همه چیز درباره کمال گرایی؛ چگونه بر کمال گرایی غلبه کنیم؟
کمال گرایی یکی از آن ویژگیهایی است که در ظاهر جذاب و نشانهی تلاش برای بهترین بودن به نظر میرسد، اما در عمل میتواند تبدیل به یکی از بزرگترین موانع رشد، آرامش و زندگی رضایتبخش شود. بسیاری از ما با این باور بزرگ شدهایم که «یا بهترین باش، یا هیچ»؛ اما این طرز فکر، بهجای اینکه ما را به موفقیت برساند، اغلب باعث تعلل، اضطراب، نارضایتی از خود و فرسودگی میشود.
اما بهتر است بدانید کمالگرایی فقط مختص دانشآموزان یا افراد درگیر پروژههای بزرگ نیست؛ این ویژگی میتواند در هر بعدی از زندگی ظاهر شود: کار، روابط، ظاهر، سلامت، تصمیمگیری و حتی سرگرمیها.
شاید شما هم بارها با جملاتی مثل «تا همهچیز عالی نشه، شروع نمیکنم»، «اگر کوچکترین اشتباهی کنم یعنی شکست خوردم» یا «دیگران همیشه بهتر از من هستند» روبهرو شدهاید. این دقیقاً همان ندایی است که کمال گرایی در ذهن ما میسازد.
در این مقاله قصد داریم همه چیز را دربارۀ کمالگرایی بیان کنیم: اینکه دقیقا چیست، چه انواعی دارد، چه عواملی آن را ایجاد یا تشدید میکنند، چگونه بر ذهن و رفتار ما تأثیر میگذارد و مهمتر از همه، چطور میتوانیم آن را مدیریت کنیم تا به جای مانعی بزرگ، به ابزاری سازنده برای رشد تبدیل شود.
کمال گرایی چیست؟
کمال گرایی در روانشناسی، یا «Perfectionism»، تمایل افراطی است به درنظرگرفتن معیارهای کامل و خودانتقادگری شدید. تعریف دقیق تر آن توقع بياندازۀ شخص از خود (و ديگران) دررابطه با كيفيت عملكرد است.
اگر بخواهیم از این هم سادهتر بگوییم، میتوانیم به این شکل بیان کنیم؛ کمالگرایی، نیاز شدید فرد است به انجام دادن بیعیبونقص کارها.
کمال گراها، استانداردهای بسیار بالایی برای عملکرد تعیین میکنند و کوچکترین خطا و اشتباهی، درنظرشان بهمعنی شکست است.
از آنجاییکه رسیدن به آن معیارهای زیادی سختگیرانه عملا ممکن نیست، ناگزیر کارهایشان را نیمهتمام رها میکنند و همین به پایان نرساندن کارها و محقق نشدن استانداردها، حسابی آنها را بهم میریزد.
کمال گرایی به زبان ساده یک مجموعه فکرهای خودانتقادگرانه و خودتخریبگرانه است که فرد را وادار میکند برای رسیدن به اهدافی غیرواقعی، سخت تلاش کند.
آیا کمال گرایی خوب است؟
چنانچه کمال گرایی به صورت تلاشی برای رسیدن به موفقیتی باشد که معنادار و با ارزش تلقی شود و پیامدهایی چون شادی و رضایتمندی از خود و پیروی از وجدان را داشته باشد، خوب است.
چه زمانی لازم است برای درمان کمال گرایی کمک بگیریم؟
ممکن است زمانی به این نتیجه برسید که غلبه بر کمال گرایی به تنهایی و یا با کمک خانواده و دوستانتان امکان پذیر نیست. دلیل آن ممکن است این باشد که باورهای کمالگرایانه شما بسیار انعطاف ناپذیر و سخت است و نمی شود آنها را به تنهایی تغییر دهید یا دچار اضطراب شدید میشوید و یا دلایل دیگری از جمله افسردگی و اضطراب مرضی دارید که توانایی و انگیزه شما را برای پرداختن به کمالگراییتان کاهش می دهد. در این زمان بهتر است برای درمان کمالگرایی از یک درمانگر و متخصص مجرب کمک بگیرید.
