چگونه برای مصاحبه دکتری روانشناسی آماده شویم؟

کنکور دکتری روانشناسی را به‌سلامت پشت‌سر گذاشته‌اید، حدنصاب نمرۀ آزمون کتبی را به‌دست آورده‌اید، انتخاب رشته را انجام داده‌اید و حالا به مصاحبۀ دکتری دعوت شده‌اید. بابت همۀ این‌ها دمتان حسابی گرم! خب هنوز تا دکتر شدن، راه زیادی مانده‌است که استارتش با قبولی در مصاحبه زده می‌شود. ما در این مسیر، قدم‌به‌قدم همراهیتان می‌کنیم تا برای مصاحبه دکتری آماده شوید. در ادامه هر آن‌چه را که لازم است درباره نحوۀ مصاحبه آزمون دکتری روانشناسی بدانید را، با هم مرور می‌کنیم؛ سوالات، نحوۀ امتیازدهی، مدارک لازم برای مصاحبۀ دکتری و هر چیز دیگری که ذهنتان را به خودش مشغول کرده‌است.

مصاحبه دکتری روانشناسی چنددرصد در قبولی موثر است؟

برای نشستن روی صندلی مقطع دکتری روانشناسی، 30درصد کار به نتیجه‌ مصاحبه‌ بستگی دارد. در کارنامه‌ انتخاب رشته‌ دکتری، حد نصاب دعوت به مصاحبه ، اعلام می‌شود و دانشگاه‌ها در بازۀ زمانی مشخص‌شده ازسوی سازمان سنجش که معمولا در اردیبهشت‌ماه است، جلسات مصاحبۀ آزمون دکتری روانشناسی را برگزار می‌کنند.

نتیجه‌ مصاحبه دکتری را ترکیبی از قواعد معین و عرف دانشگاه‌ها تعیین می‌کند؛ قواعد می‌گویند عملکرد علمی و پژوهشی دانشجوی داوطلب دکتری باید امتیازدهی شود اما این امتیازدهی را عرف هر دانشگاه است که تعیین می‌کند و بستگی به نظر استادها دارد.

بنابراین یک چهارچوب کلی مشخص وجود ندارد و شرایط، دانشگاه به دانشگاه فرق می‌کند. با این‌حال ما سعی کرده‌ایم براساس تجربیات مصاحبه دکتری روانشناسی تا امروز، همه‌ نکات برای موفقیت در مصاحبۀ آزمون دکتری را جمع‌آوری کنیم.

مطالب مرتبط: منابع آزمون دکتری روانشناسی

امتیازدهی در مصاحبه دکتری روانشناسی به چه صورت است؟

بخشی از امتیازی که در جلسۀ مصاحبه می‌گیرید، بستگی به این دارد که چقدر چنته‌تان پر باشد. اگر از آن دانشجوهای درس‌خوان نورچشمی استادها بوده‌اید، مرحلۀ علمی و پژوهشی را راحت و سبک رد می‌کنید. در ادامه، براساس شیوه‌نامۀ آموزشی سازمان سنجش، همۀ مواردی را که در جدول ارزیابی نمره می‌گیرند، با هم بررسی می‌کنیم.

• امتیاز آموزشی: حداکثر 30

در جدول امتیاز آموزشی، سوابق تحصیلی شما در دو مقطع قبلی سنجیده می‌شود. معدل خوب دوران کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، از موارد امتیازآور است اما امتیازش به تشخیص کمیتۀ مصاحبه‌کننده بستگی دارد؛ چون سطح و کیفیت دانشگاه محل تحصیل شما را هم درنظر می‌گیرند است.

پس معدل بالاتر در یک دانشگاه شهریه‌پرداز در مقایسه با معدل پایین‌تر در دانشگاهی دولتی، امتیاز کمتری می‌گیرد. طول مدت تحصیل‌ و رتبه در المپیادهای علمی هم در این جدول، نمره می‌گیرد.

