از پذیرش بدون آزمون در مقطع تحصیلات تکمیلی چه می‌دانید؟ خبر دارید که چطور میشود با امتیاز استعدادهای درخشان، بدون شرکت در کنکور، ادامه تحصیل داد؟ چیزی دربارۀ شرایط استعداد درخشان ارشد دانشگاه دولتی شنیده‌اید؟ درصدی از ظرفیت پذیرش دانشگاهها در مقاطع ارشد و دکتری، به دانشجویان استعداد درخشان تعلق می‌گیرد. حالا این‌که این استعدادهای درخشان چه کسانی هستند و تحت چه شرایطی می‌توانند ارشد و دکتری بدون کنکور بخوانند، موضوعی است که در مطلب حاضر، به آن می‌پردازیم.
لیست مطالب
نکات مربوط به ظرفیت پذیرش ارشد و دکتری بدون کنکور
وقتی دربارۀ استعداد درخشان حرف می‌زنیم، از دو چیز حرف می‌زنیم؛ سهمیۀ استعدادهای درخشان که تحت شرایط خاصی، روی نتیجۀ کنکور تأثیر می‌گذارد و پذیرش استعداد درخشان دانشگاهها که واجدان آن می‌توانند بدون کنکور در مقطع تحصیلات تکمیلی ادامه‌تحصیل بدهند. قبلاً در مطلبی که دربارۀ انواع سهمیه‌های کنکور نوشته‌ایم، چگونگی استفاده از امتیاز استعدادهای درخشان را در کنکور توضیح داده‌ایم که می‌توانید در مقالۀ سهمیه‌های کنکور ارشد بخوانیدش. حالا برویم سروقت زیروبم شرایطی که برای پذیرش بدون کنکور ارشد و دکتری، تعیین شده‌است.
مطالب مرتبط: تاثیر معدل در کنکور دکتری چقدر است؟
چطور بدون کنکور در مقطع کارشناسی ارشد پذیرفته شویم؟
آیین‌نامۀ پذیرش بدون آزمون، به دانشگاههای سراسری اجازه می‌دهد تعدادی از دانشجویان مقطع کارشناسی را بدون آن‌که به گذشتن از سد کنکور نیاز داشته‌باشند، در دورۀ ارشد و دکتری، بپذیرد. حالا سؤال پیش می‌آید که کدام دانشجوها؟ خب دو گروه مشمول امتیاز استعدادهای درخشان می‌شوند؛ یک، کسانی که در فعالیت‌های علمی فوق‌برنامه مثل آزمون‌ها و المپیادهای علمی، حائز رتبه و مقام هستند. دو، کسانی که معدل بالا دارند. جزئیات بیشتر دربارۀ شرایط، معدل استعداد درخشان ارشد و ظرفیت پذیرش کارشناسی ارشد بدون آزمون استعداد درخشان دانشگاههای دولتی را در ادامه می‌خوانید.
- دانشجویی که بعد از شش نیم‌سال تحصیلی یا گذراندن حداقل سه‌چهارم واحدهای درسی، ازنظر معدل کل نمرات جزو 20درصد برتر دانشجوهای هم‌رشتۀ ورودی خودش باشد.
- دانشجو، حداکثر در مدت هشت نیم‌سال تحصیلی، دانش‌آموخته شود. البته برای موارد خاص، تبصره‌ای وجود دارد که مدت‌زمان فارغ‌التحصیلی را به حداکثر 9 و 10 نیم‌سال تحصیلی افزایش می‌دهد: دانشجویانی که به صورت هم‌زمان در چند رشته تحصیل کرده‌اند یا در طرح کارورزی/ کارآموزی بلندمدت شرکت کرده‌اند. همچنین، دانشجویانی که در مقطع کارشناسی در دوره‌های فرعی (گذراندن واحدهای درسی مازاد از سایر رشته‌ها شرکت کرده‌اند) و دانشجویان خانمی که در مقطع کارشناسی صاحب فرزند شده‌اند و از مرخصی بارداری بدون احتساب در سنوات استفاده کرده‌اند.
- دانشگاه همچنین اختیار دارد برگزیدگان رتبه‌های اول تا پانزدهم المپیادهای علمی-دانشجویی را برای ورود به همان رشته یا رشته‌های مرتبط (بنا به تشخیص کارگروه‌های تخصصی برنامه‌ریزی و گسترش آموزش عالی و با ارائه‌ی معرفی‌نامه از دبیرخانه‌ی المپیاد) بدون آزمون پذیرش کند.
