رشته‌ی روانشناسی، دامنه‌ی فعالیت گسترده و متنوعی دارد؛ فارغ‌التحصیلان این رشته، بسته به علاقه و گرایششان، هرکدام از راهی وارد بازار کار می‌شوند. بعضی‌ها سر از مدارس، دانشگاه‌ها و سایر مراکز آموزشی درمی‌آورند. یک‌عده در مراکز مشاوره، مشغول‌به‌کار می‌شوند. گروهی، به صنعت و حوزه‌های کارآفرینی می‌پیوندند. بعضی‌ها هم خودشان اقدام به تاسیس کلینیک روانشناسی میکنند. در مقاله‌ی حاضر، شرایط تأسیس کلینیک روانشناسی را بررسی می‌کنیم و با مراحل دریافت مجوز و مدارک لازم برای تأسیس مطب روانشناسی آشنا می‌شویم.
لیست مطالب
شرایط تأسیس مطب روانشناسی
قبل از این‌که از روند مراحل تأسیس کلینیک روانشناسی سردربیاوریم، همین اول کاری تکلیفمان را با یک واژه‌ی پرکاربرد اما نه‌چندان درست و دقیق، مشخص کنیم؛ «مطب روانشناسی» که عامدانه در تیتر این بخش از مطلب هم آوردیمش تا توجه شما را به آن جلب کنیم. به مکانی که خدمات روانشناختی ارائه می‌دهد، کلینیک روانشناسی یا مرکز مشاوره می‌گویند و واژه‌ی مطب، بیشتر برای خدمات پزشکی کاربرد دارد.
1. درخواست شماره نظام و پروانه اشتغال
خب برویم سر اصل مطلب. مراحل تأسیس کلینیک روانشناسی با درخواست شماره و پروانه‌ی اشتغال، شروع می‌شود. متقاضیان مجوز راه‌اندازی کلینیک، قبل از هرچیز باید در سازمان نظام روانشناسی کشور، عضو شوند. این اما قدم اولیه است و به‌معنی اجازه‌ی فعالیت حرفه‌ای روانشناسی نیست. بعد از این‌که یک‌سالی از عضویت در سازمان نظام و فارغ‌التحصیلی گذشت، متقاضیان می‌توانند برای دریافت پروانه‌ی اشتغال اقدام کنند.
تا پیش از این، متقاضیان وقتی مدارکشان ازسوی کمیسیون‌های تخصصی سازمان نظام روانشناسی تأیید می‌شد، راهی مصاحبه‌ی حضوری می‌شدند. چون فرض بر این بود که صرف داشتن مدرک دانشگاهی، به‌تنهایی برای درمانگر شدن کافی نیست و صلاحیت علمی و اخلاق حرفه‌ای متقاضیان باید در مصاحبه‌ی حضوری سنجیده شود. اما حالا شرط قبولی در مصاحبه برای گرفتن مجوز کار، برداشته شدهاست. سازمان نظام در توضیح این تصمیم گفته‌است که چون تقاضا برای دریافت مجوز روانشناسی بالاست و مصاحبه هم زمان زیادی می‌برد، متقاضیان باید چندسال در نوبت بمانند. بنابراین تصمیم بر آن شد که مصاحبه، حذف و درعوض شرط شرکت در کارگاه‍‌های آموزشی و گذراندن دوره‌های کارآموزی، جایگزین شود.
مطالب مرتبط: معرفی کارورزی روانشناسی، هزینه + مراکز برگزارکننده
2. گذراندن کارورزی
بالاتر توضیح دادیم که از موقع عضویت در سازمان نظام تا دریافت پروانه باید یک سال زمان بگذرد. این مدت، باید صرف گذراندن دوره‌های کارورزی شود تا دانشجویِ تازه از دانشگاه بیرون‌آمده، یاد بگیرد که دانش آکادمیکش را در دنیای واقعی به‌کار ببرد. فرقی ندارد کارورزی در مراکز دولتی گذرانده‌شود یا مراکز خصوصی که پروانه‌ی فعالیت دارند. نکته‌ی مهم، مدت زمانش است. طبق آخرین اطلاعیه‌های موجود، مدت‌زمان کارورزی، 500 ساعت است. این میزان، با استناد به شیوه‌نامه‌ی کارورزی است که در تاریخ 7/9/1393 مصوب شدهاست.
3. استفاده از پروانه
سازمان نظام می‌گوید نمی‌شود پروانه‌ی فعالیت بگیرید و بگذاریدش گوشه‌ی خانه. اگر بعد از صدور پروانه تا شش ماه، فرد از آن برای فعالیت حرفه‌ای استفاده نکند، پروانه‌اش لغو می‌شود. اگر هم کسی پروانه‌ای را که به‌اسم خودش صادر شدهاست، دراختیار دیگران قرار بدهد، سازمان نظام وارد عمل می‌شود و پروانه‌ی اشتغال فرد را باطل می‌کند.
