علم روانشناسی تربیتی، با مطالعۀ نحوۀ آموزش و یادگیری در محیط‌های مختلف آموزشی، قصد دارد به آموزگاران کمک کند تا بتوانند با بهترین روش به تربیت و پرورش دانش‌آموزان بپردازند. روانشناسی تربیتی با بررسی و مطالعۀ ویژگی‌های یادگیری افراد، متناسب با هر موقعیت آموزشی، برای معلمان، نظریه‌ها و مهارت‌هایی فراهم می‌کند تا بتوانند تدریس باکیفیت‌تری داشته‌باشند.
لیست مطالب
درواقع رشتۀ روانشناسی تربیتی به این دلیل که می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر روی آیندۀ نسل کودک و نوجوان ایفا کند، یکی از مهم‌ترین علوم است.
تاریخچه روانشناسی تربیتی
کمی با تاریخچۀ این علم حیاتی و کاربردی آشنا شویم. پیش از آن‌که روانشناسی تربیتی به یک رشتۀ رسمی تبدیل شود، دانشمندان همواره این دغدغه را در ذهنشان داشتند که انسان‌ها در زمان تدریس و یادگیری دقیقا به چه چیزی فکر می‌کنند.
پیش از شروع قرن بیستم چندنفر از پیشگامان روانشناسی تا‌حدودی این شاخه را ایجاد کرده‌بودند. مهم‌ترین افرادی که در ظهور علم روانشناسی تربیتی نقش داشتند عبارت‌اند از: «ادوارد لی ثرندایک»، «ویلیام جیمز»، «جان دیویی» و… . در این میان، ثرندایک، به پدر علم روانشناسی تربیتی معروف است.
مطالب مرتبط: منابع ارشد روانشناسی تربیتی
روانشناس تربیتی کیست و چه مهارت‌هایی دارد؟
روانشناسان تربیتی، با مطالعه و پرسیدن برخی از سوال‌ها و با استفاده از مهارت‌های تخصصی خود، سعی دارند به افرادی که در یادگیری مشکل دارند، کمک کنند.
این روانشناسان، به یادگیری و رشد دانش‌آموزان و کودکان توجه ویژه‌ای دارند. روانشناسان تربیتی برروی کشف ماهیت یادگیری، ویژگی‌های تأثیرگذار آموزشی، تأثیرگذاری شرایط کلاس‌های درس بر یادگیری و… تمرکز دارند.
از مهم‌ترین مهارت‌هایی که یک روانشناس تربیتی باید داشته‌باشد، عبارت است از:
- توانایی بالا در برقراری ارتباط با کودکان و نوجوانان
- توانایی مدیریت‌کردن شرایط و موقعیت‌های عاطفی
- علاقه‌مند به شنیدن و پرسشگری
- مهارت‌های برقراری ارتباط کلامی موثر
- همدلی متناسب با شرایط
- مهارت برخورد حرفه‌ای با کودکان
- قدرت تحلیل بالا
- درک محرمانه بودن و نحوۀ برخورد با اطلاعات مهم
- درک تنوع فرهنگی و مذهبی
مطلب مرتبط: بررسی تفاوت‌های رشته روانشناسی عمومی و تربیتی
وظایف یک روانشناس تربیتی چیست؟
از وظایف مهم روانشناسان تربیتی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ارتقای کیفیت یادگیری کودکان و نوجوانان با استفاده از آزمون‌های روانشناختی، روش‌های متفاوت و نظریه‌ها
- کمک به دانش‌آموزان در پیداکردن نقاط قوت و استعداد‌های نهفتۀ آن‌ها در یادگیری
- ارائۀ توصیه‌ها و استراتژی‌های متفاوت، متناسب با ویژگی‌های هریک از دانش‌آموزان
- آموزش همگانی کارکنان مدرسه، خانوادۀ دانش‌آموزان، معلمان و…
- ارزیابی‌های گوناگون روانشناختی به‌منظور کشف مشکلات دانش‌آموزان
- گزارش‌نویسی
- انجام تحقیقات گسترده دربارۀ دانش‌آموزان
- ارائۀ پیشنهادها و برنامه‌های آموزشی، متناسب با شرایط و ویژگی‌های یادگیرنده
مطالب مرتبط: هرآنچه باید درباره بازارکار رشته روانشناسی بدانید!
مهم ترین نظریه ها دربارۀ روانشناسی تربیتی چیست؟
می‌خواهیم مطلب مهمی را با شما در میان بگذاریم! در ماهیت روانشناسی تربیتی شک و شبهاتی وجود دارد. حتما می‌پرسید درباره چه؟
دربارۀ این‌که آیا روانشناسی تربیتی، یک شاخۀ مستقل علمی است و روش‌ها و قوانین خاص خودش را دارد؟ یا این‌که فقط اصول روانشناسی را در کلاس‌های درس به کار می‌بندد؟
در ادامه سه مورد از نظریه‌ها دربارۀ چیستی روانشناسی تربیتی را برای شما بیان کرده‌ایم:
- نظریۀ اول این است که عده‌ای معتقدند روانشناسی تربیتی فقط به دانش کسب‌شده از روانشناسی در فعالیت‌های کلاسی گفته می‌شود. این افراد در نام‌گذاری کتاب‌هایشان از روانشناسی تربیتی استفاده نمی‌کنند.
