در این مقاله قصد داریم تا به بررسی تیپ های شخصیتی یونگ بپردازیم. حتما می گویید یونگ کیست؟ با ما همراه باشید.
لیست مطالب
شده تا حالا درباره‌ی کسی که حسابی اعصابتان را به‌هم ریخته، بگویید «فلانی عجب آدم بی‌شخصیتیه»؟ این جمله را اگر پیش یک روانشناس به زبان بیاورید، احتمالا جواب می‌گیرید «آدم بی‌شخصیت نداریم. آدم باشخصیت هم نداریم. همه، شخصیت دارن فقط تیپ های شخصیتی با هم فرق داره.»
تیپ شخصیتی دیگر چه صیغه‌ای است؟ همان تیپ و قیافه‌ای است که از دیگران می‌بینیم؟ درست است که روانشناسان متفق‌القول معتقدند شخصیت، چیزی نیست که یکی دارای آن باشد و دیگری فاقدش اما درباره‌ی مفهوم شخصیت هنوز با هم اتفاق نظر ندارند.
خیلی ساده اگر بخواهیم شخصیت را تعریف کنیم، طوری که نظریه‌پردازان این حوزه هم از دستمان دلخور نشوند، می‌توانیم بگوییم شخصیت، سازمانی از نظام‌های روانی-جسمانی درون فرد است که رفتار و افکار مخصوص او را تعیین می‌کنند.
تیپ های شخصیتی هم آن الگوهای خاص رفتاری و فکری هستند که افراد را از هم متمایز می‌کنند. این الگوهای خاص رفتاری، از کجا می‌آیند؟ تیپ های شخصیتی چه تفاوتی با هم دارند؟
مطالب مرتبط: روانشناسی پست مدرن چیست؟
منظور از تیپ های شخصیتی یونگ چیست؟
«کارل گوستاو یونگ»، روان‌پزشک سوییسی است که با مفاهیمی مثل «ناخودآگاه جمعی»، «سایه» و «پرسونا» شناخته می‌شود. یکی دیگر از مفاهیم مشهور یونگ، تیپ های روانشناختی است که پایه‌ی آن‌ها را دسته‌بندیِ کلی درون‌گرایی و برون‌گرایی می‌داند.
یونگ می‌گوید درون‌گرایی، برگرداندن انرژی روانی به درون است؛ درون‌گرایان با دنیای درونی خودشان با همه‌ی خیال‌پردازی‌ها، رویاها و برداشت‌های فردی آن هماهنگ شده‌اند و اغلب کناره‌گیر و خجالتی هستند. البته معنی‌اش این نیست که دنیای بیرون را درک نمی‌کنند اما این کار را به‌صورت گزینشی و با دیدگاه ذهنی خودشان انجام می‌دهند.
خب از این تعریف معلوم می‌شود که برون‌گرایان، بیشتر از دنیای درونی خودشان، تحت‌تأثیر محیط اطراف قرار دارند؛ با نگرش ذهنی میانه‌ی خوبی ندارند، توجهشان بیشتر به واقعیت‌های زندگی روزمره معطوف است و اغلب معاشرتی و از لحاظ اجتماعی جسور هستند.
یونگ توضیح می‌دهد که افراد نه کاملا درون‌گرا هستند و نه کاملا برون‌گرا ولی معمولا بیشتر به یک سمت متمایل هستند. همچنین معتقد است که بسته به موقعیت، یکی از این جنبه‌ها می‌تواند غالب شود. مثلا امکان دارد یک فرد درون‌گرا در شرایط خاصی، ویژگی‌های برون‌گرایی نشان دهد و دوست داشته‌باشد معاشرتی‌تر رفتار کند.
او براساس این دو، هشت تیپ شخصیتی را معرفی می‌کند که به تیپ های شخصیتی یونگ معروف هستند. بعد از آشنایی با آن‌ها، احتمالا می‌توانید به سوال «تیپ شخصیتی من چیست؟» جواب بدهید اما با احتیاط! چرا؟
چون خود آقای یونگ تصریح می‌کند که تیپ های شخصیتی، صرفا یک‌سری گرایش و تمایل هستند که او در افراد مشاهده کرده‌است و نمی‌توان آن‌ها را دسته‌بندی علمی و دقیقی دانست.
