانۀ اشتغال لازم است که هم در آزمون و هم در مصاحبه قبول شوید؛ بنابراین، اگر در مصاحبه قبول نشدید، نیاز هست که با تقویت رزومه خود بار دیگر در آزمون صلاحیت حرفه‌ای شرکت کنید.
– بعد از دریافت پروانۀ اشتغال تخصصی می‌توانیم در هر حوزه‌ای فعالیت کنیم؟
خب در پروانۀ اشتغال رشتۀ تخصصی فرد قید می‌شود و او مجاب می‌شود که در حوزه‌ای فعالیت بکند که مطابق با آن تخصص است.
شرایط و مدارک لازم برای صدور پروانۀ تأسیس مراکز روانشناسی
کسی که به‌فکر تأسیس کلینیک روانشناسی می‌افتد، قبلاً در مرحلۀ گرفتن پروانه و شماره نظام، یک‌سری مدارک اصلی شامل تمام مدارک دانشگاهی تا مقطع فعلی (کارشناسی‌ارشد یا دکتری) و اوراق هویتی (کپی شناسنامه و عکس پرسنلی) را به سازمان نظام ارائه کرده‌است. وقتی به مرحلۀ تأیید کمیسیون می‌رسد هم باید علاوه‌بر ارائۀ مجدد آن‌ها و دارا بودن شرایط زیر، چند مدرک دیگر نیز آماده کند. این شرایط شامل:
- باید از زمان اخذ پروانۀ اشتغال فارغ‌التحصیلان دکتری 3 سال و کارشناسی‌ارشد 5 سال گذشته باشد.
- ارائۀ حضوری یا پستی درخواست خود به سازمان نظام روانشناسی و مشاوره.
- معرفی دو همکار دارای پروانۀ اشتغال.
سازمان نظام روانشناسی 3 نوع پروانۀ مراکز صادر می‌کند که شامل پروانه مراکز حقیقی، حقوقی و مراکز مشاورۀ ازدواج (مشترک با وزارت ورزش و جوانان) است. شرایط عمومی برای دریافت پروانه هر سه این مراکز، شامل موارد زیر است:
- داشتن عضویت معتبر
- داشتن پروانۀ اشتغال تخصصی معتبر
- ارائۀ کپی پروانه اشتغال همکاران
- ارائۀ موافقت‌نامه کتبی حداقل 3 نفر روانشناس یا مشاور دارای پروانۀ معتبر
- شرح مختصر فعالیت‌های علمی و حرفه‌ای متقاضی و همکاران
- تصویر صفحات شناسنامه و کارت ملی
- کپی سند مالکیت یا اجاره‌نامه
تفاوت مراکز حقیقی و حقوقی در شرایط اختصاصی تنها در این است که مراکز حقیقی فرم 112، مراکز حقوقی فرم 112-1 و مراکز مشاورۀ ازدواج فرم 112-2 را باید تکمیل کنند.
مطلب مرتبط: از حقوق مراجعین در اتاق درمان چه می‌دانید؟
شرایط لازم برای محل تأسیس کلینیک روانشناسی
بالاتر توضیح دادیم که یکی از مدارک لازم برای صدور مجوز کلینیک، ارائۀ سندی است که نشان بدهد مکانی برای راه‌اندازی کلینیک روانشناسی درنظر گرفته شده‌است. اما، خب این مکان نمی‌تواند هرجایی باشد و کلی شرایط و ضوابط دارد. قبل از آشنایی با این ضوابط، ذکر این نکته ضروری است که مجوز کلینیک بعد از طی کردن همۀ این مراحل، قانوناً فقط دراختیار کسی خواهدبود که به اسم او صادر شده‌است؛ بنابراین اجاره مجوز کلینیک روانشناسی، غیرقانونی است و به لغو پروانۀ اشتغال منجر می‌شود.