- نظریۀ دوم از این قرار است که روانشناسی تربیتی به‌معنای استفاده از روش‌های روانشناسی برای مطالعۀ فعالیت‌ها و موقعیت‌ها در کلاس‌های درسی است.
- سومین نظریه دربارۀ روانشناسی تربیتی، به این‌گونه است که: روانشناسی تربیتی یک نظام مستقل است که دارای نظریه‌ها، روش‌های پژوهش و مسائل و فنون ویژۀ خود است. در این نظریه دو هدف وجود دارد:
- درک و فهم فرایند یادگیری و آموزش
- فراهم کردن راه‌های بهبود بخشیدن به این فرایند‌ها
محصول پیشنهادی به داوطلبان گرایش تربیتی: کتاب روانشناسی تربیتی ارشد روان آموز
کاربرد رشته روانشناسی تربیتی چیست و چرا مهم است؟
اگر دقت کرده‌باشید در مطلب فوق به اهمیت بالای روانشناسی تربیتی تأکید بسیاری داشتیم. اما این تأکیدات برای چیست؟
مهم‌ترین بخش از جمعیت هرکشوری را دانش‌آموزان آن تشکیل می‌دهند. آموزش‌وپرورش درست یا نادرست این نسل، می‌تواند منجر به صعود یا سقوط یک کشور شود.
دلایل اهمیت رشته روانشناسی تربیتی:
- نمایش میزان پتانسیل و توانایی مدرسان به خودشان
- کمک به مدرسان در کشف و یادگیری بهترین فرایند برای آموزش
- توانایی ارزیابی هریک از دانش‌آموزان به‌صورت جداگانه
- امکان تنظیم روش تدریس مدرس متناسب با تقاضای یادگیرندگان
- امکان حل مشکلات یادگیری در دانش آموزان
- امکان ایجاد و حفظ انگیزه و هدف در دانش آموزان توسط معلمان
- امکان هدایت هر دانش‌آموز متناسب با توانایی‌هایش
علاوه‌بر اهمیتی که این شاخه از روانشناسی برای مدرسان در هر جامعه‌ای دارد، فواید بسیار زیادی نیز برای خود دانش آموزان و دیگر افراد در نظام آموزش‌وپرورش دارد.
دلیل اهمیت روانشناسی تربیتی برای دیگر افراد حیطۀ آموزش:
- دانش‌آموز می‌تواند به خودشناسی در حیطۀ یادگیری برسد.
- فرایند یادگیری دانش‌آموز به‌دلیل وجود نظم و انضباط و دیگر عوامل محیطی آسان‌تر می‌شود.
- به کسانی که برنامه‌ریزی درسی انجام می‌دهند، کمک می‌کند تا بدانند چه چیزی را باید به برنامۀ خود اضافه یا از آن کم کنند تا درآینده این فرایند برای آموزگاران جدید آسان‌تر باشد.
- به شناسایی نحوۀ ارزیابی و شناخت نقاط ضعف و قوت دانش‌آموزان کمک می‌کند.
مطالب مرتبط: درس خواندن برای کنکور ارشد روانشناسی را کی و چطور شروع کنیم؟
معروف‌ترین روانشناسان تربیتی در طول تاریخ که بودند؟
برخی از افراد در حوزه‌های متفاوت می‌توانند الگو‌های بسیار درخشانی برای کسانی باشند که تازه در این راه قدم گذاشته‌اند. در روانشناسی تربیتی هم این دسته از افراد حضور پررنگی دارند. بیایید تا با معروف‌ترین روانشناسان تربیتی و دستاورد‌های آن‌ها آشنا شویم:
- آلبرت بندورا | نظریۀ یادگیری اجتماعی
- هاوارد گاردنر | مقالات و کتاب‌های متعدد شامل نظریۀ هوش‌های چندگانه
- جروم برونر | توسعۀ سه حالت بازنمایی، نظریۀ سیستم‌های کدگذاری عمومی مردم که منجر به پیش بینی‌های ثمربخش می‌شود
- ژان پیاژه | نظریه‌های رشد شناختی
- جان دیویی | فیلسوف، مصلح، روشنفکر و روانشناس، جزو بنیانگذاران روانشناسی کارکردی
- دیوید آزوبل | فعالیت بر روی «سازمان‌دهندگان پیشرفته»
- بنجامین بلوم | طبقه‌بندی اهداف آموزشی
مطلب مرتبط: نظریه های یادگیری شناختی؛ گره‌گشای امر تدریس
سخن پایانی
ما سعی کردیم در مطلب حاضر هرآنچه را که دربارۀ روانشناسی تربیتی لازم بود بدانید، برایتان توضیح بدهیم. اگر دربارۀ این علم، سوالاتی ذهن‌تان را مشغول کرده‌است، می‌توانید در قسمت نظرات از ما بپرسید.
همچنین اگر دانشجو هستید و می‌خواهید این شاخه از روانشناسی را برای مطالعه در ارشد یا دکتری انتخاب کنید، برای کسب اطلاعات دقیق و مشاهدۀ منابع ارشد روانشناسی به همراه بودجه‌بندی موضوع برای همه گرایش‌ها می‌توانید به صفحۀ منابع ارشد روانشناسی مراجعه کنید.