جدول 1- نحوۀ محاسبه‌ امتیازات آموزشی در مصاحبه دکتری روانشناسی

مطلب مرتبط: تاثیر معدل در آزمون دکتری چقدر است؟

• رزومه پژوهشی: حداکثر 40 امتیاز

همۀ آن‌چه تا امروز به‌عنوان فعالیت فوق درسی انجام داده‌اید، به‌علاوه کیفیت پایان‌نامه‌تان، امتیاز می‌گیرد. پس قبل از راهی مصاحبه دکتری شدن، به متن پایان‌نامۀ کارشناسی ارشدتان نگاهی بیندازید چون درباره‌اش از شما سوال خواهندکرد؛ «عنوان پایان‌نامه‌ات چی بود؟»، «کمی درباره‌اش توضیح بده.»، «از چه منابعی استفاده کردی؟»، «به چه روشی پیش رفتی؟» قرار نیست پایان‌نامه‌تان بررسی شود، لازم هم نیست دوباره ازش دفاع کنید؛ فقط لازم است ارائه‌ا‌ی مختصر و مسلط از آن، داشته‌باشید. برویم ببینیم دستاوردهای علمی شما چطور در مصاحبه‌ دکتری، ارزیابی می‌شوند.

جدول 2- نحوۀ محاسبه‌ امتیازات پژوهشی در مصاحبه دکتری روانشناسی

• نحوۀ محاسبه‌ امتیاز مدارک زبان| حداکثر 8 امتیاز

مسلط بودن به زبان انگلیسی، به‌ویژه اگر مدرک معتبری هم داشته‌باشید، از شما درنظر تیم مصاحبه‌کننده، دانشجوی دکتری کاربلدتری می‌سازد. حتی بعید نیست که بخشی از مکالمه، به‌زبان انگلیسی پیش برود. تجربۀ مصاحبه‌های قبلی می‌گوید که ممکن است متنی تخصصی مرتبط با رشته‌تان و به زبان انگلیسی بدهند و از شما بخواهند ترجمه‌اش کنید یا معنی چندتا واژۀ تخصصی را ازتان بخواهند. 

جدول 3- همترازی نمرات آزمون‌های ملی و بین‌المللی زبان انگلیسی

جدول شماره‌ 4- امتیازات مصاحبه

مطالب مرتبط: تفاوت دکتری روانشناسی وزارت بهداشت و وزارت علوم

نحوه آمادگی برای مصاحبه دکتری در گرایش‌های مختلف روانشناسی

در ابتدا و پیش از هر چیز پیگیری حوزۀ تخصصی اساتید گروه و همچنین مطالعۀ مقاله‌های اخیر آن‌ها ضروری است. سپس ذکر این نکته ضروری است که در جلسۀ مصاحبه دکتری روانشناسی ممکن است سؤالاتی از دروس تخصصی با توجه به گرایش داوطلب مطرح شود.

برای مثال برای رشتۀ روانشناسی بالینی محور سؤالات می‌تواند آسیب‌شناسی روانی بر اساس DSM-5-TR، نظریه‌ها و فنون روان‌درمانی (مانند CBT) و روش‌های تحقیق کمی و کیفی باشد. در روانشناسی تربیتی آخرین نسخه از کتاب‌های ترجمۀ اساتید همان دانشگاه(در صورت وجود) در حوزه‌های (نظریه‌های یادگیری، روان‌شناسی رشد و مراحل تحول شناختی و …) باشد و برای سایر رشته‌ها نیز توجه به حوزۀ تخصصی و تأکید اساتید گروه ضروری است.

در مصاحبه دکتری روانشناسی چه سوالاتی پرسیده می شوند؟

بالاتر گفتیم که آن‌چه در جلسۀ مصاحبه دکتری می‌گذرد، دانشگاه‌به‌دانشگاه متفاوت است بنابراین نمی‌توانیم اطلاعات کاملا دقیقی دربارۀ سوالات مصاحبه دکتری بدهیم بلکه صرفا می‌توانیم از یک چهارچوب کلی تقریبا مشابه حرف بزنیم. ابتدای جلسه، به معرفی شما و چه خبر و این‌روزها چه می‌کنی، می‌گذرد.