ریشه کمال گرایی چیست؟
ریشه کمال گرایی معمولاً از دو مسیر اصلی شکل میگیرد:
بخشی از آن از ویژگیهای درونی و ژنتیکی فرد میآید و بخش دیگر از تجربههایی که در محیط زندگی یاد میگیرد. بعضی افراد از همان کودکی حساستر، دقیقتر یا نگرانتر از دیگران هستند. این ویژگیها میتواند تا حدی ارثی باشد و آنها را بیشتر مستعد کند که نسبت به اشتباه یا نقص حساس باشند. البته ژنتیک بهتنهایی تعیینکننده نیست، اما میتواند زمینۀ اولیهای ایجاد کند که فرد زودتر به سمت کمالگرایی کشیده شود.
در کنار عوامل درونی، شیوه برخورد والدین، معلمان و محیط نقش بسیار مهمی دارد برای مثال اگر کودکی همیشه بهخاطر بینقص بودن تشویق شود یا برای اشتباه کردن مورد سرزنش قرار بگیرد، یاد میگیرد که «فقط وقتی خوبم که کامل باشم». همینطور اگر اطرافیان او معیارهای بسیار سختگیرانه داشته باشند یا خودشان رفتارهای کمالگرایانه نشان دهند، کودک آنها را الگو قرار میدهد. حتی پیامهای فرهنگی مانند «همیشه بهترین باش» یا «اشتباه نکن» نیز این باور را تقویت میکند.
به این ترتیب، کمالگرایی معمولاً از ترکیب زمینههای ژنتیکی و درسهایی که فرد از محیط میگیرد به وجود میآید.
انواع کمال گرایی چیست؟
انواع کمال گرایی در روانشناسی را میتوان بر اساس پیامدهای آن به دو دستۀ «سازگار» و «ناسازگار» تقسیم کرد. علاوهبراین، در روانشناسی یک مبنای دیگر نیز برای طبقهبندی وجود دارد که انواع کمالگرایی را بر اساس منبع شکلگیری آن دستهبندی میکند. در ادامه، هر دو الگو و انواع مربوط به آنها را بهصورت کامل توضیح خواهیم داد.
انواع کمال گرایی بر اساس پیامدها
- کمال گرایی سازگار یا سالم
نوع سازگار و سالم کمال گرایی، چشمانداز رشد و بهتر شدن دارد اما بدون احساس فشار. کسی که این نوع از کمالگرایی را دارد، دائم درتلاش است مهارتهای جدید بهدست بیاورد و مهارتهای قبلیاش را تقویت کند اما از این تلاش لذت میبرد و اگر با کموکاستی مواجه شود، بهعنوان بخش ناگزیر مسیر پیشرویش، آن را میپذیرد.
کمال گرایی سالم، استانداردهای شخصی را بهطور مرتب بالا میبرد اما متناسب با تواناییهای فردی و شرایط محیطی؛ توقع عجیبوغریبی از فرد ندارد و با سرزنش و خودانتقادی آزارش نمیدهد.
- کمال گرایی ناسازگار یا ناسالم
تعریف کمال گرایی ناسالم چیست؟ موقعیتی که فرد در آن یا باید کامل و بیعیبونقص باشد یا عملکرد و شخصیتش زیرسوال میرود. خود انتقادی یکی از ویژگیهای مهم کمالگرایی ناسازگار است و در ای نوع جای هیچ نقص و اشتباهی وجود ندارد.
«تو هیچوقت به اندازۀ کافی خوب نخواهی بود»،
«هیچکس تو را همینگونه که هستی نخواهد پذیرفت»،
«تو همیشه یک فرد شکست خورده بودی و خواهی بود»
ویژگی دیگر این نوع کمال گرایی، تبعیت سرسختانه و انعطاف ناپذیر است به این معنا که قوانین باید پیروی شوند و معیارها باید به هر قیمتی که شده رعایت شوند حتی اگر شما غذا، استراحت، وقتگذرانی با خانواده و ورزش را از دست بدهید.