درواقع نظریه‌ی تیپ های شخصیتی جزو نظریات اثبات‌نشده‌ی یونگ است که انتقادهای ریز و درشتی هم به آن وارد می‌دانند؛ با این‌حال همچنان محبوب است و آزمون شخصیتی براساسش ساخته شده‌است که در دنیای کسب‌وکار حسابی برای خودش جولان می‌دهد. زمان آن رسیده تا با تیپ های شخصیتی یونگ آشنا شویم.
تیپ شخصیتی برون‌گرای متفکر
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| متکی به افکار عینی هستند. دقیقا برطبق مقررات جامعه زندگی می‌کنند. در تمام جنبه‌های زندگی واقع‌بین هستند. احساسات و هیجانات را سرکوب می‌کنند. دیگران ممکن است آن‌ها را به‌صورت افرادی خشک و سرد ببینند. | منطقی واقع‌بین متعصب | ریاضی‌دان مهندس حسابدار دانشمند |
تیپ شخصیتی درون‌گرای متفکر
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| به‌جای احساسات بر افکار تمرکز دارند و قضاوت علمی آن‌ها ضعیف است. با دیگران خوب کنار نمی‌آیند و در انتقال عقاید، مشکل دارند. واکنش ذهنی و خلاق به دنیای بیرون می‌دهند و اطلاعات قدیمی را به‌صورت جدید تعبیر می‌کنند. دیگران ممکن است آن‌ها را به‌صورت افراد یک‌دنده، متکبر و بی‌ملاحظه ببینند. | علاقه‌مند به عقاید به‌جای افراد خلوت‌گزین | مخترع فیلسوف برخی از دانشمندان |
تیپ شخصیتی برون‌گرای احساسی
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| برای ارزیابی از اطلاعات عینی استفاده می‌کنند. چندان توسط عقاید ذهنی خود هدایت نمی‌شوند. ارزش‌های بیرونی و معیارهای قضاوتی که قبول عام یافته‌اند، آن‌ها را هدایت می‌کند. در موقعیت‌های اجتماعی راحت هستند و به‌دلیل اجتماعی بودن، دوست‌داشتنی هستند. به‌راحتی رابطه‌ی دوستی برقرار می‌کنند. | عاطفی حساس معاشرتی | تاجر سیاستمدار ارزیاب مستغلات |
تیپ شخصیتی درون‌گرای احساسی
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| قضاوت‌های ارزشی خود را به‌جای واقعیت‌های عینی برمبنای برداشت‌های ذهنی استوار می‌کنند. وجدان اختصاصی دارند و طرز رفتار آن‌ها آرام است. کم‌حرف هستند و مرموز و دست‌نیافتنی به‌نظر می‌رسند. به افکار و عقاید سنتی توجه ندارند و بی‌اعتنایی آن‌ها به دنیای عینی، باعث می‌شود دیگران پیرامونشان احساس ناراحتی کنند. هیجان عمیق دارند ولی از ابراز علنی آن خودداری می‌کنند. ممکن است دیگران آن‌ها را سرد و ازخودراضی ببینند. | تودار مسلط به خود منزوی | منتقد سینما ارزیاب هنری |
تیپ شخصیتی برون‌گرای حسی
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| حس‌های آن‌ها خیلی تحت‌تأثیر نگرش ذهنیشان قرار ندارد. بر لذت، خشنودی و جست‌وجوی تجربیات تازه تمرکز دارند. به دنیای عملی گرایش دارند و قابلیت زیادی برای لذت بردن از زندگی دارند. | معاشرتی لذت‌جو سازش‌پذیر | طعم‌شناس نقاش ساختمان برخی از مخترعان |
تیپ شخصیتی درون‌گرای حسی
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| تحت‌تأثیر حس کردن ذهنیِ دیدنی، شنیدنی، چشیدنی و لامسه‌ای خود قرار دارند. به‌جای خود محرک‌ها، بهوسیلهی تعبیرشان از محرک‌های حسی هدایت می‌شوند. به پدیده‌های عینی، تعبیر ذهنی می‌دهند. اغلب فعالیت‌های انسان را به دیده‌ی نیک‌خواهی و سرگرمی می‌نگرند. | منفعل و جدا از دنیای روزمره حساس از لحاظ هنرشناختی مایل به ابراز شهود خود | نقاش موسیقی‌دان |