برخورد اول، خیلی مهم است پس حواستان باشد چه تصویری از خودتان ارائه می‌دهید. نه زیادی رسمی و خشک رفتار کنید و نه بیش‌ازحد گرم بگیرید. بد به دلتان راه ندهید.

همان‌طور که استادها درحال ارزیابی شما هستند، شما هم در ثانیه‌های اول، از ظواهر امر دستتان می‌آید که جو جلسه چطور است و چه باید بکنید. 

چرا می‌خواهید ادامه تحصیل بدهید؟

بخشی از سوالاتی که در جلسه مصاحبه دکتری با آن‌ها روبه‌رو خواهیدشد، همان‌هایی است که دربارۀ عملکرد علمی و پژوهشی‌تان در مقاطع قبلی از شما می‌پرسند و بخش دیگر سوالات، ناظر به مقطع تحصیلیِ در پیش رو است؛ «انگیزه و هدفت از دکتری خوندن چیه؟» جواب این سوال به این دلیل مهم است که دانشگاه می‌خواهد ظرفیت محدودش برای مقطع دکتری را به کسانی اختصاص بدهد که برنامۀ مشخص و دقیقی از ادامه‌تحصیل داشته‌باشند.

بنابراین جواب‌هایی مثل «خب دیگه این‌روزها مدرک ارشد که به‌درد نمی‌خوره.» تیم مصاحبه‌کننده را حسابی ناامید می‌کند. میزان زمانی که قصد دارید برای درس خواندن صرف کنید هم در چشم استادها اهمیت زیادی دارد.

دانشجوهایی که حسابی مشغله‌ دارند، از نظر تیم مصاحبه‌کننده، نمی‌توانند آن‌طور که باید و شاید، دل به درس و تحقیق و پژوهش بدهند.

در مقطع دکتری چه خواهیدکرد؟

چشم‌انداز تحصیلی شما آن‌قدر برای استادها مهم است که ممکن است دربارۀ موضوع رساله‌تان هم چیزهایی بپرسند. البته لازم نیست هول کنید و با پروپوزال سر جلسه حاضر شوید! منظور این است که دانشگاه می‌خواهد مطمئن شود شما دکتری خواندن را صرفا برای دکتر صدا زده‌ شدن، انتخاب نکرده‌اید و دورنمایی از آیندۀ علمی و پژوهشی‌ رشته‌تان در ذهن دارید.

بنابراین وقتی به آمادگی قبل از مصاحبه دکتری روانشناسی فکر می‌کنید، نگاهتان باید به آینده باشد. از خودتان بپرسید که در رشته‌تان به چه چیزی می‌خواهیدبرسید. تازه‌ترین پژوهش‌های انجام‌شده در حوزۀ تخصصی شما، مسئله‌ای که همیشه ذهنتان را درگیر کرده یا توسعه دادن تحقیقاتتان دربارۀ موضوع پایان‌نامۀ ارشدتان، می‌تواند دربارۀ رسالۀ دکتری به شما ایده بدهد.

مطلب مرتبط : برنامه ریزی و درس خواندن برای کنکور دکتری روانشناسی

چقدر به رشته‌تان مسلط هستید؟

بعضی از دانشگاه‌ها، در جلسۀ مصاحبه دکتری، امتحان می‌گیرند. ممکن است یک برگه بگذارند پیش‌رویتان و از مباحث پایه‌ای رشته‌تان چندتا سوال بپرسند، شاید هم به آزمون شفاهی اکتفا کنند. خب شما بیدی نیست که با این بادها بلرزید چون تازه کنکور داده‌اید و به مباحث رشته‌تان مسلط‌اید.

با این‌حال در فرصتِ باقی‌مانده تا مصاحبه، بد نیست مروری روی نظریه‌ها و مفاهیم داشته‌باشید تا کم نیاورید. علاوه‌بر مباحث تخصصی رشته‌تان، خوب است که روی چندوچون تحصیل در مقطع دکتری هم مسلط باشید. به چارت درسی دانشگاهی که برای مصاحبه رفته‌اید، نگاهی بیندازید. 

