زمانی که حرف از پرسشنامه های روانشناسی می‌شود، اولین پرسشنامه هایی که در ذهنتان می‌آید، احتمالا تست‌های شخصیت و هوش هستند؛ چون معمولا در مدرسه، برای استخدام یا در موقعیت‌های دیگری با این تست‌ها آشنا شده‌اید اما شاید شاید چیز زیادی از پرسشنامه و مقیاس‌های معتبر برای کمالگرایی، افسردگی و اضطراب نشنیده‌باشید. خب خیلی‌ها نمی‌دانند که می‌شود چنین مواردی را به‌صورت علمی و حساب‌شده بررسی کرد. در این مقاله قرار است از معروف ترین پرسشنامه های روانشناسی و کم‌ترشناخته شده برایتان بگوییم و شما را به دنیای تست‌های معتبر روانشناسی ببریم.
لیست مطالب
افسردگی دارم یا نه؟
متأسفانه مدتی است که خیلی باب شده افراد بدون داشتن هیچ‌گونه اطلاعات علمی، برچسب برخی اختلالات روانشناختی بر روی دیگران بزنند و خودشان را دانای کل بدانند. مثلا تا یک نفر حرف از بی‌حوصلگی و غصه‌دار بودن می‌زند، فورا افسرده خطابش می‌کنند. خب به این راحتی نمی‌شود به دیگران برچسب زد و اگر می‌خواهید مواجهه‌ی درست‌تر و آگاهانه‌ای با این اختلال داشته‌باشید، خوب است بدانید افسردگی با یک مجموعه علایم شناخته می‌شود؛
- بی‌علاقگی نسبت به انجام فعالیت‌های روزمره
- به‌صورت چشمگیر و بی‌دلیل چاق یا لاغر شدن
- تجربه‌ی پرتحرکی روانی-حرکتی یا کم‌تحرکی روانی-حرکتی
- احساس ازدست دادن انرژی و بی‌رمق بودن
- احساس بی‌ارزشی و احساس گناه
- عدم تمرکز حواس و توانایی فکر کردن
- فکر هر روزه به مرگ یا خودکشی و داشتن خلقی افسرده و احساس تهی بودن
خب پس افسردگی با احساس غمگینی گذرا فرق دارد و این علائم بهتر است جدی گرفته شوند. مخصوصا اگر در مدت دوهفته طول بکشند و باعث اخلال در زندگی روزمره شوند. در چنین موقعیتی، یک روانشناس می‌تواند با گرفتن یک تست علمی و معتبر و تفسیر درست آن، برای تشخیص افسردگی اقدام کند.
معروف ترین پرسشنامه های روانشناسی برای اندازهگیری افسردگی عبارتند از:
- مقیاس درجه‌بندی همیلتون
- پرسشنامه افسردگی بک
درجه‌بندی افسردگی همیلتون
بیشترین مقیاس مورداستفاده در بررسی‌های بالینی و درمانگاهی، درجه‌بندی همیلتون است. این مقیاس چندبعدی، 17 بخش دارد که علائم افسردگی تجربه‌شده شامل نشانه‌های رفتاری، جسمانی و ذهنی افسردگی در یک ماه گذشته را بررسی می‌کند. بالاتر توضیح دادیم که اختلال افسردگی، در بخش‌های مختلف زندگی تأثیر می‌گذارد، به همین دلیل است که مقیاس همیلتون، نشانه‌های متفاوتی را ارزیابی می‌کند.
مطالب مرتبط: درمان نشخوار فکری با 9 روش ساده
پرسشنامه افسردگی بک
«پرسشنامه افسردگی بک»، به‌عنوان بهترین و معروف ترین پرسشنامهی افسردگی شناخته می‌شود. این پرسشنامه از مناسب‌ترین ابزارها برای تشخیص افسردگی است. این پرسشنامه، 21 ماده دارد که علائم جسمانی، رفتاری و شناختی افسردگی را اندازهگیری می‌کند. 21ماده‌ی پرسشنامهی بک شامل این موارد است
- غمگینی
- بدبینی
- احساس شکست
- نارضایتی
- احساس گناه
- انتظار تنبیه
- بیزاری از خود
- اتهام به خود
- افکار خودکشی
- گریستن
- بی‌قراری
- کناره‌گیری اجتماعی
- بی‌تصمیمی
- تصور تغییر بدنی
- دشواری در کار
- بی‌خوابی
- خستگی‌پذیری
- تغییر در اشتها
- کاهش وزن بدن
- اشتغالات ذهنی
- کاهش علایق جنسی
آیا من اختلال اضطراب دارم؟
برای همه ما پیش آمده که دلشوره و نگرانی برای مسائل مختلف را تجربه کنیم و از لحاظ فکری، روحی و جسمی آن لحظات اضطراب‌زا برایمان سخت بگذرند. اما افرادی هستند که این احساسات را به‌صورت طولانی‌مدت‌تری تجربه می‌کنند، آن‌قدر که در زندگی روزمره اختلال ایجاد شود و حال روحیشان را برای مدت زیادی بد کند. اینجاست که اضطراب شما جدی می‌شود و نیاز است که به‌درستی بررسی شود. برای این کار می‌توانید هم از یک درمانگر خوب مشورت بخواهید. استفاده از پرسشنامههای اضطراب برای ارزیابی اضطراب، کمک‌کننده خواهدبود.