تیپ شخصیتی برون‌گرای شهودی
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| به واقعیت‌های دنیای بیرون گرایش دارند اما آن‌ها را نه کاملا بلکه به‌صورت زیرآستانه‌ای درک می‌کنند. به‌جای تأمل، براساس شم تصمیم می‌گیرند و تصمیماتشان اغلب درست از آب درمی‌آید. به‌دلیل توانایی در غنیمت شمردن فرصتها، موفقیت را در کاروکاسبی و سیاست می‌یابند. | خلاق الهام‌بخش دیگران مایل به تغییرپذیری | مخترع اصلاح‌طلبان مذهبی |
تیپ شخصیتی درون‌گرای شهودی
| نمود رفتاری | ویژگی‌ها | مشاغل |
| ادراک شهودی ذهنی آن‌ها بسیار قوی است و تماس کمی با واقعیت دارند. اغلب برای تیپ‌های دیگری که انگیزه‌های آن‌ها را چندان درک نمی‌کنند، عجیب‌وغریب به‌نظر می‌رسند. ممکن است درک روشنی از انگیزه‌های خودشان نداشته‌باشند اما توسط این انگیزه‌ها هدایت می‌شوند. | نهان‌بین خیال‌پرداز کناره‌گیر و بی‌اعتنا به مسائل عملی | عارف نقاش سوررئالیست |
مطالب مرتبط: باورهای عمومی اشتباه درباره روانشناسی
آزمون مایرز بریگز براساس تیپ های شخصیتی یونگ
تیپ‌های شخصیتی که یونگ معرفی کرد، بعدها تبدیل شد به پایه‌ی یکی از معروف‌ترین آزمون‌های شخصیت که شاید اسمش را شنیده‌باشید. اگر هم شاغل هستید، بعید نیست که موقع استخدام، یک نمونه از آن را جلوی رویتان گذاشته‌باشند؛ آزمون شخصیت «مایرز بریگز» یا «Myers-Briggs Type Indicator» که به‌اختصار «MBTI» نامیده می‌شود و براساس تئوری یونگ تولید شده‌است.
یک مادر و فرزند، «ایزابل مایرز» و «کاترین بریگز»، تیپ‌های شخصیتی یونگ را گسترش دادند و براساس آن، آزمون MBTI را ساختند. آن‌ها معتقد بودند سوالات این آزمون می‌تواند همه‌ی افراد را به 16 تیپ شخصیتی تقسیم کند. مایرز بریگز خیلی زود معروف شد، سر از شرکت‌ها، سازمان‌ها و موسسات درآورد و به یکی از ملاک‌های استخدام تبدیل شد.
اما خب هرچقدر که به شهرتش اضافه می‌شد، انتقادها از آن هم بالا می‌گرفت. روانشناسان زیادی معتقد بودند از آن‌جایی‌که این آزمون برمبنای آزمایش‌های کنترل‌شده استوار نیست، علمی بودنش زیر سوال است. خیلی‌ها می‌گفتند کسانی که به سوالات مایرز بریگز پاسخ می‌دهند، در هربار تکرار آزمون، نتیجه‌ی متفاوتی می‌گیرند.
یکی دیگر از نقدهای جدی هم این بود که نمی‌شود به انسان، صفت‌های دوگانه نسبت داد. چون آدم‌ها بیشتر از این‌که «کاملا درون‌گرا» یا «کاملا برون‌گرا» باشند، از هر دو ویژگی برخوردارند اما مایرز بریگز، این نکته را نادیده می‌گیرد که ویژگی‌های شخصیتی لزوما با هم متناقض نیستند و می‌توانند مکمل یکدیگر باشند و از افراد می‌خواهد خودشان را «یا این» ارزیابی کنند «یا آن».
مطالب مرتبط: معروف ترین پرسشنامه های روانشناسی چیست؟
خب علی‌رغم همه‌ی انتقادات، آزمون شخصیتی که خانم‌ها ایزابل مایرز و کاترین بریگز ساختند، همچنان مورداستفاده قرار می‌گیرد. شما که غریبه نیستند، نقدها نه‌تنها اعتبار این آزمون را زیرسوال می‌برند که حتی درباره‌ی استفاده از آن هشدار هم می‌دهند چون معتقدند به‌کار گرفتن روشی که ازنظر علمی اثبات نشده‌است، خطرات خاص خودش را دارد؛ مثلا می‌تواند مانع از استخدام افراد شایسته‌ای شود که نتیجه‌ی آزمون، آن‌ها را اشتباهی برای یک موقعیت شغلی، نامناسب نشان داده‌است. حالا ببینیم MBTI پُر حاشیه، چیست و چه شکل و شمایلی دارد.
