ارشد مشاوره یا روانشناسی؟ مقایسه گرایش‌ها + واحدهای درسی

تفاوت رشته مشاوره و روانشناسی در چیست؟ ماجرا این است که تخصص‌های مختلف حوزۀ سلامت روان، چندان در کشورِ ما شناخته‌شده نیستند و این گیجی و سردرگمی طبیعی است. در مطلب حاضر، تفاوت مشاوره و روانشناسی در واحدهای درسی، بازارکار رشتۀ مشاوره و روانشناسی و وظایف هرکدام را درکنار شباهت‌های این دو رشته به یکدیگر بررسی می‌کنیم تا درنهایت بتوانید به این جمع بندی برسید که رشتۀ مشاوره بهتر است یا روانشناسی؟

تفاوت رشته مشاوره و روانشناسی چیست؟

برای این‌که فرق رشته مشاوره با روانشناسی را متوجه شویم و بفهمیم مشاور کیست و روانشناس چه می‌کند، باید از دانشگاه و درس‌هایی که این دو می‌خوانند، شروع کنیم. دو رشتۀ مجزا وجود دارد به‌اسم روانشناسی و مشاوره. دانشجوها در هر دوی این رشته‌ها، چهار سالِ کارشناسی را به خواندن مباحث پایه‌ای و مفاهیم اصلی رشته‌شان می‌گذرانند و بعد اگر قصد ادامه‌تحصیل داشته‌باشند، برای مقطع ارشد تصمیم می‌گیرند که چه گرایشی بخوانند. گرایش انتخابی آن‌ها، همان تخصصی است که بعدا با آن وارد بازار کار می‌شوند.

معرفی گرایش‌های رشته‌ مشاوره

با بررسی گرایش‌های رشتۀ مشاوره و روانشناسی دید بهتری نسبت به رشتۀ مشاوره و روانشناسی پیدا خواهید کرد. برای معرفی رشته مشاوره باید بگوییم که دانشجوهای این رشته، ازبین چهار گرایش مدرسه، شغلی، خانواده و توان‌بخشی، حوزه‌ موردعلاقه‌شان را انتخاب می‌کنند.

• کسانی که جو مدرسه را دوست دارند و از سروکله زدن با دانش‌آموزها و کمک کردن به آن‌ها برای پیشرفت تحصیلی لذت می‌برند، می‌روند سراغ گرایش «مدرسه».
• گرایش «شغلی»، خاصِ آن‌هایی است که مفاهیم حوزۀ کسب‌وکار مثل انگیزه، مهارت و کارآفرینی برایشان جالب است و دلشان می‌خواهد به دیگران برای پیدا کردن شغل مناسب و بهتر شدن در حوزۀ کاریشان کمک کنند.
• آن‌هایی که از طرف مشورت بودن در مسائل خانوادگی استقبال می‌کنند و کمک به حل تعارضات بین اعضای خانواده و مشاوره‌ پیش از ازدواج و طلاق برایشان خوشایند است، گرایش «خانواده» را انتخاب می‌کنند.
• گرایش «توان‌بخشی» هم مناسب کسانی است که به حوزۀ توانمندسازی گروه‌های مختلف شامل افراد دارای معلولیت، مبتلا به اعتیاد و سالمندان علاقه دارند.

معرفی گرایش‌های رشته‌ روانشناسی

دانشجوهای رشته‌ی روانشناسی، بعد از تمام کردن دورۀ کارشناسی، ازبین 15 گرایش حق انتخاب دارند؛

• روانشناسی عمومی
• اسلامی گرایش مثبت‌گرا
• اجتماعی
• گرایش دین
• شخصیت
• بالینی
• بالینی گرایش خانواده
• بالینی کودک و نوجوان
• علوم‌شناختی گرایش توان‌بخشی
• علوم‌شناختی گرایش روانشناسی شناختی
• سنجش‌واندازه‌گیری
• صنعتی و سازمانی
• آموزش کودکان استثنایی
• تربیتی
• علوم‌شناختی گرایش ذهن، مغز و تربیت

بین بعضی از این موارد با گرایش‌های مشاوره، شباهت‌هایی دیده می‌شود، نه؟ مثلا بالینی خانواده خیلی شبیه به مشاورۀ خانواده به‌نظر می‌رسد. صنعتی و سازمانی، به گرایش شغلی نزدیک است. روانشناسی تربیتی، مثل گرایش مدرسه است و روانشناسی کودکان استثنایی از جنبه‌ای مشابه گرایش توان‌بخشی به‌نظر می‌رسد.