4. مدارک لازم برای تأسیس کلینیک روانشناسی
کسی که به‌فکر تأسیس کلینیک روانشناسی می‌افتد، قبلا در مرحله‌ی گرفتن پروانه و شماره نظام، یک‌سری مدارک اصلی شامل تمام مدارک دانشگاهی تا مقطع فعلی (کارشناسی‌ارشد یا دکتری) و اوراق هویتی (کپی شناسنامه و عکس پرسنلی) را به سازمان نظام ارائه کرده‌است. وقتی به مرحله‌ی تأیید کمیسیون می‌رسد هم باید علاوه‌بر ارائه‌ی مجدد آن‌ها، چندتا مدرک دیگر آماده کند. مثل؛
- کپی پروانه‌ی اشتغال
- کپی کارت عضویت در سازمان نظام
- مدرک پایان خدمت برای متقاضیان آقا
- توصیه‌نامه‌ی علمی
- گواهی عدم سوء‌پیشینه‌ی کیفری
- گواهی عدم اعتیاد
- کپی آخرین حکم استخدامی (درصورت استخدام بودن)
- کپی سند مالکیت، رهن یا اجاره‌ی محل پیشنهادی کلینیک
- رسید پرداخت مبلغی که ازسوی سازمان نظام برای صدور مجوز تأسیس کلینیک اعلام شدهاست
مطالب مرتبط: پسادکتری چیست؟ بررسی صفر تا صد دوره فوق دکتری
5. شرایط لازم برای محل تأسیس کلینیک روانشناسی
بالاتر توضیح دادیم که یکی از مدارک لازم برای صدور مجوز کلینیک، ارائه‌ی سندی است که نشان بدهد مکانی برای راه‌اندازی کلینیک روانشناسی درنظر گرفته شدهاست اما خب این مکان، نمی‌تواند هرجایی باشد و کلی شرایط و ضوابط دارد. قبل از آشنایی با این ضوابط، ذکر این نکته ضروری است که مجوز کلینیک بعد از طی کردن همه‌ی این مراحل، قانونا فقط دراختیار کسی خواهدبود که به اسم او صادر شدهاست بنابراین اجاره مجوز کلینیک روانشناسی، غیرقانونی است و به لغو پروانه‌ی اشتغال منجر می‌شود.
- داشتن فضای فیزیکی کافی برای منفک کردن بخش‌های مختلف مثل اتاق درمان، سالن انتظار و…
- رعایت استانداردهای مکانی مثل نور کافی، دما و تهویه‌ی مناسب و اصول ایمنی
- داشتن تجهیزات اداری موردنیاز مثل کمد بایگانی، میز و صندلی و…
- نداشتن معارض حقیقی و حقوقی
- موافقت اداره‌ی اماکن و شهرداری منطقه
- واقع شدن در منطقه‌ی جغرافیایی موردتأیید سازمان نظام روانشناسی
6. اخذ مجوز کلینیک روانشناسی از بهزیستی
هر نوع اشتغالی در حوزه‌ی روانشناسی به مجوز ازسوی سازمان نظام روانشناسی نیاز دارد؛ درمانگری، حوزه‌های کنکوری، تأسیس مرکز مشاوره و… و هیچ نهاد دیگری غیر از این سازمان، نمی‌تواند پروانه‌ی اشتغال برای روانشناسان صادر کند. بنابراین کسانی که به‌دنبال شرایط اخذ مجوز بهزیستی برای روانشناسان هستند، لازم است بدانند که نمی‌توانند با پروانه‌ی سازمان بهزیستی کار کنند. با این توضیح، اگر کسانی زیرنظر سازمان بهزیستی و بدون گرفتن پروانه از سازمان نظام روانشناسی فعالیت میکنند، فعالیتشان از نظر قانونی اشکال دارد و قوه‌ی قضاییه حق دارد که با آن‌ها برخورد کند (با استناد به مصاحبه‌ی رییس سازمان نظام روانشناسی با خبرگزاری ایسنا، در تاریخ 15 بهمن 1401).
به‌علاوه برخلاف تصور عده‌ای، امکان اخذ مجوز کلینیک روانشناسی از وزارت بهداشت، وجود ندارد. درست است که رشته‌ی روانشناسی در مقطع تحصیلات تکمیلی ازسوی وزارت بهداشت هم در دانشگاه‌های زیرمجموعه‌اش، ارائه می‌شود اما این وزارت‌خانه نقشی در صدور مجوز فعالیت حرفه‌ای ندارد. بنابراین فارغ‌التحصیلان روانشناسی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی هم مراحل تأسیس کلینیک روانشناسی را مطابق آن‌چه گفته‌شد، زیرنظر سازمان نظام روانشناسی طی میکنند.
مطالب مرتبط: هرآنچه باید درباره بازار کار روانشناسی بدانید
ضوابط تأسیس انواع مراکز خدمات روانشناسی
حالا از زیروبم شرایط تأسیس کلینیک روانشناسی، مطلع‌اید اما خب همان‌طور که ابتدای مقاله توضیح دادیم، فعالیت‌های روانشناسان دامنه‌ی وسیع و گوناگونی دارد؛ بنابراین خدمات روانشناسانه هم در مراکز مختلفی، ارائه می‌شوند که راه‌اندازی هرکدام از آن‌ها، قواعد و ضوابط خاص خودش را دارد؛ مثل مراکز بازپروری، مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست، مراکز مشاوره‌ی خانواده، مراکز توان‌بخشی، مراکز خدمات مددکاری و اجتماعی و… . در ادامه با قواعد تأسیس دو نوع دیگر از مراکز مشاوره، آشنا می‌شوید.
