اختلال هویت تجزیه ای؛ علائم، تشخیص و درمان

علائم اختلال هویت تجزیه ای چیست؟

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اختلال هویت گسسته را با پنج معیار تعریف می‌کند. در ادامه، ملاک‌های تشخیصی اختلال هویت تجزیه ای در DSM-5 را بررسی می‌کنیم.

1. در اختلال هویت تجزیه‌ای، دو یا چند حالت شخصیتی متمایز حضور دارند. فرد احساس می‌کند هویتش عوض می‌شود و این خود او نیست که تصمیم می‌گیرد چه کاری انجام بدهد. همراه با این احساس، در رفتارها، ادراک، هیجان‌ها، هشیاری، شناخت و اعمال حسی-حرکتی فرد هم تغییراتی به‌وجود می‌آید. این علائم را خود فرد متوجه می‌شود یا دیگران آن‌ها را گزارش می‌کنند.
2. فرد، اطلاعات شخصی مهم، اتفاقات روزمره و اتفاقات تروماتیک را مکرراً فراموش می‌کند.
3. علائم اختلال، در ابعاد شغلی و اجتماعی و سایر جنبه‌های مهم زندگی فرد، رنج شخصی و نقص عملکردی ایجاد می‌کند.
4. اختلال هویت تجزیه‌ای، بخشی از آداب و رسوم و مراسم فرهنگی یا مذهبی در یک جامعه نیست و در کودکان، نمی‌توان این علائم را به بازی‌های تخیلی نسبت داد.
5. علائم اختلال هویت تجزیه ای را نمی‌توان به آثار فیزیولوژیک و مستقیم یک ماده یا عارضۀ پزشکی دیگری نسبت داد.

علل پیدایش اختلال هویت تجزیه‌ای چیست؟

در اختلال هویت گسسته یا «DID»، تجربه‌های تروماتیک کودکی، نقش مهمی دارد. مطالعات نشان می‌دهند که بیش از 95درصد مبتلایان به اختلال هویت تجزیه ای در کودکی، تجربۀ بدرفتاری فیزیکی یا سوء‌استفادۀ جنسی داشته‌اند. به همین دلیل است که گفته می‌شود اختلال هویت تجزیه ای درواقع یک‌جور روش مقابله‌ای به‌نظر می‌رسد که فرد ازطریق آن تلاش می‌کند خودش را از ترومایی که از سر می‌گذراند، دور کند. یکی از کسانی که حالات گسستگی را تجربه کرده‌است، کودکی‌اش را با وحشت دائمی از سوء‌استفادۀ جنسی ناپدری‌اش به‌یاد می‌آورد. او تعریف می‌کند هر شب که ناپدری‌اش به‌قصد تعرض وارد اتاقش می‌شده، در تخیلاتش خودش را شخص دیگری می‌دیده‌است. او که نمی‌توانسته از خود دربرابر ناپدری‌اش دفاع کند، در خیال تصور می‌کرده که بدنش مال خودش نیست. درواقع در جریان این شخص‌زدایی از خودش، درطول تجربۀ تجاوز، ازلحاظ روانی بدنش را ترک می‌کرده‌است تا بتواند با وحشت ناشی از موقعیت دشوارش مقابله کند.

غیر از تجربۀ تجاوز جنسی، به‌طور کلی آسیب در سال‌های اولیۀ زندگی (تا پیش از پنج، شش‌سالگی)، شامل غفلت جسمی و بهره‌کشی هیجانی، عامل خاطری برای اختلال هویت تجزیه ای است. حدود 90درصد مبتلایان به این اختلال، تجربۀ بدرفتاری در کودکی را گزارش کرده‌اند. موقعیت‌هایی مثل عمل‌های جراحی دردناک در کودکی و زندگی در دوران جنگ و تروریسم هم جزو فاکتورهای خطر اختلال هویت تجزیه ای به‌شمار می‌روند. تحقیقات روی دوقلوها نشان داده‌است که وراثت حدود 45 تا 50 درصد تفاوت را در نشانه‌های تجزیه ای بین‌فردی توجیه می‌کند و تجربیات محیطی استرس‌زا و آسیب‌زای غیرمشترک، اکثر تفاوت اضافی را توجیه می‌کنند.