خب بله. رشتۀ روانشناسی و مشاوره، با هم در حوزه‌هایی همپوشانی دارند و یک‌سری واحد درسی مشترک پاس می‌کنند اما دقیقا یکی نیستند. همان‌طور که متوجه شدید، رشتۀ روانشناسی، گرایش‌های متنوع‌تر و طبعا حوزۀ فعالیت وسیع‌تری دارد.

مثلا کسانی که گرایش سنجش و اندازه‌گیری می‌خوانند، می‌توانند وارد دنیای روان‌سنجی بشوند و از انواع آزمون‌های روانشناختی برای کمک به تشخیص مسائل روانشناختی استفاده کنند. یا کسانی که گرایش‌های علوم‌شناختی را انتخاب می‌کنند، می‌توانند در پیچ‌وخم مغز کندوکاو کنند.

شباهت واحدهای درسی رشته روانشناسی و مشاوره

دروس مشترک روانشناسی و مشاوره عبارتند از:

• روانشناسی عمومی
• جامعه‌شناسی
• روانشناسی رشد
• آمار و روش‌تحقیق
• روانشناسی شخصیت

حالا بیایید نگاهی ویژه به سرفصل‌های دروس مشاوره در مقطع ارشد بیندازیم و با آن‌ها بیشتر آشنا شویم. اگر شما در هر گرایشی از رشتۀ مشاوره قبول شوید دروس جدول زیر جزو واحدهای درسی شماست.

• چارت درسی دروس مشترک رشتۀ مشاوره در مقطع ارشد:
• آمار استنباطی پیشرفته‌
• روش‌های تحقیق پیشرفته در علوم‌تربیتی و روانشناسی
• هدایت و مشاوره در اسلام
• نظریه‌های پیشرفته مشاوره و روان‌درمانی
• نظریه‌ها و روش‌های مشاوره گروهی
• تمرین فنون مشاوره در آزمایشگاه

تفاوت رشته مشاوره و روانشناسی در واحدهای درسی

اولین تفاوت رشته مشاوره و روان شناسی در درس‌های تخصصی هر رشته و دومین تفاوت در رویکرد این دو رشته به مسائل است. حالا این اصلا یعنی چی؟ بیایید درس‌های دو رشتۀ بالینی گرایش خانواده و مشاورۀ خانواده را با هم مقایسه کنیم تا جواب سوالمان را پیدا کنیم.

دانشجوهای این دو رشته، درس‌هایی مثل مشاورۀ ازدواج و مشاورۀ خانواده را پاس می‌کنند اما بچه‌های روانشناسی، واحدهایی مثل آسیب‌شناسی خانواده، درمان اختلالات جنسی و زوج‌درمانی را هم می‌گذرانند. واضح شد، نه؟

رشته روانشناسی بیشتر به‌دنبال تشخیص، آسیب‌شناسی و درمان است و رشته مشاوره، متمرکز است بر مشورت دادن، هم‌فکری و پیش‌گیری. حالا راحت‌تر می‌توانیم بفهمیم که تفاوت روانشناس و مشاور چیست. فارغ‌التحصیلان رشتۀ روانشناسی، اغلب به‌عنوان درمانگر مشغول‌به‌کار می‌شوند و عمدتا با طیف اختلالات روانشناختی سروکار دارند. درحالی‌که مشاورها، لزوما به مسائل بحرانی و حاد نمی‌پردازند بلکه به همۀ کسانی که می‌خواهند تغییری در زندگیشان ایجاد کنند -بدون آن‌که پای اختلالات روانشناختی درمیان باشد- کمک می‌کنند.