انواع کمال گرایی براساس منبع سازندۀ آن
- کمال گرایی خودمحور
در کمال گرایی فردمدار یا خودمحور، شخص خودش برای خودش استانداردهای خیلی بالا وضع میکند. شاید شنیدهباشید که بعضیها میگویند «من توقعم از خودم خیلی بالاست.»؛ این جمله که پشتش احساس نارضایتی زیادی پنهان شدهاست، نشان میدهد که درون فرد، یک ناظرِ سختگیر نشسته که دائم از او ایراد میگیرد و سرزنشش میکند.
- کمال گرایی دگرمحور
کمال گرایی دگرمدار یا دگرمحور، فقط به خودِ فرد سخت نمیگیرد بلکه انگشت اشارۀ سرزنشگرش، بهسمت همهچیز و همهکس است. در این نوع، فرد توقع دارد دیگران با استانداردهای سطح بالای او هماهنگ باشند و نه فقط عملکرد شخصی، بلکه عملکرد کسان دیگر و حتی شرایط محیطی باید درنهایت کمال باشد.
- کمال گرایی جامعه مدار
در شکل سوم کمالگرایی، فرد با احساس فشار و نارضایتی زیادی برای بهترین بودن دستوپنجه نرم میکند، چون؛
«مدرسۀ ما مدرسۀ خاصیه. مدیرمون میگه همهمون باید تو کنکور رتبۀ یک تا دورقمی بیاریم.»،
«خانوادهم توقع دارن که من از همه بهتر باشم و میگن بهخاطر اینه که صلاحم رو میخوان.»،
«تو محل کارم، مسئولیتهای بیشازحد توانم بهم میسپرن چون مدیرعامل ما معتقده که تیم ما باید بهترین باشه.»
کتاب مرتبط: افسردگی پنهان در کمال گرایی اثر مارگارت رابینسون رادرفورد
از کجا بدانیم درگیر کمال گرایی هستیم؟
اما ممکن است این پرسش برایتان مطرح شده باشد که آیا فردی کمالگرا هستید یا خیر. اگر پاسخ شما مثبت است، لازم است فکر کنید که کمالگرایی شما از چه نوعی است. امروزه، این موضوع تا حدی به مفهومی رایج و حتی بهاصطلاح «مد» تبدیل شده است.
افرادی که درک دقیقی از این مفهوم ندارند، گاه آن را نشانهای از توانمندی یا ویژگی مثبتی تلقی میکنند و از بیان آن بهعنوان امتیازی برای خود دریغ نمیکنند. با این حال، پیش از هرگونه قضاوت، لازم است نشانه های کمال گرایی را بشناسید و خود را با دقت ارزیابی کنید؛ چراکه در ادامه، به بررسی راهکارهای مدیریت و درمان این خصلت خواهیم پرداخت.
حال برای پیشگیری از برچسبزنی نادرست به خود یا اشتباه گرفتن کمالگرایی با میل سالم به پیشرفت و موفقیت، به پرسشهای زیر با دقت پاسخ دهید. این پرسش ها براساس نشانه های کمال گرایی طراحی و نگارش شده اند.