معیارهای آزمون MBTI
همان‌طور که پیش‌تر توضیح دادیم، مبنای این آزمون، دسته‌بندی یونگ از ویژگی‌های شخصیتی است که درقالب صفات دوگانه، تعریف می‌شود. در جدول زیر، این صفات و ویژگی‌هایی را که برای آن‌ها فرض می‌شود، می‌بینید.
| معیار | توضیح |
| برون‌گرایی (E)/ درون‌گرایی (I) | برون‌گرایی (Extraversion): اهل عمل، علاقه‌مند به تعامل با دیگران و دنیای بیرون درون‌گرایی (Introversion): علاقه‌مند به سکوت و تفکر و فراری از اتفاقات پیش‌بینی‌ناپذیر |
| حسی (S)/ شهودی (N) | حسی (Sensing): توجه به بدیهیات و شواهد عینی شهودی (iNtuition): توجه به ندای درون و تخیل |
| منطقی (T)/ احساسی (F) | منطقی (Thinking): علاقه‌مند به تحلیل و استدلال احساسی (Feeling): مایل به تصمیم‌گیری براساس ارزش‌های شخصی و اخلاقیات |
| قضاوتگر (J)/ ادراکی (P) | قضاوتگر (Judging): مصمم و علاقه‌مند به نظم و سازمان‌یافتگی ادراکی (Perceiving): انعطاف‌پذیر، سازگار و مشتاق اتفاقات غیرمنتظره |
تقسیم‌بندی تیپ‌های شخصیتی MBTI
مایرز بریگز، با ترکیب کردن معیارهایی که برشمردیم، 16 تیپ شخصیتی، معرفی و برای هرکدامشان یک‌سری ویژگی لیست می‌کند. طبق آن‌چه بالاتر گفتیم این تیپ‌های شخصیتی، نباید معیار تصمیم‌گیری قرار بگیرند.
شخصیت انسان پیچیده‌تر از آن است که بشود در 16 نوع، خلاصه‌اش کرد و جنبه‌ی تبلیغاتی ماجرا را هم نباید نادیده گرفت. مانور دادن روی آزمون شخصیت برای استخدام بهترین نیروها، بازار پررونقی ساخته‌است که شرکت‌های دولتی و خصوصی بسیار زیادی در سرتاسر دنیا بابتش هزینه‌های هنگفتی صرف می‌کنند.
یک‌سرِ قضیه کسانی هستند که از ام‌بی‌تی‌آی دفاع می‌کنند و سر دیگرش، منتقدان آن. درنهایت شاید بشود به این آزمون و نتایجش بیشتر به چشم یک سرگرمی نگاه کرد تا ملاکی برای تصمیم‌گیری.
مطالب مرتبط: معروف ترین پرسشنامه های روانشناسی چیست؟
ما تیپ‌های شخصیتی را از هر دو جنبه‌ی مثبت و منفی‌اش توضیح دادیم؛ کمی بعدتر هم خواهیم‌گفت که اطلاع داشتن در این‌باره چطور به کمک ما خواهدآمد اما درنهایت این شما هستید که تصمیم می‌گیرید تیپ شخصیتی را چطور ببینید و چه برداشتی از آن داشته‌باشید.
با این توضیح، اگر درباره‌ی تیپ های شخصیتی مایرز بریگز که مدتی است حرف زدن از آن‌ها خیلی مد شده کنجکاوید، جدول زیر را ببینید.