- پذیرش برای سال تحصیلی، بلافاصله بعد از دانش‌آموختگی و صرفاً برای یک‌بار امکان‌پذیر است.
- دانشجویانی که متقاضی استفاده از این نوع پذیرش هستند، فقط در رشته‌هایی که با رشتۀ تحصیلی‌شان در مقطع کارشناسی مرتبط باشد، امکان ادامه تحصیل دارند.
مطلب مرتبط: منابع ارشد روانشناسی
آیین‌نامۀ پذیرش بدون کنکور استعدادهای درخشان چه می‌گوید؟
ضوابطی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، شرایط عمومی پذیرش استعدادهای درخشان است. آیین‌نامۀ پذیرش بدون آزمون، تصمیم‌گیری نهایی دربارۀ شرایط اختصاصی ورود بدون کنکور به مقاطع تحصیلات تکمیلی را برعهدۀ دانشگاهها می‌گذارد. هر واحد دانشگاهی، با قرار دادن فراخوان پذیرش استعداد درخشان ارشد در وب‌سایت خود، این شرایط را به اطلاع داوطلبان می‌رساند. با حدوحدود اختیارات دانشگاهها در ادامه آشنا می‌شوید.
- دانشگاههای سراسری اختيار دارند حداكثر 40درصد ظرفيت روزانۀ دوره كارشناسی‌ارشدشان در هر رشته‌محل را به دانشجويان دوره‌ی كارشناسی پيوسته (مجموع روزانه و شبانه) به‌صورت مازاد بر ظرفيت پذيرش با آزمون اختصاص بدهند. دو-سوم از این ظرفیت به دانشجویان دانشگاههای سطح یک اختصاص دارد و یک‌سوم آن، دراختیار فارغ‌التحصیلان دانشگاههای خارج از سطح یک قرار می‌گیرد. اگر می‌خواهید بدانید منظور از دانشگاههای سطح یک چیست، می‌توانید پست اینستاگرامی ما دربارۀ سطح‌بندی دانشگاهها را بخوانید.
- پذيرش اوليۀ دانشجويان، ازسوی دفتر استعدادهای درخشان و با همكاری دانشكده‌های تابعه، صورت می‌گیرد، اما تأیید نهایی برعهدۀ کمیتۀ منتخب معاونت آموزشی دانشگاه است. کمیتۀ منتخب، تیمی است متشکل از معاون آموزشی دانشگاه، مدير تحصیلات دانشگاه، مدير خدمات آموزشی دانشگاه، رئيس دانشكده يا مديرگروه رشتۀ مربوط.
- دانشگاهها در پذيرش يا عدم‌پذیرش دانشجوی بدون آزمون، مختار هستند و ملزم نیستند که ظرفیت پذیرش دورۀ کارشناسی‌ارشدشان را تکمیل کنند.
مطلب مرتبط: منابع ارشد روانشناسی بالینی
پذیرش بدون کنکور در مقطع دکتری چه شرایطی دارد؟
داوطلبان مقطع دکتری هم می‌توانند درصورت احراز شرایط موردنظر، بدون شرکت در کنکور، وارد دانشگاه شوند. ظرفیت پذیرش روزانۀ بدون آزمون حداکثر به‌اندازۀ 20درصد ظرفیت پذیرش با آزمون دورۀ روزانه در هر کد رشته‌محل است؛ اما در این مورد هم تصمیم با دانشگاه‌هاست و الزامی برای اختصاص تمامی این ظرفیت به استعداد درخشان وجود ندارد. دانشجویان دکتری در چه شرایطی مشمول امتیاز استعدادهای درخشان می‌شوند؟
- حداقل معدل کل 16 در مقطع کارشناسی و معدل کل 17 در مقطع کارشناسی‌ارشد مرتبط یا معدل هم‌ترازشدۀ هر یک از این دوره‌ها طبق دستورالعمل شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه، ضروری است.
- از تاریخ دانش‌آموختگی متقاضی تا اول مهرماه سال پذیرش در دورۀ دکتری، بیشتر از دو سال نگذشته‌باشد.
- پذیرش در رشته‌های تحصیلی مرتبط به رشتۀ مقطع کارشناسی‌ارشد براساس تشخیص گروه آموزشی و تأیید شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه امکان‌پذیر است.
- کسب حداقل 60 امتیاز از فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و مصاحبه مطابق جدولهای ارزشیابی ضروری است. سه جدولی که در ادامه می‌آید، نحوۀ محاسبۀ این امتیازها را نشان می‌دهد.