- از ریسک کردن خوشتان نمیآید و قواعد معین را ترجیح میدهید تا بتوانید کارها را بینقص و در چهارچوب مشخص انجام بدهید؟
- احساس میکنید اگر دیگران از ایرادها و خطاهای شما باخبر شوند، ترکتان میکنند؟
- برای خودتان هدفهای دشوار تعیین میکنید و اگر دقیقا مطابق انتظارتان پیش نرود، آنها را رها میکنید؟
- در بهموقع رساندن کارها و تکالیفتان به مشکل میخورید چون به بازبینی و اصلاح زیاد نیاز دارید؟
- در هر موقعیتی، نگاهتان تنها به نتیجه است و سیر انجام کار بهخودیِخود برایتان ارزشمند نیست؟
- معمولا از کسی کمک نمیگیرید و با سپردن بخشی از کارها به دیگران مشکل دارید؟
- در خودانتقادی و سرزنش کردن خودتان و دیگران مهارت زیادی دارید اما گوش شنوایی دربرابر انتقادهای دیگران ندارید؟
- چیزها درنظر شما یا درستاند، یا غلط و یا سفیدند یا سیاه؟ هیچ حدوسطی، برایتان پذیرفته نیست؟
- هر خطا و اشتباهی، درنظر شما سرزنشآمیز و نابخشودنی است؟
- از شکست خوردن میترسید و این ترس، گاهی آنقدر زیاد میشود که کلا بیخیال تلاش کردن میشوید؟
کتاب مرتبط: کمال گرای مضطرب اثر کلاریسا اونگ
چه افرادی بیشتر درگیر کمال گرایی میشوند؟
افرادی بیشتر مستعد کمال گرایی هستند که معمولاً تمایل شدیدی به کنترل دقیق و رعایت معیارهای بسیار سختگیرانه در جنبههای مختلف زندگی دارند. این ویژگی میتواند در محیط کار، تحصیل، روابط شخصی، سلامت و حتی ظاهر فرد ظهور کند. به مثالهای زیر دقت کنید:
- کارمندانی که استانداردهای بسیار بالا برای عملکرد خود و همکارانشان تعیین میکنند، ممکن است زمان زیادی را صرف جزئیات بیاهمیت کنند و از نرسیدن به اهداف بهموقع احساس سرخوردگی و اضطراب کنند.
- دانشجویانی که نمره کمتر از حد عالی را غیرقابلقبول میدانند نیز نمونه دیگری از افرادی هستند که تحت فشار کمالگرایی قرار دارند و ممکن است تأثیر منفی بر روحیه و عملکرد تحصیلی خود تجربه کنند.
- کسانی که در زمینه پاکیزگی و نظم حساسیت زیاد دارند، نیز جزو افراد مستعد محسوب میشوند. این افراد غالباً زمان زیادی را صرف حفظ محیطی تمیز و منظم میکنند و همین مسئله میتواند روابط بینفردی را دچار چالش کند و باعث شود تقسیم مسئولیتها یا همکاری با دیگران برایشان دشوار شود.
- کسانی که از اشتباه در نوشتن یا سخن گفتن میترسند، ممکن است زمان زیادی را صرف بازبینی و اصلاح کنند.
- افرادی که معیارهای بالایی برای ظاهر خود یا دیگران دارند، ممکن است بهطور مداوم نارضایتی و انتقاد تجربه کنند و حتی انتخابهای اجتماعی و روابط شخصیشان محدود شود.
- در نهایت، کمالگرایی میتواند در حوزه سلامت نیز ظاهر شود؛ افرادی که نگران سلامتی خود هستند، ممکن است رفتارهایی وسواسی در رژیم غذایی، ورزش، معاینات پزشکی یا اجتناب از تماس با اشیاء داشته باشند.
بنابراین، در پاسخ به سوال که چه افرادی بیشتر مستعد کمال گرایی هستند؟ باید گفت که افرادی که در زندگیشان حساسیت شدید به جزئیات، انعطافناپذیری در استانداردها و ترس از اشتباه دارند، بیشتر در معرض کمالگرایی هستند و احتمال دارد این ویژگی، به جنبههای مختلف زندگیشان آسیب برساند.
کمال گرایی در درس خواندن در زمان کنکور
کمال گرایی در درس خواندن، با وجود ظاهر فریبندهاش، میتواند در سال کنکور پیامدهای قابلتوجهی بههمراه داشته باشد. شاید پیش از این، چندان درگیر آثار منفی کمال گرایی در زندگی خود نبودهاید و توانستهاید تا حدی با آن کنار بیایید یا شاید این ویژگی تنها در برخی حوزهها مانند عملکرد تحصیلی برایتان دردسرساز شده و در سایر زمینهها تأثیر چندانی نداشته است.
نکتۀ مهم این است که اگر این ویژگی را در خودتان تشخیص دادهاید و کنکور هم درپیش دارید، بهتر است آن را جدی بگیرید. کمالگرایی در درس خواندن، رفیق شفیقق اهمال کاری است؛ چون این تصور را در فرد ایجاد میکند که یا نباید کاری را شروع کند یا اگر انجامش میدهد، باید به بهترین و کاملترین شکل ممکن باشد.
