تفاوت روانشناس و روانپزشک چیست؟ چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کرد و کی باید رفت سراغ روانپزشک؟ در این مقاله از وبلاگ روان آموز قرار است درباره‌ی همکاری روانشناس و روانپزشک بگوییم و از شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو تخصص سردربیاوریم.
لیست مطالب
وقتی، زندگی روی سختش را نشان می‌دهد و حس می‌کنید که بدون کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان، نمی‌توانید ازعهده‌اش بربیایید، به چه کسی مراجعه می‌کنید؟ روانشناس یا روانپزشک؟
روانشناس و روانپزشک چه شباهت‌هایی با هم دارند؟
روانشناس و روانپزشک هر دو متخصص سلامت روان هستند؛ کژکاری‌ها و اختلالاتی که سلامت روان ما را به چالش می‌کشند، برای بهبود به کمک هردوی این‌ها نیاز دارند. بنابراین روانشناسی و روانپزشکی، گرچه دو تخصص مجزا هستند اما یکدیگر را کامل می‌کنند و لازم و ملزوم هم‌اند.
قبل از هر چیز، برویم سراغ زمینه‌هایی که این دو حوزه را به‌هم شبیه می‌کند.
1. روانشناس و روانپزشک، هر دو به تشخیص‌گذاری و درمان اختلالات روانشناختی (عاطفی، شناختی، رفتاری) می‌پردازند. البته در این مورد خاص، منظورمان از روانشناس، متخصص روانشناسی بالینی است که از بین سایر گرایش‌های این رشته، صلاحیت تشخیص و درمان دارد.
2. روانشناس و روانپزشک، به اصول اخلاق حرفه‌ای درمانگری پایبندند؛ رازداری، ممنوعیت برقراری رابطه‌ی غیردرمانی بین درمانجو و درمانگر، احترام، صلاحیت حرفه‌ای، مسئولیت‌پذیری و شفافیت، قواعدی هستند که درمانگران حوزه‌ی سلامت روان موظف به رعایت کردنشان هستند.
3. بعضی‌ها گمان می‌کنند روانپزشک مشابه پزشک عمومی که برای سرماخوردگی به او مراجعه می‌کنند، با تجویز چند قرص و شربت، اختلالات روانشناختی را مثل سرماخوردگی، چندروزه درمان می‌کند اما پروسه‌ی درمان روانشناختی، زمانبر است و نیازمند صبوری و همراهی درمانجو. روانشناس و روانپزشک، صرفا می‌توانند مسیر تغییر دادن شرایط را به درمانجو نشان بدهند. درنهایت خود مراجع است که باید به روند درمان در طولانی‌مدت، پایبند بماند.
4. روانشناس و روانپزشک، هر دو در زمان تحصیل، دوره‌ای را به‌عنوان کارآموز درمانگری پشت‌سر می‌گذارند. این دوره، برای آن است که آموخته‌های تئوریک در حوزه‌ی سلامت روان، به‌طور عملی و زیرنظر یک سوپروایزر به‌کار گرفته و نقایص، اشتباهات و ابهاماتشان برطرف شود تا روانشناس و روانپزشک آماده شوند که درمانگری را به‌صورت مستقل پیش ببرند.
مطلب مرتبط: تفاوت رشته مشاوره و روانشناسی در ارشد چیست؟
تفاوت روانشناس و روانپزشک در کار چیست؟
خب حالا می‌دانیم روانشناس و روانپزشک، در چه مواردی به هم شبیه‌اند اما برای آن‌که بفهمیم هریک دقیقا چه کار می‌کنند و چه زمانی باید به کدامشان مراجعه کرد، لازم است که تفاوت‌های این دو حرفه را هم بشناسیم.
1. مسیر تحصیلی روانشناس و روانپزشک، بارزترین و اولین تفاوت بین آن‌هاست. روانپزشک، بعد از تمام کردن پزشکی عمومی، دوره‌ی بورد تخصصی روانپزشکی را می‌گذراند و روانشناس، مدرک کارشناسی‌ارشد یا دکتری روانشناسی دارد.
2. این دو مسیر تحصیلی متفاوت، طبعا به دو روند درمانی مختلف، منجر می‌شوند. روانپزشکان که در حوزه‌ی طبی، آموزش دیده‌اند می‌توانند در تشخیص‌گذاری، از آزمایش‌های پزشکی استفاده کنند و برای درمان، دارو تجویز می‌کنند. روانشناسان، از رویکردهای درمانی مبتنی‌بر گفت‌وگودرمانی و تمرین‌های روانشناختی استفاده می‌کنند و تجویز دارو درحوزه‌ی اختیارات آن‌ها نیست.
3. به‌اقتضای روش درمانی، مدت زمان مراجعه به روانشناس و روانپزشک هم با یکدیگر تفاوت دارد. روانپزشک، معمولا برای بازه‌های چندماهه دارو تجویز می‌کند. یعنی مراجع -اگر شرایط خاصی پیش نیاید- بسته به تشخیص روانپزشک هرچندماه یک‌بار به او مراجعه می‌کند. طول مدت جلسات درمان هم اغلب طولانی نیست و بین 10 تا 20 دقیقه زمان می‌برد.
مراجعه به روانشناس اما بسته به تشخیص درمانگر، در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر (هفتگی، دوهفته‌ای، روزدرمیان و…) انجام می‌شود و مدت هر جلسه‌ی درمان اغلب حدود 45 دقیقه است.
4. روانشناسان، معمولا به ریشه‌های مشکلات می‌پردازند و به مراجعین کمک می‌کنند با تغییر و اصلاح بینش و درنتیجه تغییر رفتار، با مسئله‌ای که آن‌ها را دچار چالش کرده‌است، مواجه شوند. روانپزشکان اما با ریشه‌های روانی مسائل، سروکار ندارند و تغییرات رفتاری را از مسیر تغییر شیمی مغز مراجعین پی می‌گیرند.