جدول شمارۀ 1- نحوۀ محاسبۀ امتیازات پژوهشی
| نوع فعالیت | حداکثر امتیاز | حداقل امتیاز | نحوۀ ارزیابی |
| 1-1 مقالات علمی-پژوهشی داخلی و خارجی مرتبط با پایان‌نامه 1-2 گواهی ثبت اختراع موردتأیید سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران 1-3 برگزیدگی در جشنواره‌های علمی معتبر بین‌المللی (خوارزمی، فارابی، رازی و ابن‌سینا) | 40 امتیاز | 7 امتیاز | – هر مقاله تا 7 امتیاز – گواهی ثبت اختراع بین‌المللی تا 7 و داخلی تا 5 امتیاز -برگزیدگی داخلی تا 3 و بین‌المللی تا 7 امتیاز |
| مقالات علمی-ترویجی مرتبط با پایان‌نامه | 6 امتیاز | – | هر مقاله تا 3 امتیاز |
| مقالات چاپ‌شده در کنفرانس‌های معتبر (داخلی یا خارجی) | 4 امتیاز | – | خارجی تا 2 و داخلی 1 امتیاز |
| – تألیف یا ترجمۀ کتاب مرتبط با رشتۀ تحصیلی | 4 امتیاز | – | – |
| کیفیت پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد | 4 امتیاز | – | عالی تا 4 و بسیار خوب تا 2 امتیاز |
| حداقل و حداکثر امتیاز قابل‌محاسبه | 40 | 7 | – |
جدول شمارۀ 2- نحوۀ محاسبۀ امتیازات آموزشی
| نوع فعالیت | حداکثر امتیاز | نحوۀ ارزیابی |
| معدل کل نمرات و کیفیت دانشگاه محل تحصیل دورۀ کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته) | 6 امتیاز | مطابق با دستورالعمل اجرایی شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه |
| معدل کل نمرات و کیفیت دانشگاه محل تحصیل دورۀ کارشناسی‌ارشد ناپیوسته (بدون احتساب نمرۀ پایان‌نامه) | 5 امتیاز | مطابق با دستورالعمل اجرایی شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه |
| طول مدت تحصیل در دورۀ کارشناسی | 3 امتیاز | بیش از 8 نیم‌سال کارشناسی پیوسته و بیش از 4 نیم‌سال کارشناسی ناپیوسته امتیازی ندارد. |
| طول مدت تحصیل در دورۀ کارشناسی‌ارشد ناپیوسته | 3 امتیاز | بیش از 4 نیم‌سال امتیازی ندارد. |
| برگزیدگان المپیادهای علمی دانشجویی | 5 امتیاز | رتبۀ 1 تا 3: 5 امتیاز، رتبۀ 4 تا 6: 4امتیاز، رتبۀ 7 تا9: 3 امتیاز، رتبۀ 10 تا 12: 2 امتیاز و رتبۀ 13 تا 15: 1 امتیاز |
| داشتن توانمندی زبان خارجی | 8 امتیاز | مطابق شیوه‌نامۀ ارزیابی توانمندی زبان خارجی دانشگاه مصوب شواری تحصیلات تکمیلی دانشگاه |
| جمع | 30 |
نکته: رشته‌هایی که برنامۀ درسی آن‌ها در دورۀ کارشناسی پیوسته بیش از 8 نیم‌سال تحصیلی، در دورۀ کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی‌ارشد ناپیوسته بیش از 4 نیم‌سال تحصیلی و در دورۀ کارشناسی‌ارشد پیوسته بیش از 12 نیم‌سال تحصیلی تصویب شده‌است، با نظر کمیتۀ مصاحبه‌کننده می‌توانند از امتیازهای مربوط به بندهای طول مدت تحصیل، بهره‌مند شوند.