- داشتن فضای فیزیکی کافی برای منفک‌کردن بخش‌های مختلف مثل اتاق درمان، سالن انتظار و…
- رعایت استانداردهای مکانی مثل نور کافی، دما و تهویۀ مناسب و اصول ایمنی
- داشتن تجهیزات اداری موردنیاز مثل کمد بایگانی، میز و صندلی و…
- نداشتن معارض حقیقی و حقوقی
- موافقت ادارۀ اماکن و شهرداری منطقه
- واقع شدن در منطقۀ جغرافیایی موردتأیید سازمان نظام روانشناسی
اخذ مجوز کلینیک روانشناسی از بهزیستی
هر نوع اشتغالی در حوزۀ روانشناسی به مجوز از سوی سازمان نظام روانشناسی نیاز دارد؛ درمانگری، حوزه‌های کنکوری، تأسیس مرکز مشاوره و… و هیچ نهاد دیگری غیر از این سازمان، نمی‌تواند پروانۀ اشتغال برای روانشناسان صادر کند. بنابراین کسانی که به‌دنبال شرایط اخذ مجوز بهزیستی برای روانشناسان هستند، لازم است بدانند که نمی‌توانند با پروانۀ سازمان بهزیستی کار کنند. با این توضیح، اگر کسانی زیر نظر سازمان بهزیستی و بدون گرفتن پروانه از سازمان نظام روانشناسی فعالیت میکنند، فعالیتشان از نظر قانونی اشکال دارد و قوۀ قضاییه حق دارد که با آن‌ها برخورد کند. (با استناد به مصاحبۀ رییس سازمان نظام روانشناسی با خبرگزاری ایسنا، در تاریخ 15 بهمن 1401).
به‌علاوه، برخلاف تصور عده‌ای، امکان اخذ مجوز کلینیک روانشناسی از وزارت بهداشت، وجود ندارد. درست است که رشتۀ روانشناسی در مقطع تحصیلات تکمیلی ازسوی وزارت بهداشت هم در دانشگاه‌های زیرمجموعه‌اش، ارائه می‌شود، اما این وزارت‌خانه نقشی در صدور مجوز فعالیت حرفه‌ای ندارد. بنابراین، فارغ‌التحصیلان روانشناسی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی هم مراحل تأسیس کلینیک روانشناسی را مطابق آن‌چه گفته‌شد، زیرنظر سازمان نظام روانشناسی طی میکنند.
ضوابط تأسیس انواع مراکز خدمات روانشناسی
تابه‌اینجا احتمالاً با زیروبم شرایط تأسیس کلینیک روانشناسی آشنا شدید، اما خب همان‌طور که ابتدای مقاله توضیح دادیم، فعالیت‌های روانشناسان دامنۀ وسیع و گوناگونی داردو هریک به ارائۀ خدمات روان‌شناختی مختص خود در مراکز مجزایی می‌پردازند. راه‌اندازی هریک از مراکز ، قواعد و ضوابط خاص خودش را دارد؛ مثل مراکز بازپروری، مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست، مراکز مشاورۀ خانواده، مراکز توان‌بخشی، مراکز خدمات مددکاری و اجتماعی و… . در ادامه با قواعد تأسیس دو نوع دیگر از مراکز مشاوره، آشنا می‌شوید.
مطلب مرتبط: درمانگر خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
شرایط اخذ مجوز مشاورۀ تلفنی
در چندسال اخیر، مشاورۀ تلفنی، به پای ثابت خدمات روان‌شناختی تبدیل شده‌است. مراکز مشاورۀ تلفنی، ازطریق توصیه‌های مداخله در بحران و ارجاع مراجعان به متخصصان، نقش مهمی ایفا میکنند. علاقه‌مندان به تأسیس مراکز مشاورۀ غیرحضوری باید واجد شرایط زیر باشند؛
- داشتن مدرک کارشناسی‌ارشد یا دکتری در رشتۀ مشاوره یا روانشناسی در همۀ گرایش‌ها به‌جز روان‌سنجی، برای صاحب‌امتیاز مرکز.
- داشتن گواهی 70ساعت دورۀ آموزشی مشاورۀ تلفنی، برای صاحب‌امتیاز مرکز.