مدارک مورد نیاز برای مصاحبه دکتری روانشناسی چیست؟

دانشگاه‌ها، مدارک موردنیاز برای حضور در جلسۀ مصاحبه دکتری را روی سایتشان اعلام می‌کنند که بسته به دانشگاه مدنظرتان، باید آن‌ها را به همان فرمت و ترتیبی که ازتان خواسته می‌شود، آماده کنید.

در بعضی از دانشگاه‌ها، مدارک موردنیاز را باید در زمان مقرر روی سایت آپلود یا به آدرس تعیین‌شده ایمیل کنید و بعضی از دانشگاه‌ها، نسخۀ فیزیکی یا اسکن‌شدۀ مدارک (روی سی‌دی) را می‌خواهند که باید همراهتان ببرید. به‌طور کلی مدارک و شرایط مصاحبه، مشابه لیستی است که در ادامه می‌آید.

1. مدارک شناسایی

 اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی، عکس پرسنلی و فیش واریزی مبلغ تعیین‌شده ازسوی دانشگاه برای شرکت در جلسۀ مصاحبه (این مبلغ و نحوۀ پرداخت آن، در اطلاعیۀ دانشگاه‌ها اعلام می‌شود.)

2. مدارک تحصیلی

اصل مدرک کارشناسی، اصل مدرک کارشناسی‌ارشد، ریزنمرات یا گواهی اشتغال به تحصیل برای دانشجوهای سال آخری و مشغول دفاع از پایان‌نامه

بیشتر بخوانید: پسادکتری چیست؟

3. مستندات سوابق علمی و پژوهشی

مستندات علمی که باید با خودتان ببرید، بستگی به این دارد که در جدول‌های شماره‌ 2 و 3 جلوی کدام یک از موارد امتیازآور تیک زده باشید.

گواهی پذیرش و چاپ مقاله‌ها، گواهی ثبت اختراع، مدارک زبان، یک نسخه از کتاب تألیف یا ترجمه‌شده‌‌تان، گواهی تدریس، گواهی کسب رتبه در جشنواره‌های علمی داخلی و معتبر بین‌المللی، گواهی کسب رتبه در المپیادهای علمی، اصل گواهی عضویت هیئت علمی (رسمی-قطعی) یا (رسمی-آزمایشی) موردتأیید برای کسانی که از سهمیۀ «مربی» استفاده خواهندکرد، ضروری است.

4. توصیه‌نامه

بعضی از دانشگاه‌ها از شما می‌خواهند که یک یا چند توصیه‌نامه‌ از استادهای مقاطع تحصیلی قبلی‌تان -در بیشتر موارد استادراهنمای پایان‌نامۀ کارشناسی‌‎ارشد- داشته‌باشید.

راهکار ‌های آمادگی روانی در قبل و زمان انجام مصاحبه دکتری روانشناسی

علاوه‌بر مدارکی که از نظر علمی و پژوهشی باید برای مصاحبۀ دکتری آماده کنید، نظم‌جویی هیجانی و آمادگی روانی و عاطفی در روز مصاحبه دکتری روانشناسی نیز از مواردی است که می‌تواند نتیجۀ مصاحبه را برایتان رقم بزند. در ادامه به نکات مهم و مواردی اشاره می‌کنیم که می‌توانید جهت مدیریت هیجانی و کنترل اضطراب و استرس خود به کار ببرید:

• آشنایی با هیئت علمی و اساتید مصاحبه‌کننده
  در یک مصاحبۀ آکادمیک، معمولاً افرادی حضور دارند که مستقیماً با پروژه‌ یا برنامه‌ای که برای آن دانشجوی دکتری می‌پذیرند در ارتباط هستند؛ از جمله استاد راهنما و اعضای هیئت علمی مرتبط یا استاد ارشد.
  آشنایی با زمینه‌های پژوهشی، علایق علمی و سوابق آن‌ها پیش از مصاحبه، نشانۀ آمادگی و انگیزۀ شماست. اگر این کار را نکنید، ممکن است نشانه‌ای از بی‌علاقگی یا عدم آمادگیتان تلقی شود.
  پیشنهاد می‌شود پیش از مصاحبه دکتری در رشته روانشناسی، صفحۀ اعضای هیئت علمی دانشگاه مربوطه و پروفایل گوگل اسکالر اساتید را بررسی کرده و حداقل یکی دو مقاله اخیر آن‌ها را مطالعه کنید. این آمادگی هم اعتمادبه‌نفستان را بالا می‌برد و هم می‌تواند به برقراری گفت‌وگویی علمی و حرفه‌ای‌تر کمک کند.