جدول شمارۀ 3- امتیازات مصاحبه
| شاخص ارزیابی | حداکثر امتیاز |
| تسلط در تجزیه و تحلیل مسائل علمی و پاسخگویی به سؤالات | 3 امتیاز |
| وسعت نظر، نوآوری و کارآفرینی | 3 امتیاز |
| شخصیت، متانت و نحوۀ تعامل | 3 امتیاز |
| نگرش و اطلاعات فناورانه مرتبط با رشتۀ تحصیلی | 3 امتیاز |
| توانایی فن بیان و انتقال مطالب | 3 امتیاز |
| همراستایی زمینۀ پژوهشی داوطلب با الویت‌های علمی اعضای گروه | 15 امتیاز |
| جمع | 30 |
مطلب مرتبط: منابع دکتری روانشناسی
انتخاب رشته بدون کنکور دانشگاه آزاد
استعدادهای درخشان معمولاً با اسم دانشگاههای دولتی شناخته میشود، تا به اینجا نیز ما دربارۀ پذیرش بدون آزمون و از طریق استعداد تحصیلی در دانشگاههای دولتی صحبت کردیم، اما جالب است که بدانید این شیوۀ پذیرش در منحصر به دانشگاههای دولتی نیست و در دانشگاههای دیگر نیز وجود دارد. برای مثال، دانشگاه آزاد دانشجوهای ممتاز را از طریق استعداد درخشان پذیرش می‌کند. در ادامه، با زمان ثبت‌نام استعداد درخشان ارشد دانشگاه آزاد و شرایط و ضوابطش براساس آیین‌نامۀ جامع پذیرش بدون آزمون استعدادهای برتر و فارغ‌التحصیلان ممتاز دانشگاه آزاد، آشنا می‌شوید.
شرط معدل برای دانشجوهای استعداد درخشان دانشگاه آزاد
دانشگاه آزاد برعکس دانشگاههای دولتی که معدل استعدادهای درخشان را درقیاس با دانشجوهای هم‌رشتۀ هم‌ورودی می‌سنجند، برای معدل، براساس مقطع تحصیلی، عدد مشخصی تعیین کرده‌است.
دورۀ کارشناسی‌ارشد
داوطلبان حائز شرایط، براساس حداقل معدل 16 برای رشته‌های غیر علوم انسانی و 17 برای رشته‌های علوم انسانی، براساس امتیازات حاصل از معدل و سایر شاخص‌های مرتبط ارزیابی و براساس ظرفیت 10درصدی برای هر یک از رشته‌محل‌های انتخابی، گزینش علمی خواهندشد.
دورۀ دکتری تخصصی
داوطلبان حائز شرایط، براساس حداقل معدل 17 برای رشته‌های پزشکی و دامپزشکی، 18.5 برای رشته‌های علوم انسانی و 17.5 برای سایر رشته‌ها، براساس امتیازات حاصل از معدل و سایر شاخص‌های مرتبط ارزیابی و براساس ظرفیت 20درصدی برای هر یک از رشته‌محل‌های انتخابی گزینش برای مصاحبه‌ی علمی به گروه‌های تخصصی معرفی می‌شوند.
برگزیدگان جشنواره‌ها و مسابقات علمی
برای رتبه‌های اول تا سوم جشنواره‌ها و مسابقات علمی و رتبۀ اول تا سوم مسابقات فردی و تیمی در بخش‌ها/ لیگ‌های اصلی، حداقل معدل موردقبول در مقطع قبلی 14 است.
شرایط اختصاصی پذیرش بدون آزمون دانشگاه آزاد
آیین‌نامۀ پذیرش بدون آزمون دانشگاه آزاد، شرایط عمومی و اختصاصی برای دانشجوهای استعداد درخشان آزاد را تعیین کرده، اما دانشگاهها را در جزئیات پذیرش، مختار کرده‌است؛ بنابراین ملاکتان باید ضوابط درج‌شده در اطلاعیۀ استعدادهای درخشان دانشگاه مدنظرتان باشد. شرایط کلی پذیرش بدون آزمون در دانشگاه آزاد را با هم مرور می‌کنیم؛
- زمان ثبت‌نام ارشد استعداد درخشان دانشگاه آزاد در سال 1403 هنوز اعلام نشده است، اما پیش‌بینی میشود که بعد از اعلام نتایج اولیۀ کنکور، زمان ثبت‌نام ارشد استعداد درخشان مشخص شود.
- متقاضیان ادامه‌تحصیل در دانشگاه آزاد، تا ۳ سال پس از فارغ‌التحصیلی فرصت دارند که برای پذیرش براساس استعدادهای درخشان اقدام کنند.
- برای انتخاب رشته و محل تحصیل درخواست‌کنندگان، ضرورت تجانس و ارتباط بین رشتۀ تحصیلی قبلی و رشتۀ مورد درخواست، درنظر گرفته میشود. داوطلبانی که علاقه‌مند به تحصیل در رشتۀ همنام نباشند، می‌توانند در آزمون موردنظر شرکت کنند و درصورت کسب حداکثر 85درصد نمرۀ آخرین فرد پذیرفته‌شدۀ عادی، در آن رشته ادامه‌تحصیل بدهند.