- داشتن مدرک کارشناسی‌ارشد یا دکتری در رشتۀ مشاوره یا روانشناسی در همۀ گرایش‌ها به‌جز روان‌سنجی، برای مسئول فنی مرکز.
- داشتن پروانۀ صلاحیت حرفه‌ای و شماره نظام روانشناسی برای مسئول فنی مرکز.
- حداقل 300ساعت تجربۀ عملی و ارائۀ گواهی 100ساعت دورۀ آموزشی برای مسئول فنی مرکز.
غیر از صاحب‌امتیاز و مسئول فنی، مرکز مشاورۀ تلفنی به مشاوران و ناظران هم نیاز دارد که شرایط آن‌ها مشابه ضوابط مسئول فنی است؛ با این تفاوت که رشتۀ تحصیلیشان فقط باید کارشناسی‌ارشد یا دکتری روانشناسی بالینی، بالینی کودک و نوجوان، عمومی یا مشاوره‌ی خانواده باشد. ترکیب نیروی انسانی این مراکز هم به این‌ترتیب است: یک نفر مسئول فنی، یک نفر ناظر به‌ازای هر 10 نفر مشاور در یک شیفت کاری، حداقل 5 نفر مشاور شامل یک روانشناس بالینی، یک مشاور خانواده و سه متخصص سایر گرایش‌ها.
شرایط محل مرکز مشاوره تلفنی
اصولا رعایت استاندارهای ایمنی و برخورداری از تجهیزات لازم برای همۀ انواع مراکز مشاوره، ضروری است. مرکز مشاورۀ تلفنی، به‌علاوۀ این‌ها، یک‌سری قواعد مخصوص‌به‌خودش هم دارد.
- فضایی بین 1.5 در 1.5 تا 2 در 2.5 متر به‌ازای هر یک مشاور.
- تجهیزات و سرور مرتبط با مخابرات منطبق بر استانداردهای call center و ضوابط سازمان بهزيستی.
- حداقل یک خط تلفن مستقل.
شرایط تأسیس مرکز مشاوره خانواده
مراکز مشاورۀ خانواده، به‌طور تخصصی در حوزه‌هایی مثل مشاورۀ پیش از ازدواج، پیش از طلاق و زوج‌درمانی، فعالیت میکنند. مجوز تأسیس این مراکز به کسانی تعلق می‌گیرد که حداقل مدرک کارشناسی در یکی از رشته‌های مشاوره، روانشناسی، مددکاری اجتماعی، روان‌پزشکی، حقوق، فقه و مبانی حقوق (یا معادل حوزوی) داشته‌باشند. با سایر شرایط تأسیس مرکز مشاوره آشنا شوید:
- تأهل دائم
- داشتن حداقل ۴۰سال سن و ۵سال سابقۀ کار یا ۳۵سال سن و حداقل ۸سال سابقۀ کار
- داشتن مدرک پایان خدمت یا گواهی معافیت برای آقایان
- داشتن گواهی عدم سوءپیشینه و عدم اعتیاد
- قبولی در آزمون و گذراندن دورۀ کارآموزی سه‌ماهه
برای اطلاع بیشتر دربارۀ مدارک، مدت زمان و هزینۀ تأسیس کلینیک روانشناسی، می‌توانید به درگاه ملی مجوزها مراجعه کنید. در این وب‌سایت دربارۀ صدور مجوز انواع مراکز مشاوره اطلاعات به‌دست می‌آورید.
سخن پایانی
به‌نظر می‌رسد که مراحل دریافت پروانۀ اشتغال و تأسیس مرکز روانشناسی هنوز به ثبات خود نرسیده است و در هر دوره، با تغییرات اساسی مواجه می‌شود. ما در این مطلب سعی کردیم مطابق با جدیدترین اطلاعیه‌ها و سخنرانی‌های مسئولین سازمان نظام اطلاعاتی جدید و دسته‌اول دراختیارتان قرار بدهیم.
مطلب پیشنهادی برای دانشجویان روانشناسی: منابع ارشد روانشناسی