معروف ترین پرسشنامه های اضطراب عبارتند از:
- پرسشنامهی اضطراب بک
- پرسشنامهی حالت-رگه‌ی اضطراب اسپیلبرگر
- پرسشنامهی اضطراب کتل
مطالب مرتبط: تکنیک های آرام سازی ذهن در روانشناسی
پرسشنامههای اضطراب بک
پرسشنامهی اضطراب بک، یک پرسشنامهی خودگزارشی است که برای سنجش اضطراب در نوجوانان و بزرگسالان به‌کار می‌رود. پرسشنامهی اضطراب بک، شدت علائم اضطراب بالینی را در افراد اندازه می‌گیرد و علائمی همچون: کرختی و گزگزشدن، وحشت‌زده بودن، لرزش در پاها، لرزش دستان و 15 مورد جسمی دیگر را بررسی می‌کند. پرسشنامهی بک، علائم شایع اضطراب را توصیف می‌کند. نمره‌ی کل این پرسشنامه بین صفر تا 63 است.
پرسشنامه حالت-رگه اضطراب
سال 1970، «اسپیلبرگر» و همکارانش این پرسشنامه را ارائه دادند. نمرات در این پرسشنامه از شدت کم به زیاد درجه‌بندی شده‌اند.
- نمرات کم، نشان دهنده‌ی داشتن حالت آرامش است.
- نمرات متوسط نشان‌دهنده‌ی سطح متوسط تنش و اضطراب است.
- نمرات بالا نشان دهنده‌ی وحشت و هراس است.
- این پرسشنامه از 40 سوال تشکیل شده‌است که 20 سوال اول، حالت اضطراب (اضطراب آشکار) و 20 سوال دوم، رگه‌ی اضطراب (اضطراب پنهان) را گزارش می‌دهد. در بخش اول که مربوط به حالت اضطراب است، شدت احساس اضطراب را درحال حاضر گزارش می‌کند و در رگه‌ی اضطراب، افراد به‌طور کلی گزارش می‌کنند که چه احساسی را در زمان وقوع علائم اضطراب دارند و برای سنجش احساسات عمومی و معمولی افراد است.
پرسشنامه اضطراب کتل
آزمونی با 5 عامل است که توسط «کتل» طراحی شده‌است. پرسشنامهی کتل، این عناوین را شامل می‌شود؛
- نیرومندی من و نقش مبنایی آن (عامل C)
- اضطراب اجتماعی یا بی‌‌اعتمادی توأم با اضطراب (عامل L)
- اطمینان به خود، اضطراب ناشی از فرامن (عامل O)
- مهار اراده (عامل Q3)
- تنش عصبی (عامل Q4)
این پرسشنامه، 40 بخش دارد که برای اندازهگیری میزان اضطراب آشکار و پنهان افراد بالای 14 سال به بالا استفاده می‌شود. از پرسشنامهی 16عاملی شخصیت کتل هم می‌توان برای تأیید نتایج پرسشنامهی 5عاملی استفاده کرد.
مطالب مرتبط: تاب آوری روانی چیست؟
پرسشنامه افسردگی، اضطراب و استرس DASS
این پرسشنامه، مجموعه‌ای از سه مقیاس خودگزارش‌دهی برای ارزیابی سه حالت عاطفی افسردگی، اضطراب و استرس است که مقایسه‌ای از شدت علائم در طول هفته‌های مختلف را فراهم می‌کند. هریک از خرده‌مقیاس‌ها (DASS-42) 42 سوال دار و هر سوال از صفر تا 3 نمره‌گذاری می‌شود. در نسخه‌ی کوتاه‌شده‌ی DASS-21، هر خرده‌مقیاس 7 سوال دارد.