شباهت رشته روانشناسی و مشاوره چیست؟

شما حالا برعکسِ خیلی‌ها که دو کلمۀ مشاوره و روانشناسی را به‌جای هم به‌کار می‌برند، می‌توانید آن‌ها را از هم تشخیص بدهید چون دیگر می‌دانید که فرقشان درواقع از تفاوت ارشد روانشناسی و مشاوره، ناشی می‌شود. با این‌حال باید به کسانی که مشاور و روانشناس را یک نفر می‌دانند هم حق داد. این دو رشته، درعین مجزا بودن، شباهت‌های زیادی با هم دارند. مثل چی؟

• هر دو مبتنی‌بر گفت‌وگو هستند و برای حل مسائل، دارو تجویز نمی‌کنند.
• هر دو به کمک کردن به دیگران علاقه‌مندند.
• هر دو از اصول روانشناسی برای مواجهه با مسائل مختلف، استفاده می‌کنند.
• هر دو به مهارت‌هایی مثل گوش دادن فعالانه، حل مسئله و تفکر انتقادی نیاز دارند.
• هر دو باید در حرف زدن، توانمند باشند. صبوری را یاد گرفته باشند و افراد را با دید قضاوتگرانه نگاه نکنند.
• هر دو به اصول اخلاق حرفه‌ای مثل رازداری، ممنوعیت برقراری رابطه‌ی غیردرمانی، مسئولیت‌شناسی و شفافیت، پایبندند.
• بازار کار مشابه و حوزه‌های حرفه‌ای مشترک دارند؛ کلینیک‌های روانشناسی، مدارس، مهدکودک‌ها، مراکز بهزیستی، مراکز بازتوانی، زندان‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز ترک اعتیاد.
• هر دو اجازۀ تأسیس کلینیک روانشناسی دارند. فارغ‌التحصیلان دو رشتۀ مشاوره و روانشناسی می‌توانند از سازمان نظام روانشناسی، شماره نظام و پروانۀ فعالیت دریافت کنند.

رشته مشاوره بهتر است یا روانشناسی؟

خب دیگر الان باید فرق مشاوره با روانشناسی برایتان کاملا روشن شده‌باشد و مشابهت‌هایشان را به‌خوبی بشناسید. اما آیا می‌توانید به سوال «مشاوره بهتره یا روانشناسی؟» هم جواب بدهید؟ خب پاسخ به این سوال، بستگی دارد به کسی که آن را می‌پرسد. قرار است به‌عنوان درمانگر به مشاور یا روانشناس مراجعه کنید یا می‌خواهید انتخاب رشته کنید؟ قصد شما از فهمیدن پاسخ به این سوال که رشته مشاوره بهتر است یا روانشناسی هرچه که باشد در ادامه جوابش را خواهید فهمید.

اگر مراجع هستید…

وقتی می‌خواهید برای حل مسئله‌ای از یک متخصص کمک بگیرید، دانستن فرق بین رشته مشاوره و روانشناسی به کمک‌تان خواهدآمد. پیش‌تر گفتیم که هر دوی این افراد، در حوزه‌ی سلامت روان کار می‌کنند اما مشاورها بیشتر نگاه مشورتی و پیش‌گیرانه دارند و روان‌شناس‌ها معمولا با درمان سروکار دارند.

بیایید با یک مثال، موضوع را روشن‌تر کنیم. دو دانش‌آموز را درنظر بگیرید. یکی، می‌خواهد برنامۀ درسی کارآمدتری داشته‌باشد و هدفش این است که در آزمونی که درپیش دارد، خوب عمل کند. دیگری، دانش‌آموزی است که در یادگرفتن خواندن و نوشتن، مشکل دارد. خب، دانش‌آموز اول باید به مشاور تحصیلی مراجعه کند و دانش‌آموز دوم باید برود سراغ روانشناسی که در حوزۀ درمان اختلالات یادگیری تخصص دارد.

در نهایت باید این نکته را بدانید که مشاورین در جهت حل مسائل نگاهی سطحی‌تر دارند و به شما راهکار ارائه می‌دهند و روانشناسان به سطوح عمیقی‌تری از مشکل شما می‌روند. پس اگر در روند زندگی خود مشکلی جدی و ریشه‌ای دارید به روانشناس مراجعه کنید.