| تیپ شخصیتی | ویژگی‌ها | مشاغل |
| تیپ INTJ روشنفکر | منطقی، خلاق، تحلیل‌گر و مستقل کم‌حرف، باانگیزه، دارای توقع بالا از خود و دیگران و مصمم در رسیدن به اهداف | مشاور مالی سردبیر موزیسین عکاس پژوهشگر |
| تیپ ENTJ فرمانده | صریح، قاطع، ذاتا رهبر و مسئولیت‌پذیر علاقه‌مند به برنامه‌ریزی، هدف‌گذاری و انتقال دانش خود به دیگران | مهندس قاضی اخترشناس سیاستمدار طراح نرم‌افزار |
| تیپ ENTP مبلغ | قدرتمند، با ذکاوت، خلاق و ایده‌گرا توانایی بالا برای حل‌مسئله، علاقه‌مند به چالش | کارآفرین خبرنگار وکیل مربی روانشناس نماینده‌ی فروش |
| تیپ INTP متفکر | ساکت، درون‌گرا، متفکر و متواضع علاقه‌مند به کشف، تجزیه‌وتحلیل و خلوت | معمار فیلسوف نویسنده ریاضی‌دان برنامه‌ریز کامپیوتر |
| تیپ ESFJ سفیر | حامی، متعهد، وفادار و حساس به انتقاد خونگرم، خواهان روابط هماهنگ با دیگران و علاقه‌مند به کمک کردن | بازاریاب موزه‌دار مشاور پزشک پرستار |
| تیپ ESTJ مجری | عملگرا، منطقی، واقع‌بین و توانمند در سازمان‌دهی پایبند به استانداردها، سنت‌ها و قوانین | داروساز وکیل قاضی مدیر بانکدار |
| تیپ ISFJ حامی | آرام، خونسرد، مسئولیت‌پذیر و دقیق کوشا، علاقه‌مند به جزئیات و احساسات دیگران | مغازه‌دار طراح داخلی پرستار کودک مسئول امور اجرایی |
| تیپ ISTJ بازپرس | محتاط، اهل عمل و ساکت تأکید بر سنت‌ها، نظم و وفاداری | ویراستار حسابدار معلم تحلیل‌گر بازار |
| تیپ INFJ مشاور | اتکا به ادراکات شهودی به‌جای منطق و تلاش برای کامل انجام دادن کارها درون‌گرا، ارزش‌محور و علاقه‌مند به منافع دیگران | مشاور هنرمند طراح پزشک |
| تیپ ENFP جنگجو | پر از ایده، خواهان تأیید گرفتن از دیگران، انعطاف‌پذیر دارای قدرت کلام بالا، شکارچی فرصتها و قدردان | روزنامه‌نگار مددکار نویسنده معلم |
| تیپ ISTP چیره‌دست | قدرت تحلیل بالا، توانایی زیاد در سازگاری با شرایط مختلف توانایی ارائه‌ی راه‌حل برای مشکلات، مستقل و علاقه‌مند به کارهای جدید | مشاغل امنیتی تحلیل‌گر سیستم مهندس طراح |
| تیپ ISFP ماجراجو | خونگرم، مهربان، آرام و ساده‌گیر حساس به حریم خصوصی، صبور و کنجکاو | کتابدار هنرمند روانشناس نویسنده |
| تیپ ESTP کارآفرین | تمرکز بر لحظه‌ی حال و بی‌علاقه به برنامه‌ریزی برای آینده برون‌گرا، مشتاق به وقت‌گذرانی با دوستان و آشنایان | بازاریاب مشاغل پیراپزشکی کارآفرین سرمایه‌گذار |
| تیپ ESFP سرگرم‌کننده | علاقه‌مند به یادگرفتن و آموزش دادن، خوش‌مشرب و دلسوز مشتاق تجربه‌ها و مهارت‌های جدید، واقع‌بین و سازگار | راهنمای تور مهماندار هواپیما طراح |
| تیپ INFP واسطه‌گر | ایده‌آلیست، سلطه‌گرا و خلاق دارای ارزش‌های والا و درون‌گرا | مدیر منابع انسانی موسیقی‌دان معلم ویراستار |
| تیپ ENFJ پیش‌قدم | مردم‌دوست، اجتماعی، خوش‌رفتار و حساس نسبت به انتقاد دارای مهارت بالا در رهبری و توجه زیاد به انگیزه‌ها و احساسات دیگران | دیپلمات معلم روانشناس نویسنده |
شخصیت چطور ساخته می‌شود؟
شخصیت را چه چیزی می‌سازد؟ چه عواملی باعث می‌شوند تیپ های شخصیتی ما از هم متفاوت باشند؟ خب تیم دست‌اندرکاران شخصیت، آن‌قدر بزرگ و پرجمعیت است که به همین سادگی نمی‌توانیم انگشت اشاره‌مان را به‌سمت فلان عامل و بهمان دلیل بگیریم.
تعداد زیادی از صفات و ابعاد شخصیت ما ارثی هستند اما وراثت، به‌تنهایی تعیین‌کننده نیست و محیط هم نقش زیادی دارد؛ مثلا این‌که در چه خانواده‌ای به‌دنیا آمده‌ایم، بچه‌ی چندم خانواده هستیم و با خواهر و برادرهایمان چقدر اختلاف سنی داریم.