- سقف سنوات آموزشی دورۀ کارشناسی و کارشناسی‌ارشد برای درخواست‌کنندگان تحصیل در دورۀ کارشناسی‌ارشد و دکتری تخصصی به‌ترتیب 3 و 5 سال است.
- برای پذیرش نفرات اول مسابقات جهانی در دورۀ دکتری تخصصی، شرط مصاحبه حذف میشود. برگزیدگان مسابقات علمی و رتبه‌های دوم و سوم مسابقات جهانی می‌توانند صرفاً تا مقطع کارشناسی‌ارشد درخواست ادامه‌تحصیل بدون آزمون بدهند.
- مقام احرازشده در مسابقات، فقط برای یک مقطع تحصیلی قابل استفاده است و نباید از کسب مقام بیش از دو سال گذشته باشد. حداقل مشارکت در هر تخصص مرتبط با نماد جشنواره یا مسابقۀ علمی، حداقل 30درصد است.
- نمرۀ پایان‌نامه فارغ‌التحصیلان کارشناسی‌ارشد باید حداقل 18.5 باشد. برای متقاضیانی که ارزیابی پایان‌نامه‌شان به‌صورت توصیفی است، درصورت کسب درجۀ عالی می‌توانند در دوره دکتری پذیرش شوند.
مطلب مرتبط: منابع ارشد روانشناسی عمومی
مزایای استعدادهای درخشان
مهم‌ترین مزیت استعداد درخشان بودن، استفاده از امکان پذیرش بدون آزمون برای ادامه‌تحصیل است، اما با نگاهی به تسهیلات و امکاناتی که دانشگاهها برای این دسته از دانشجویان درنظر می‌گیرند، به‌نظر می‌رسد که این تنها فایده استعداد درخشان بودن نیست. در ادامه به این تسهیلات و امکانات می‌پردازیم؛ البته درنظر داشته‌باشید که قوانین و مقررات دانشگاهها می‌تواند در جزئیات مزایای استعدادهای درخشان، تفاوت‌هایی ایجاد کند.
- دريافت معرفی‌نامه برای اداره‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی
- پرداخت کمک هزینۀ تحصیلی در مدت سنوات مجاز تحصیل
- امکان تحصیل هم‌زمان در دو رشته و گذراندن واحدهای درسی اضافی، درصورت احراز شرايط ابلاغ‌شده ازسوی وزارت علوم
- پرداخت کمک هزینه برای شرکت در کلاس‌های فوق‌برنامه‌ی مکمل رشتۀ تحصیلی
- دریافت تسهیلات مالی درراستای حمایت از پروژه، پایان‌نامه و رساله
- دريافت تأيیديه برای استفاده از جوايز تحصیلی بنیاد ملی نخبگان
سخن پایانی
تیم تحریریه روان‌آموز، مطلب فوق را بر اساس جدیدترین اطلاعات منتشر شده در دفترچۀ ثبت‌نام و انتخاب رشته کنکور کارشناسی‌ارشد و دکتری دانشگاههای دولتی و آزاد گردآوری کرده است. با این‌حال، هرگونه تغییرات در این دفترچه‌ها متعاقباً در مطلب پیش‌رو نیز اعمال خواهد شد. همچنین اگر پس از خواندن این متن همچنان سؤالی در ذهن‌تان پررنگ بود، در قسمت نظرات از ما بپرسید تا کارشناسان ما در اسرع وقت پاسخگوی شما باشند.
سوالات متداول
فراخوان پذیرش استعداد درخشان ارشد چه زمانی اعلام میشود؟
برای آگاهی از زمان فراخوان پذیرش استعدادهای درخشان در مقطع ارشد و دکتری، باید به وب‌سایت دانشگاه مدنظر مراجعه کنید.
پذیرش استعدادهای درخشان در کدام دانشگاهها انجام میشود؟
دانشگاههای دولتی و آزاد طبق ضوابطی که در مطلب حاضر برشمردیم، دانشجوهای واجد شرایط را بدون آزمون پذیرش میکنند. دانشگاه پیامنور، مشمول طرح استعداد درخشان نمیشود.
شرایط لازم جهت استفاده از سهمیه استعداد درخشان کارشناسی ارشد چیست؟
شرایط لازم برای ورود بدون کنکور به دانشگاه در مقطع ارشد و دکتری، براساس آیین‌نامۀ پذیرش بدون آزمون به‌تفصیل در مطلب حاضر، توضیح داده شده‌است.