مطلب مرتبط: هرآنچه باید درباره بازار کار رشته روانشناسی بدانید!
روانشناس و روانپزشک چطور با هم همکاری می‌کنند؟
بالاتر گفتیم که روانشناس و روانپزشک، مکمل هم‌اند. پس اگر این سوال رایج از ذهن شما هم گذشته‌است که «روانشناس بهتر است یا روانپزشک؟» باید بگوییم که هیچ برتری بین این دو حرفه وجود ندارد. در بسیاری از مسائل سلامت روان، روانشناس و روانپزشک با هم همکاری می‌کنند.
⇐ قبلا درباره‌ی این موضوع حرف زدیم که روانپزشک‌ها در مواجهه با اختلالات روانشناختی، خط اول درمان را دارودرمانی می‌دانند اما معمولا به آن اکتفا نمی‌کنند. دارو، وقتی می‌تواند به درمان یا بهبود اختلالات منجر شود که مداخلات روان‌درمانی ازطریق تغییر بینش مراجع، جلب همراهی خانواده و اطرافیان او و تلاش برای پیدا کردن ریشه‌ی مشکل، به کمکش بیایند.
برای همین است که روانپزشک‌ها معمولا مراجعینشان را در مرحله‌ای از درمان، به روانشناس ارجاع می‌دهند. این ارجاع دادن، نه‌تنها به‌معنی ناتوانی روانپزشک در درمان نیست که اتفاقا نشان‌دهنده‌ی مسئولیت‌پذیری و رفتار حرفه‌ای اوست.
⇐ روانشناس‌ها با اطلاعاتی که درباره‌ی اختلالات روانشناختی دارند، گاهی ممکن است به این تشخیص برسند که درمان بعضی از مسائل سلامت روان، نیاز به همراهیِ دارو دارد. مثلا در اختلالاتی مانند اختلال دوقطبی، نقص توجه-بیش‌فعالی، افسردگی و امثالهم، دارودرمانی باید به کمک بیاید تا کژکاری‌هایی را که در انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز ایجاد شده‌است، مرتفع کند. وقتی درمانگری با تشخیص درست و به‌موقع مراجعش را به روانپزشک ارجاع می‌دهد، صلاحیت حرفه‌ای و اخلاق‌مداری‌اش تأیید می‌شود.
⇐ وقتی درباره‌ی همکاری روانشناس و روانپزشک حرف می‌زنیم، ناگزیر باید به تصورات غلطی که درباره‌ی این دو تخصص وجود دارد هم اشاره کنیم. بعضی‌ها معتقدند «روانشناسا که فقط حرف می‌زنن. دکتری که دارو نده، چیزی بارش نیست.» و عده‌ای باور دارند «داروی اعصاب، آدم رو وابسته می‌کنه. یه‌بار بری پیش روانپزشک، دیگه تا آخر عمر باید ادامه بدی.» گاهی حتی بعضی از روانشناسان و روانپزشک‌های نابلد هم به چنین تصورات غلطی دامن می‌زنند.
واقعیت این است که روانشناس، برمبنای نظریات علمی که درطول زمان، امتحانشان را پس داده‌اند، به کمک درمانجو می‌آید تا بتواند در زندگی‌اش تغییراتی ایجاد کند و در مواجهه با مشکلات آینده، به مهارت‌هایی برای حل مسائل مجهز شود.
بسیاری از مسائل سلامت روان، بی‌نیاز از دارو، با روان‌درمانگری قابل حل‌اند. روانپزشک هم براساس نیاز و شرایط مراجع، برای مدت مشخصی، دارو تجویز می‌کند. البته بعضی از اختلالات روانی ممکن است به درمان مادام‌العمر نیاز داشته‌باشند اما این به‌معنای اعتیادآور بودنشان نیست.
همان‌طور که یک‌سری از مشکلات پزشکی مثل بیماری‌های قلبی، فشار خون، گوارش و مانند این‌ها به دارو خوردن و تحت‌نظر بودن همیشگی نیاز دارند، به تعدادی از مسائل سلامت روان هم باید در مدت طولانی رسیدگی شود تا زندگی فرد مختل نشود.
⇐ در همکاری بین روانشناس و روانپزشک، رصد روند درمانی مکمل، ضروری است. روانشناس و روانپزشک، در کار یکدیگر دخالت نمی‌کنند اما حواسشان هست که خط درمانی تکمیلی، چطور دارد پیش می‌رود. روانپزشک، از مراجع درباره‌ی پایبندی‌اش به جلسات روان‌درمانی سوال می‌کند و روانشناس، سعی دارد مطمئن شود که مراجع، مصرف داروهای تجویزی‌اش را جدی بگیرد. چون هرکدام از این دو پایه که مغفول بماند، کلیت درمان با مشکل مواجه می‌شود.
مطلب مرتبط: درمانگر خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
سخن پایانی
در مقاله‌ی حاضر، خواندیم که روانشناس و روانپزشک، با دو نگاه درمانی مستقل -یکی روان‌درمانگری و دیگری دارودرمانی- در همکاری با هم، به مراجعینشان کمک می‌کنند سلامت روانشان را بازبیابند. این دو تخصص، علی‌رغم تفاوت‌هایشان، مکمل یکدیگرند. اگر داوطلب کنکور ارشد هستید و با خواندن این مقاله به شرکت در آزمون ارشد روانشناسی فکر می‌کنید، می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحه‌ی منابع ارشد روانشناسی مراجعه کنید.