• تاثیر ژست‌های غیر کلامی و زبان بدن در مصاحبه دکتری
  زبان بدن نقش مهمی در برداشت اولیۀ دیگران از ما دارد و قضاوت زودهنگامی در ذهن دیگران با دیدن اولین کنش‌های غیرکلامیمان نقش می‌بندد . هنگام مصاحبه دکتری از ژست‌های قوی و باز استفاده کنید.
  صاف ایستادن و زبان بدن قدرتمند نه تنها بر دیگران تاثیر می‌گذارد که به‌واقع اطمینان و قاطعیت را در خودتان نیز افزایش می‌دهد. حالت‌هایی مثل قوز کردن، یا دست‌به‌سینه بودن هم به افراد مقابل و هم به خودتان احساس سستی و عدم اعتماد‌به‌نفس می‌دهد.

• راهبردهای شناختی در تنظیم هیجان
  استفاده از راهبردهای سازگارانه مانند ارزیابی مجدد نقش مهمی در مدیریت اضطراب ایفا می‌کنند. تا حد امکان با استفاده از راهکارهای مثبت، زمینه را بر بروز استرس، خشم و … ببندید. سؤالاتی که از شما می‌شود در فضایی علمی است و سعی کنید چارچوب مباحثات را به شخص خودتان نسبت ندهید.

• تمرین با ابزارهای هوش مصنوعی یا استفاده از تکینیک‌های ساختاریافته نظیر STAR
  با استفاده از پلتفرم‌های هوش مصنوعی می‌توانید محیط مصاحبه را برای خود شبیه‌سازی کرده و سؤالات احتمالی و پاسخ‌های خود را تمرین کنید. آمادگی پیش از مصاحبه به مدیریت اضطراب کمک می‌کند.
  تکنیک STAR رویکردی ساختاریافته و اثربخش برای پاسخگویی به پرسش‌ها در مصاحبه‌ها محسوب می‌شود، به ویژه هنگامی که از شما خواسته می‌شود درباره تجربیات پیشین یا مهارت‌هایتان توضیح دهید.

• استفاده از تجربیات داوطلبان قبلی در مصاحبه
  دکتری برخی سؤالات، چنانچه از قبل با آن‌ها مواجه نشده باشید می‌توانند کشنده باشند. هدف از طرح این قبیل سؤالات غیرمنتظره، سنجش قدرت تفکر و سرعت واکنش ذهنی داوطلب است. مشورت با افرادی که روز مصاحبه را با موفقیت طی کرده‌اند می‌تواند آمادگی روبه‌رو شدن و پاسخ دادن به این سؤالات را در شما افزایش دهد.

تهیه چک‌لیست نهایی آمادگی برای روز مصاحبه دکتری روانشناسی

چک‌لیستی از تمام مواردی که می‌بایست از قبل و یا در روز مصاحبه دکتری روانشناسی به‌همراه داشته و یا برای آن آماده باشید تهیه کنید. این چک‌لیست می‌تواند به‌شکل زیر باشد:

چک‌لیست مدارک و مستندات روز مصاحبه

• اصل و کپی مدارک تحصیلی (کارشناسی و کارشناسی ارشد)
• ریزنمرات مقاطع قبلی
• رزومه کامل (CV) به‌روز و منظم
• مقالات علمی چاپ‌شده یا پذیرش‌شده (به همراه نامه پذیرش)
• پایان‌نامه و چکیده آن
• توصیه‌نامه‌های علمی (در صورت وجود)
• گواهی‌های زبان یا مهارت‌های تخصصی (در صورت نیاز)
• دستاوردهای پژوهشی دیگر (کتب، اختراعات، طرح‌های پژوهشی و …)
• سایر مدارکی که از سوی دانشگاه اعلام می‌شود