اما این هدف غیرواقعبینانه در شرایط کنکور تا چه اندازه قابل تحقق است؟ حتی داوطلبان با رتبههای برتر نیز تمامی سؤالات را بهدرستی پاسخ نمیدهند.
بنابراین، «بهترین و کاملترین بودن» در چنین موقعیتی معنایی ندارد، بهویژه با در نظر گرفتن عواملی که خارج از کنترل فرد هستند؛ از تفاوتهای فردی در میزان و سرعت یادگیری و استعداد تحصیلی گرفته تا شرایط خانوادگی و امکانات آموزشی و اتفاقات پیشبینینشدۀ سال و روز کنکور.
در نتیجه، برخلاف انتظار، کمال گرایی در درس خواندن نهتنها به موفقیت در کنکور منجر نمیشود، بلکه میتواند روند پیشرفت را مختل کند. کافی است نگاهی به پیامدهای آن بیندازیم تا دریابیم با چه مسئلهای مواجه هستیم: کمالگرایی اغلب همراه با اضطراب، افسردگی و اهمالکاری بروز میکند و این ترکیب میتواند فشار روانی قابلتوجهی ایجاد کند.
مطلب مرتبط: مقایسه خود با دیگران در سال کنکور چه عواقبی دارد؟
چگونه می توان بر کمال گرایی غلبه کرد؟
تا این مرحله از بحث، احتمالاً دریافتهاید که با پدیدهای پیچیده و اثرگذار روبهرو هستید. نوع واکنشی که باید نشان دهید، به شدت و گسترۀ کمالگرایی شما بستگی دارد.
اما سوال اصلی اینجاست که چگونه بر کمال گرایی غلبه کنیم؟ اگر شدت این خصلت در شما آنقدر زیاد است که عملکردتان را در موقعیتهای مختلف زندگی حسابی دچار مشکل کردهاست و دیگران هم بابت آن به شما هشدار میدهند، لازم است کمک تخصصی دریافت کنید.
یک درمانگر ماهر میتواند به شما یاد بدهد که چطور بر کمال گرایی غلبه کنید تا هم احساس رضایت و کفایتمندی بیشتری تجربه کنید و هم احتمال موفقیتتان را در هدفهای کوچک و بزرگتان بالا ببرید. اما اگر شدت این خصلت در شما در حد خفیفتر است و هنوز منجر به آشفتگی یا نارضایتی چشمگیر نشده، میتوانید با بهکارگیری توصیههای زیر، روند کمالگرایی را به شکل مؤثری مدیریت و کنترل کنید.
- شنوندۀ خودتان باشید
با نگاهی دروننگرانه، گفتوگویی صادقانه با خود آغاز کنید. از خود بپرسید: «دقیقاً چه مسئلهای وجود دارد؟ آیا احساس اضطراب یا نگرانی میکنم؟ آیا هدفی که برای خود تعیین کردهام بیش از حد بزرگ و دستنیافتنی به نظر میرسد؟»
در چنین مکالمهای درونی، بدون قضاوت و سرزنش، به احساسات و افکارتان گوش دهید. سپس بررسی کنید که انتظاراتی که از خود دارید تا چه اندازه با واقعیتها و شرایط فعلیتان سازگار است و تحقق آنها چه واکنشهای هیجانی در شما ایجاد میکند. این آگاهی، نخستین گام در تعدیل کمالگرایی و برقراری رابطهای سالمتر با خود است.
- تجدیدنظر کنید
بعد از اینکه بدون انتقاد و قضاوت، مثل یک دوست خوب، حرفهای خودتان را شنیدید، وقت آن است که کاری انجام بدهید. اگر هدفتان زیادی غیرواقعبینانه و دورازدسترس است، تغییرش بدهید. اگر زیادی بزرگ است، به اجزای کوچک تقسیمش کنید.
اگر برای محقق کردنش کمک لازم دارید، درخواست کمک کنید. در همین اثنا، حواستان هم به این باشد که راه رسیدن به هیچ هدفی، هموار و بدون اشتباه نیست. پس به خودتان اجازه بدهید که گاهی زمین بخورد. مطمئن باشید اگر دعوا و سرزنشش نکنید، خیلی زودتر و با آسیب کمتری دوباره بلند میشود.