کمالگرایی مثبت و منفی
به‌تازگی حرف زدن از کمالگرایی حسابی مد شده‌است و خیلی‌ها که دلیل اهمال‌کاری و تنبلی خود را کمالگرایی می‌دانند، از آن به‌عنوان بهانه‌ای برای انجام ندادن کارهایشان استفاده می‌کنند. کمالگرایی، یک ویژگی شخصیتی است که باعث سخت‌گیری زیاد و کنترل‌گری بیش‌ازحد می‌شود. گاهی اوقات این ویژگی زمینه را برای موفقیت فراهم می‌کند اما در مواردی زیادی هم کار را برایشان سخت می‌کند و آنها را به مقایسه با ایده‌آل‌ترین شرایط وادار می‌کند. حالا شاید این سوالات برایتان پیش آمده باشد که؛ «من کمال‌گرام؟»، «چطوری با کمال‌گراییم مقابله کنم؟»، «برای فهمیدن کمال‌گراییم حتماً باید برم پیش روانشناس؟».
این موضوع تا آن‌جایی‌که در زندگیتان اخلال ایجاد نکند و قابل کنترل باشد، جای نگرانی ندارد. برای جداکردن کمالگرایی خوب از بد شاید بهتر باشد از نظر «هاماچک» استفاده کنیم که می‌گوید: «کمالگرایی در رفتار است و فرد برای رضایت خود دست به تلاش‌های سرسختانه می‌زند و از تلاشش لذت می‌برد اما درصورتی‌که فرد کمالزده باشد، احساس رضایتی را تجربه نخواهدکرد.» هاماچک، معتقد است کمالگرایی بهنجار با انتظارات واقعی و کمالگرایی نابهنجار با انتظارات غیرواقعی از خود ارتباط دارد. برای ارزیابی کمالگرایی از دو پرسشنامهی معتبر استفاده می‌شود که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم.
مطالب مرتبط: روانکاوی چیست و روانکاو کیست؟
سیاهه کمالگرایی هیل
جدیدترین مقیاس کمالگرایی درحال حاضر مقیاسی است که توسط هیل ساخته شد و برای تمایز بین کمالگرایی خوب و بد بسیار مناسب است. این پرسشنامه، 8 مقیاس را دربرمی‌گیرد که شامل این موارد می‌شود؛ تمرکز بر اشتباهات، معیارهای بالا برای دیگران، نیاز به تأیید، نظم و سازمان‌دهی، ادراک فشار از سوی والدین.
مقیاس کمالگرایی اهواز
دومین مقیاس معرفی‌شده برای کمالگرایی در ایران «مقیاس کمالگرایی اهواز» است. شاید از نام این مقیاس تعجب کنید! این مقیاس در سال سال 1378 توسط «نجاریان»، «عطاری» و «زرگر» در دانشگاه شهیدچمران و آزاد اهواز گرفته و ماده‌های آن براساس مقیاس‌های معتبری همچون «مینه‌سوتا»، «اضطراب اسپیلبرگر» و «مادزلی» طراحی شده‌است. حاصل جمع نمرات سوالات چهارگزینه‌ای این مقیاس، میزان کمالگرایی را نشان می‌دهد. هرچه نمره بیشتر باشد، کمالگرایی بالاتر است.
سخن پایانی
در این مقاله به معرفی چندتا از معروف ترین پرسشنامه های روانشناسی پرداختیم و به‌صورت کلی با آنها آشنا شدیم. این معرفی به شما کمک می‌کند با تعدادی از ابزارهای سنجشی معتبر در روانشناسی آشنا شوید و به پرسشنامههای اینترنتی که ادعای علمی بودن می‌کنند، اعتماد نکنید.
منابع
مطلب پیشنهادی برای دانشجویان روانشناسی ⇐ منابع کنکور ارشد روانشناسی
طبق نظر هاماچک، کمالگرایی زمانی بد است که تبدیل به کمالزدگی شود. یعنی فرد احساس رضایتی از تلاش خود به دستنیاورد.
پرسشنامهی بک و کتل که در این مقاله به معرفی آنها پرداختیم، از معتبرترین و شناختهشدهترین پرسشنامههای سنجش اضطراب هستند.