چک‌لیستی برای برنامه‌ریزی اجرایی در روز مصاحبه

• بررسی آدرس و زمان دقیق حضور در محل مصاحبه دکتری
• زمان‌بندی برای خروج از منزل با در نظر گرفتن تأخیر احتمالی
• آمادگی برای مصاحبه آنلاین در صورت نیاز (بررسی اینترنت، دوربین، نور، محیط آرام)
• انتخاب لباس مناسب، رسمی و آراسته
• همراه داشتن آب و خوراکی سبک در صورت طولانی بودن زمان انتظار

چک‌لیست آمادگی ذهنی و رفتاری در مصاحبه دکتری رشته روانشناسی

• مرور پایان‌نامه و تسلط بر مباحث آن
• آشنایی با زمینه‌های تحقیقاتی اساتید مصاحبه‌کننده
• تمرین پاسخ به سوالات پرتکرار مصاحبه دکتری
• استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفسی و ذهن‌آگاهی
• حفظ آرامش و اعتماد به نفس در طول مصاحبه

مطلب مرتبط: نتایج انتخاب رشته دکتری

اقدامات بعد از جلسه مصاحبه دکتری

نتایج نهایی آزمون دکتری، که ترکیبی از امتیاز مرحلۀ کتبی و نمرۀ مصاحبه است، معمولاً در اواخر مرداد ماه از سوی سازمان سنجش منتشر می‌شود.

داوطلبان می‌توانند با مراجعه به سایت رسمی سازمان سنجش و انتخاب گزینه «دکتری تخصصی»، پس از وارد کردن اطلاعات ثبت‌نامی خود، نتیجه نهایی را مشاهده کنند.

پس از اعلام نتایج نهایی، ابتدا وضعیت قبولی خود را بررسی کنید. اگر در یک دانشگاه یا مؤسسه پذیرفته شده‌اید، حتماً به وب‌سایت آن مرکز آموزشی مراجعه کرده و اطلاعات مربوط به زمان‌بندی، مراحل و مدارک لازم برای ثبت‌نام را مطالعه نمایید.

اگر پس از مشاهده نتیجه نیاز به اعتراض یا درخواست خاصی داشتید، می‌توانید از طریق سامانۀ پاسخگویی الکترونیکی سازمان سنجش اقدام کنید و درخواست خود را به‌صورت آنلاین ثبت و پیگیری نمایید.

سخن پایانی

در مطلب فوق تمامی موارد مهم دربارۀ مصاحبه دکتری روانشناسی را پوشش دادیم. چنانچه هنوز ابهاماتی دراین باره دارید، می توانید با کارشناسان ما در قسمت نظرات درمیان بگذارید.

منابع
آیین نامه نحوه امتیازدهی در مصاحبه دکتری روانشناسی

سوالات متداول

1. نتایج نهایی مصاحبه آزمون دکتری کی اعلام می ‌شود؟

سازمان سنجش، نتایج نهایی مصاحبه دکتری را در نیمه‌ اول شهریورماه اعلام می‌کند.

2. زمان برگزاری مصاحبه آزمون دکتری کی اعلام می‌ شود؟

بعد از اعلام نتایج انتخاب رشتۀ دکتری ازسوی سازمان سنجش، باید به سایت دانشگاهی که از شما دعوت به مصاحبه کرده‌است، مراجعه کنید تا از زمان و مدارک مصاحبه مطلع شوید. بازۀ زمانی مصاحبۀ دکتری معمولا بین نیمه‌ اردیبهشت تا اواخر خرداد است.

3. نداشتن مقاله در مصاحبه دکتری تأثیر منفی می‌گذارد؟

مقاله، تنها یکی از موارد امتیازآور در مصاحبه به‌شمار می‌رود. رزومه‌ قوی و آمادگی شما در جلسه‌ مصاحبه، طبق آن‌چه گفته شد، می‌تواند امتیاز منفی مقاله نداشتن را جبران کند.