شرایط اخذ مجوز مشاوره تلفنی
در چندسال اخیر، مشاوره‌ی تلفنی، به پای ثابت خدمات روانشناختی تبدیل شدهاست. مراکز مشاوره‌ی تلفنی، ازطریق توصیه‌های مداخله در بحران و ارجاع مراجعان به متخصصان، نقش مهمی ایفا میکنند. علاقه‌مندان به تأسیس مراکز مشاوره‌ی غیرحضوری باید واجد شرایط زیر باشند؛
- داشتن مدرک کارشناسی‌ارشد یا دکتری در رشته‌ی مشاوره یا روانشناسی در همه‌ی گرایش‌ها به‌جز روان‌سنجی، برای صاحب‌امتیاز مرکز
- داشتن گواهی 70ساعت دوره‌ی آموزشی مشاوره‌ی تلفنی، برای صاحب‌امتیاز مرکز
- داشتن مدرک کارشناسی‌ارشد یا دکتری در رشته‌ی مشاوره یا روانشناسی در همه‌ی گرایش‌ها به‌جز روان‌سنجی، برای مسئول فنی مرکز
- داشتن پروانه‌ی صلاحیت حرفه‌ای و شماره نظام روانشناسی، برای مسئول فنی مرکز
- حداقل 300ساعت تجربه‌ی عملی و ارائه‌ی گواهی 100ساعت دوره‌ی آموزشی، برای مسئول فنی مرکز
غیر از صاحب‌امتیاز و مسئول فنی، مرکز مشاوره‌ی تلفنی به مشاوران و ناظران هم نیاز دارد که شرایط آن‌ها مشابه ضوابط مسئول فنی است با این تفاوت که رشته‌ی تحصیلیشان فقط باید کارشناسی‌ارشد یا دکتری روانشناسی بالینی، بالینی کودک و نوجوان، عمومی یا مشاوره‌ی خانواده باشد. ترکیب نیروی انسانی این مراکز هم به این‌ترتیب است؛ یک نفر مسئول فنی، یک نفر ناظر به‌ازای هر 10 نفر مشاور در یک شیفت کاری، حداقل 5 نفر مشاور شامل یک روانشناس بالینی، یک مشاور خانواده و سه متخصص سایر گرایش‌ها.
مطالب مرتبط: منابع آزمون دکتری روانشناسی
شرایط محل مرکز مشاوره تلفنی
اصولا رعایت استاندارهای ایمنی و برخورداری از تجهیزات لازم برای همه‌ی انواع مراکز مشاوره، ضروری است. مرکز مشاوره‌ی تلفنی، به‌علاوه‌ی این‌ها، یک‌سری قواعد مخصوص‌به‌خودش هم دارد.
- فضایی بین 1.5در1.5 تا 2در2.5 متر به‌ازای هر یک مشاور
- تجهیزات و سرور مرتبط با مخابرات منطبق بر استانداردهاي center call و ضوابط سازمان بهزيستي
- حداقل یک خط تلفن مستقل
شرایط تأسیس مرکز مشاوره خانواده
مراکز مشاوره‌ی خانواده، به‌طور تخصصی در حوزه‌هایی مثل مشاوره‌ی پیش از ازدواج، پیش از طلاق و زوج‌درمانی، فعالیت میکنند. مجوز تأسیس این مراکز به کسانی تعلق می‌گیرد که حداقل مدرک کارشناسی در یکی از رشته‌های مشاوره، روانشناسی، مددکاری اجتماعی، روان‌پزشکی، حقوق . فقه و مبانی حقوق (یا معادل حوزوی) داشته‌باشند. با سایر شرایط تأسیس مرکز مشاوره آشنا شوید:
- تأهل دائم
- داشتن حداقل ۴۰سال سن و ۵سال سابقه‌ی کار یا ۳۵سال سن و حداقل ۸سال سابقه‌ی کار
- داشتن مدرک پایان خدمت یا گواهی معافیت برای آقایان
- داشتن گواهی عدم سوء‌پیشینه و عدم اعتیاد
- قبولی در آزمون و گذراندن دوره‌ی کارآموزی سه‌ماهه
برای اطلاع بیشتر درباره‌ی مدارک، مدت زمان و هزینه‌ی تأسیس کلینیک روانشناسی، می‌توانید به درگاه ملی مجوزها مراجعه کنید. در این وبسایت درباره‌ی صدور مجوز انواع مراکز مشاوره اطلاعات به‌دست می‌آورید و از آن‌جایی‌که به سایت سازمان نظام متصل است، می‌توانید درخواست مجوز پروانه‌ی اشتغال را هم در آن ثبت کنید.
منبع: سازمان نظام روانشناسی
