چرا باید تخصص های مشاوره و روانشناسی را بشناسیم؟ در مقاله‌ای که پیش رویتان است، با بعضی از معروف‌ترین حوزه‌های فعالیت روان‌شناختی آشنا می‌شوید.
شما وقتی گوش‌درد داشته‌باشید، به متخصص گوش حلق و بینی مراجعه می‌کنید. اگر روی پوستتان لکه‌ای ظاهر شود، می‌روید پیش متخصص پوست و برای ناراحتی قلبی، با یک متخصص قلب مشورت می‌کنید.
ضرورت مواجهه به پزشک و آشنایی با تخصص‌های گوناگونش، آن‌قدر بدیهی و جاافتاده است که هیچ حرف و حدیثی ندارد اما آیا مراجعه به روانشناس را هم همین‌قدر ضروری می‌دانید؟ خبر دارید که سلامت روان هم حوزه‌های تخصصی مختلفی دارد و برای هر مسئله‌ای باید به درمانگر خاصی مراجعه کرد؟
کدام یک از تخصص های مشاوره و روانشناسی برای حل مشکل من بهتر است؟
قدم اول برای مراجعه به روانشناس، پذیرش است؛ یعنی بپذیریم که مشکلی و مسئله‌ای وجود دارد و برای حل کردنش به کمک تخصصی نیاز داریم. اگر در این مرحله هستید، نیمی از راه را رفته‌اید. قدم بعدی این است که بدانید چه کسی می‌تواند به شما کمک کند.
درمانگر فردی
درمانگر فردی، روانشناسی است که مدرک کارشناسی‌ارشد یا دکتری در یکی از رشته‌های روانشناسی دارد، در یک حوزۀ خاص مثلا اضطراب، وسواس، فوبیا، سوگ و… کار کرده‌است و مجوز فعالیت درمانی دارد. خب شما در چه موقعیت‌هایی می‌توانید به او مراجعه کنید؟
1. اگر تجربه‌های ناراحت‌کننده و استرس‌زایی مثل سوگ، شکست تحصیلی، شکست عاطفی، طلاق، ازدست دادن هر نوع رابطۀ عاطفی، جدایی والدین، ازدست دادن شغل، شاهد یک موقعیت تلخ و آزاردهنده بودن را تجربه کرده‌اید.
2. اگر تغییرات ناگهانی مثل مهاجرت به شهر یا کشوری دیگر، روتین زندگیتان را عوض کرده‌است.
3. اگر تغییراتی در خلق، رفتار و عملکرد شخصیتان ایجاد شده‌است، مثل؛ خلق غمگین، خستگی دائمی، ازدست دادن اشتها، نگرانی، ناامیدی، مشکلات خواب، مشکلات ارتباطی، انزواگزینی، رفتار پرخاشگرانه، افکار خودکشی، احساس گناه دائمی و… .
4. اگر دیگران، مثل دوستان و اعضای خانواده دربارۀ وضعیت روانی شما ابراز نگرانی می‌کنند و بهتان دربارۀ تغییراتی بازخورد می‌دهند که ممکن است خودتان متوجهش نباشید.
درجریان جلسات درمانی، روانشناس ممکن است به این تشخیص برسد که برای شما درمان دارویی موردنیاز است. در چنین مواردی، شما را به یک روانپزشک معتمد ارجاع می‌دهد، چون روانشناسان مجاز به تجویز دارو نیستند. در بسیاری از موقعیت‌های سلامت روان، درمان روان‌شناختی و دارویی باید درکنار هم پیش بروند تا تغییر حاصل شود.
مطلب مرتبط: تفاوت روانشناس و روانپزشک
مشاور
گاهی‌اوقات، موضوعی که فکر و ذهن شما را به خودش مشغول کرده‌است، نه تجربۀ تلخی به‌شمار می‌رود و نه به عملکرد شخصی، شغلی و تحصیلیتان لطمه‌ای زده‌است. خب، مراجعه به متخصص سلامت روان، فقط به موقعیت‌های نگران‌کننده محدود نمی‌شود.
خیلی‌وقت‌ها کمک تخصصی، قرار نیست مشکلی را حل کند یعنی اصطلاحا به مداخلۀ درمانی نیازی نیست؛ بلکه قرار است به رشد، تغییرات مثبت و به‌زیستی منجر شود. مشاورها کسانی هستند که در چنین موقعیت‌هایی می‌توانید به آن‌ها مراجعه کنید.
1. اگر در آستانۀ تصمیم تازه‌ای مثل ازدواج کردن هستید یا می‌خواهید یک رابطۀ عاطفی جدی را شروع کنید، مشاور ازدواج می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیم آگاهانه‌تری بگیرید.
2. اگر دارید خودتان را برای کنکور آماده کنید یا می‌خواهید بعد از گذشت چندسال از فارغ‌التحصیلیتان، ادامه‌تحصیل بدهید، یک مشاور تحصیلی ماهر، کمکتان می‌کند قدم‌های مطمئن‌تری بردارید.
3. اگر می‌خواهید یک کسب‌وکار تازه راه بیندازید، شغلتان را عوض کنید، در موقعیت شغلیتان به فکر ارتقای درجه هستید یا قصد دارید بهره‌وری را در محیط کاری تحت‌نظرتان بالا ببرید، باید با یک مشاور شغلی مشورت کنید.