- قانون های بد را بشکنید
اگر پایبندی سفتوسختی به قوانین دارید و ذرهای عدول از اصول شخصی را تحمل نمیکنید، کمی به عقب برگردید. به وقتی که قوانینی وجود داشت که از تبعیض نژادی حمایت میکرد؛ به وقتی که بردهداری، قانونی بود؛ به وقتی که قانون، حق تحصیل و رأی برای زنان قائل نبود. میبینید؟ همۀ قوانین برای تبعیت نیستند.
پس اگر زندگیتان پر از قوانینی مثل «اشتباه کردن ممنوع» است، کمکم باید آنها را با قوانین بهدردبخورتری جایگزین کنید. اصول شخصی، باید منعطف، منطقی و کارآمد باشند. هر اصل و قانونی، بهخودیخود خوب نیست.
- منصف باشید
هربار که خودتان را بابت کاستی و ایرادی سرزنش میکنید، یک نقطۀ مثبت هم کنارش بیاورید. قرار نیست به خودتان باج بدهید و به این نتیجه برسید که «بهبه، چقدر همهچیزتمومم من!» فقط میخواهید نقاط قوت و ضعفتان را کنار هم ببینید.
خواندن بیوگرافی کسانی که آنها را موفق میدانید، به شما کمک میکند ضعفها و کاستیهای انسانی را پیش چشمتان بیاورید؛ طبیعی بودنشان را درک کنید و بدانید که مانعی برای رسیدن به هدف و موفقیت نیستند.
کتاب مرتبط: چه زمانی و چگونه از کمال گرایی دست برداریم اثر مارتین آنتونی
علت کمال گرایی چیست و چه پیامدهایی دارد؟
حالا که نشانه های کمال گرایی را میشناسید، میتوانید منشأ این خصیصه را در خودتان شناسایی کنید؟ اگر ردپای رفتارهای کمالگرایانهتان را دنبال کنید، به چه جاهایی میرسید؟
خیلی از نظریهپردازان روانشناسی معتقدند کمالگرایی، محصول تعاملهای کودکان با والدین است. آنها توضیح میدهند که والدین انتقادگر و متوقع با انتظارات بالایی که از فرزندشان دارند و معیارهای سفتوسختی که برای آنها وضع میکنند، کمالگرایی را در فرزندانشان ایجاد میکنند.
با اینحال، عدهای دیگر از متخصصان علوم رفتاری، معتقدند نمیشود همهچیز را گردن تربیت خانوادگی انداخت. این گروه دوم میگویند ژنتیک و عوامل محیطی دیگری غیر از خانواده (مثل مدرسه) در شکلگیری کمالگرایی نقش دارند.
بنابراین دربارۀ علل کمالگرایی میشود گفت که مجموعهای از عوامل آشکار و پنهان در آن دخیلاند. نکتۀ مهم این است که کمالگرایی به هر دلیلی که ایجاد شدهباشد، با ترس از تأیید نشدن، همراه است و عواقبی بهدنبال دارد. در ادامه اثرات کمال گرایی را با هم مرور میکنیم.
کتاب مرتبط: درمان کمال گرایی با اکت اثر جنیفر کمپ
اثرات کمال گرایی چیست؟
کمالگرایی بهطرز پنهان و تدریجی، چرخهای معیوب ایجاد میکند: میل به انجام بیعیبونقص کارها، اضطراب ناشی از تلاش برای «بهترین بودن»، ترس از شکست، و در پی آن به تعویقانداختن یا ناتمامگذاشتن کارها. نتیجۀ این چرخه، معمولاً نرسیدن به اهداف و تجربهی فشار روانی مداوم است.
در چنین شرایطی، فردی که ارزشمندی خود را بر اساس دستاوردها و استانداردهای سختگیرانهاش میسنجد، با محققنشدن این معیارها احساس ناکافیبودن میکند. در نتیجه، عزتنفس و حس کفایت او کاهش مییابد و تعارض درونی شدیدی را تجربه میکند. این تنش مزمن میتواند بهمرور ابعاد مختلف سلامت روان و جسم را تحت تأثیر قرار دهد.