اما محیط، محدود به موقعیت خانوادگی نمی‌شود. محیط اجتماعی ما، فرهنگ غالب آن، پیشینه‌ی قومی‌مان و حتی دوره‌ی زمانی که در آن متولد شده‌ایم هم در تیپ شخصیتی ما اثرگذارند.
رویدادهای اجتماعی مثل جنگ‌ها و رکودهای اقتصادی، رویدادهای عادی زندگی مثل تغییر شغل و فرزنددار شدن و رویدادهای استرس‌زای زندگی شخصی مثل طلاق گرفتن، ازدست دادن کار، مرگ عزیزان و… هم هرکدام، گوشه‌ای از کار شکل دادن به تیپ شخصیتی را برعهده دارند.
پس نقش خود ما این وسط چه می‌شود؟ شخصیت ما ساخته و پرداخته‌ی عوامل مرئی و نامرئی است و خودمان هیچ‌کاره‌ایم؟ نه! یادگیری هم نقش مهمی در این تیمِ پرجمعیت بازی می‌کند.
ما درطول زندگی، براثر مشاهده و یادگیری، تغییراتی در تیپ شخصیتیمان ایجاد می‌کنیم. از بازخوردهایی که دریافت می‌کنیم، تصمیم می‌گیریم فلان ویژگی شخصیتی را در خودمان تقویت و بهمان ویژگی را کم‌رنگ کنیم.
بنابراین شناخت ما از تیپ شخصیتیمان قرار نیست ما را به این نتیجه برساند «همینه که هست. من این مدلی‌ام دیگه!» بلکه می‌تواند بهمان کمک کند درک درست‌تری از خودمان پیدا کنیم و براساس این آگاهی، تلاش کنیم نسخه‌ی بهتری از خودمان بسازیم. به‌علاوه از قضاوت‌های منفیمان نسبت به دیگران هم کم می‌کند. چطوری؟
وقتی بدانیم الگوهای شخصیتی متفاوتی وجود دارد، تعامل سازنده‌تر و مثبت‌تری با دیگران برقرار می‌کنیم چون می‌فهمیم آدم‌ها بنا به دلایل دیدنی و نادیدنی زیادی، ویژگی‌های شخصیتی مخصوص‌به‌خودشان را دارند و قرار نیست همه مثل ما فکر و رفتار کنند.
به‌علاوه سوء‌تفاهم‌ها و برداشت‌های منفی هم از روابط اجتماعیمان دور می‌شوند. چون مثلا به‌جای «فلانی اصلا با ما گرم نمی‌گیره، از ما خوشش نمیاد.» می‌گوییم که «فلانی جزو اون تیپ آدماست که ارتباط گرفتن با محیط بیرون براش آسون نیست و خلوت رو ترجیح می‌ده، برای همینه که کم‌حرف و آرومه.» یا مثلا «فلانی چقدر زود با همه صمیمی می‌شه. حتما از این آدماست که بقیه رو به چشم ابزاری برای رسیدن به منافع خودش می‌بینه»،
می‌گوییم «فلانی از اون تیپ‌هاست که دنیای بیرون براش جذابیت بیشتری داره و اهل معاشرت و برقراری رابطه‌ی دوستیه.» خب گرچه دسته‌بندی آقای یونگ از تیپ‌های شخصیتی ازنظر روانشناسان بعد از او کم و کاستی‌هایی دارد و پایه‌اش بر شواهد علمی بنا نشده‌است اما دست‌کم این امتیاز را دارد که به ما می‌گوید آدم‌ها با هم فرق دارند!
مطلب پیشنهادی برای دانشجویان روانشناسی: هرآنچه باید درباره بازار کار روانشناسی بدانید
سخن پایانی
نظر شما چیست؟ فکر می‌کنید دسته‌بندی تیپ‌های شخصیتی چقدر قابل‌اعتناست؟ چقدر در تصمیم‌گیری‌هایتان به اطلاعاتی که تیپ‌های شخصیتی دراختیارتان می‌گذراند، تکیه می‌کنید؟ با ما در قسمت نظرات درمیان بگذارید.
منابع: برای نوشتن مقاله‌ی حاضر از کتاب‌های زیر کمک گرفته شده‌است؛