مطلب مرتبط: فرق مشاور و روانشناس چیست؟
گروه‌درمانگر
مسائل سلامت روان و گرفتاری‌های زندگی، بین همۀ انسان‌ها مشترک‌اند. تجربۀ مرگ عزیز، اتفاقی است که همه تجربه‌اش می‌کنند. خیلی‌ها در رابطۀ زناشویی به بن‌بست می‌رسند و طلاق می‌گیرند. آدم‌های زیادی هستند که ترومایی مثل تجاوز را از سر می‌گذرانند.
البته که این تجربیات در جزئیات با هم تفاوت دارند و هیچ دو تجربه‌ای عینا شبیه به هم نیستند اما به‌هرحال وجود وجوه مشترک در موقعیت‌های انسانی، باعث شده‌است که شکل خاصی از درمان به‌وجود بیاید؛ گروه‌درمانی.
گروه‌درمانی می‌گوید دورهم جمع شدن کسانی که تجربۀ ناگوار مشترکی را پشت‌سر گذاشته‌اند یا مسئلۀ سلامت روان مشابهی دارند، با حضور یک درمانگر متخصص، می‌تواند به آن‌ها کمک کند که آسان‌تر با موقعیتشان مواجه بشوند.
البته گروه‌های درمانی، انواع مختلفی دارند اما تمرکز ما فعلا بر روی گروهی است که از اعضایی با مسئلۀ مشترک، تشکیل شده‌است. اعضای این گروه، درجریان جلسات درمانی، متوجه می‌شوند که درارتباط با مشکلشان، تنها نیستند. یاد می‌گیرند که تجربه‌شان را بدون ترس از قضاوت شدن، با دیگران درمیان بگذارند و از راهکارها و نظریات دیگران استفاده کنند.
چه زمانی به گروه درمانی نیاز داریم؟
1. ابتلا به بیماری‌های سخت و طولانی مثل انواع سرطان
2. اختلالات خوردن مثل پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی عصبی
3. طلاق و ازدست دادن هر شکلی از رابطۀ عاطفی نزدیک
4. ترک اعتیاد و مسائل مربوط به پذیرفته‌شدن ازسوی جامعه و نزدیکان
5. مسائل مربوط به والدگری؛ تعامل با فرزند نوجوان یا ابتلای فرزند به یک بیماری جسمی یا اختلال روان‌شناختی خاص
آن‌چه گفته شد، فقط تعدادی از موقعیت‌های گروه‌درمانی است. نکتۀ مهمی که باید در این‌باره بدانید این است که وارد شدن به یک گروهِ درمانی، معمولا با توصیه و اجازۀ درمانگر ممکن است. یعنی مثلا شما برای درمان اختلال پرخوری عصبی به یک روانشناس مراجعه کنید و او تشخیص بدهد که درکنار درمان فردی، لازم است جلسات گروه‌درمانی را هم بگذرانید.
مطلب مرتبط: کدام گرایش روانشناسی بهتر است؟
زوج‌درمانگر
یکی دیگر از موقعیت‌هایی که برایش به کمک تخصصی نیاز داریم، زندگی زناشویی است؛ تا همین چندسال پیش، زن و شوهرها برای حل کردن مشکلاتشان یا به بزرگ‌تر خانواده و ریش‌سفید محل مراجعه می‌کردند یا به سوختن و ساختن کفایت می‌کردند.
از آن‌جایی‌که نه ریش‌سفیدها تخصصی در مسائل مختلف زندگی زناشویی داشتند -تازه خیلی‌وقت‌ها قضاوت‌هایشان جانبدارانه بود و اوضاع را بدتر می‌کرد- و نه نادیده گرفتن مشکلات باعث برطرف شدنشان می‌شد، کم‌کم بساط این‌جور چاره‌اندیشی‌های بی‌فایده، برچیده شد. حالا درمانگرانی که مشخصا در حوزۀ زوج و خانواده تخصص دارند، به کمک می‌آیند.
1. اگر دربارۀ مسائلی مثل تصمیم به بچه‌دار شدن و تربیت فرزند، دچار تعارض شده‌اید.
2. اگر اختلافات مالی، مذهبی و سیاسی بر روابط صمیمانه‌تان سایه انداخته‌است.
3. اگر در رابطه‌ی جنسی به مشکلاتی برخورده‌اید.
4. اگر تغییراتی در زندگیتان ایجاد شده، مثلا تازگی صاحب فرزند شده‌اید.
5. اگر مشکلاتی در مهارت‌های فردی مثل کنترل خشم، تصمیم‌گیری، ابراز احساسات و… رابطه‌تان را تحت‌تأثیر قرار داده‌است.
جلسات زوج‌درمانی، با حضور زن و شوهر برگزار می‌شود اما گاهی بنا به تشخیص درمانگر، لازم است که هریک از طرفین، جلسات روان‌درمانی فردی را هم طی کند.
مطلب پیشنهادی برای دانشجویان روانشناسی: منابع کنکور ارشد روانشناسی بالینی
سخن پایانی
در این مقاله از وبلاگ روان آموز، تخصص های مشاوره و روانشناسی مختلف را برایتان شرح دادیم تا بتوانید برای حل مشکلات خود از تخصص این افراد کمک بگیرید. درصورت داشتن ابهام و یا سوال می‌توانید در قسمت نظرات با ما در ارتباط باشید.