اگر برای انتخاب رشته مردد هستید…

تفاوت بین روانشناسی و مشاوره، حتی برای کسانی که به کار کردن در این حوزه‌ها علاقه‌مند هستند هم جای سوال دارد. اگر شما هم جزو این گروه هستید، با خواندن مقالۀ حاضر، باید پاسخ سوالتان را گرفته‌باشید. با این‌حال ممکن است هنوز بین انتخاب مشاوره یا روانشناسی، مردد باشید.

قبل از هر چیز، باید به خودتان، ترجیحاتتان و توانمندی‌هایتان فکر کنید. در نهایت به این موضوع فکر کنید بعد از این که فارغ التحصیل رشته مشاوره یا روانشناسی شدید ترجیح می‌دهید چه جایگاه اجتماعی داشته باشید؟ دوست دارید شما را روانشناس خطاب کنند؟ روانپزشک یا مشاور؟

علاقه‌تان به این دو رشته، نشان می‌دهد که از کمک کردن به دیگران لذت می‌برید. خب به این فکر کنید که می‌خواهید این کمک کردن، چه شکل‌وشمایل و حدوحدودی داشته‌باشد؟ شنیدن ناراحتی‌ها و دردهای دیگران، چقدر برایتان قابل‌تحمل است؟ چقدر آمادگی مواجهه با انواع اختلالات را دارید؟

با درنظر گرفتن تفاوت‌های مشاوره و روانشناسی که توضیح دادیم و جواب دادن به این سوالات، تصمیم بهتری خواهیدگرفت. بازارکار گرایش‌های مختلف دو رشتۀ روانشناسی و مشاوره و همچنین چارت درسی این دو رشته را در مقطع ارشد به طور کامل بررسی کنید، تا بتوانید برای آیندۀ خود تصمیمی آگاهانه بگیرید.

نکتۀ تعیین‌کنندۀ دیگر، قبولی کنکور است. همان‌طور که خواندید روانشناسی و مشاوره، حوزه‌های شغلی مشترک زیادی دارند. اگر علاقۀ شما به‌طور کلی به کار کردن در حوزۀ سلامت روان است و فرق چندانی بین زمینه‌های مختلف آن نمی‌بینید، معیار قبولی در دانشگاه را درنظر بگیرید.

رشتۀ مشاوره، در کنکور قبولی راحت‌تر و در دانشگاه، واحدهای درسی سبک‌‌تر دارد. در حالی که برای قبولی در رشته روانشناسی باید زمان بیشتری برای مطالعه صرف کنید اما با استفاده از منابع مطالعاتی مناسب کنکور ارشد مانند کتاب‌های جامع ارشد روانشناسی می‌توانید در مدت زمان کوتاهی به منابع اصلی این درس از جمله کتاب‌های مرجع روانشناسی مسلط شوید.

سخن پایانی

این که رشته روانشناسی بهتر است یا مشاوره یک موضوع نسبی است. معیاری برای سنجیدن برتری قطعی یک رشته نسبت به سایر رشته‌ها وجود ندارد و همه چیز تنها به ملاک خود افراد در انتخابشان بستگی دارد. این مقاله که توسط تیم تحریریه روان آموز گردآوری شده است می‌تواند به شما در مقایسه دو رشته روانشناسی و مشاوره کمک کرده و مسیر انتخاب را برایتان روشن‌تر سازد. چنانچه پرسش و یا دیدگاهی دارید، می‌توانید در قسمت نظرات با ما درمیان بگذارید.

سوالات متداول

رشته مشاوره و روانشناسی چه فرقی دارند؟

روانشناسی بیشتر به‌دنبال تشخیص، آسیب‌شناسی و درمان است و با اختلالات روانشناختی سروکار دارد. رشتۀ مشاوره، متمرکز است بر مشورت دادن، هم‌فکری و پیش‌گیری و به مسائل بحرانی و حاد نمی‌پردازد.

آیا فارغ‌ التحصیلان رشته‌ مشاوره می‌ توانند کلینیک روانشناسی تأسیس کنند؟

بله، سازمان نظام روانشناسی برای اعطای عضویت در سازمان و پروانۀ اشتغال، فرقی بین دو رشتۀ روانشناسی و مشاوره نمی‌بیند.