پژوهشها نشان میدهند که کمال گرایی با مشکلاتی همچون اختلالات خوردن، افسردگی، اضطراب، اختلالات شخصیت و حتی بیماریهایی مانند میگرن، رابطه دارد. افزونبراین، کیفیت روابط بینفردی نیز تحتتأثیر قرار میگیرد؛ زیرا فرد کمال گرا معمولاً در تعامل با خود و دیگران از معیارهای بیشازحد سختگیرانه استفاده میکند و همین امر مانع شکلگیری ارتباطی مثبت و سازنده میشود.
رابطه کمال گرایی و اهمال کاری چیست؟
کمال گرایی و اهمال کاری ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. افراد کمالگرا به دلیل تمایل شدید به بینقص بودن و ترس از اشتباه، گاهی نمیتوانند زمان مناسب برای پایان دادن به کارها را تشخیص دهند. این مسئله باعث میشود پروژهها طولانیتر از حد معمول ادامه پیدا کنند و در نتیجه، هم کار خود فرد مختل شود و هم دیگران دچار سردرگمی و فشار شوند.
برای مثال، داوطلب کنکوری که در مواجهه با یک سؤال دشوار مصمم است حتماً به آن پاسخ دهد، ممکن است زمان کافی برای پاسخگویی به سایر سؤالات نداشته باشد و عملکرد کلی او در نهایت کاهش یابد.
همچنین کمالگرایی میتواند تصمیمگیری و تعامل با دیگران را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به اهمال کاری غیرمستقیم شود. فردی که نمیتواند دیدگاه خود یا دیگران را به سرعت بپذیرد، ممکن است وقت زیادی را صرف مجاب کردن دیگران کند و به مشاجره یا تعویق در انجام کارها بینجامد.
حتی در مسائل روزمره، مانند برنامهریزی برای یک رویداد یا تهیه فهرست مهمانان، کمالگرایان ممکن است نتوانند تصمیم نهایی بگیرند و زمان زیادی را در جزئیات صرف کنند. این ویژگی نشان میدهد که تلاش برای کامل بودن گاهی به جای تسهیل پیشرفت، به تأخیر و اختلال در عملکرد فرد منجر میشود.
مطلب مرتبط: برای همیشه از دست اهمال کاری خلاص شوید!
سخن پایانی
در یک نگاه کلی، کمال گرایی ترکیبی از تلاش برای بهترین بودن و ترسی پنهان از اشتباه است؛ خصلتی که اگرچه ممکن است در نگاه اول نشانهای از انگیزه و سختکوشی تلقی شود، اما در عمل میتواند موجب اضطراب، خودانتقادی و ناتوانی در حرکت بهسوی اهداف شود.
این ویژگی در انواع مختلفی ظاهر میشود، از کمالگرایی سالم که با رشد و پیشرفت همراه است تا انواع ناسازگار و آسیبزا که فرد را در چرخهای از توقعات غیرواقعبینانه، تعلل و احساس ناکافیبودن گرفتار میکنند. منشأ این الگوها نیز ترکیبی از عوامل خانوادگی، ژنتیکی و محیطی است که بهمرور شکل میگیرند و بر نگاه فرد به عملکرد، ارزشمندی و موفقیت تأثیر میگذارند.
پیامدهای روانی و رفتاری کمالگرایی گستردهاند و از کاهش عزتنفس و اضطراب گرفته تا مشکلات جسمی، مشکلات بینفردی و افت تحصیلی یا شغلی را دربر میگیرند.
بااینحال، این ویژگی قابل مدیریت است؛ چه با کمک تخصصی و چه با تغییرات تدریجی در هدفگذاری، نگاه به خود، انعطافپذیری ذهنی و بازنگری در قوانین و معیارهای شخصی. شناخت دقیق نشانهها و سازوکارهای کمالگرایی، قدم نخست برای تبدیل آن از مانعی بزرگ به فرصتی برای رشد سالم و واقعبینانه است.
مطلب پیشنهادی برای دانشجویان روانشناسی ⇐ کدام گرایش روانشناسی بهتر است؟
دسته بندی: دانشکده
تیم تحریریه روان آموز