کاربرد مایندفولنس در درمان اختلالات روان‌شناختی

معروف‌ترین کاربرد مایندفولنس در درمان اختلالات روانشناختی، برنامه‌ی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن آگاهی (MBCT) است که به بیماران افسرده‌ی بهبودیافته، آموزش می‌دهد به‌طور متفاوت‌تری از قبل با تفکرات و احساسات منفیشان مواجه شوند تا از بازگشت دوره‌های بیماری جلوگیری کنند. روش این برنامه آن است که به افراد یاد بدهد الگوهای فکری عادتی و خودکارشان را به الگوی متفکرانه و عمدی تبدیل کنند. حالا یعنی چی؟

ماجرا این است که مبتلایان به افسردگی، بین افکار و احساسات منفیشان با تلقی شخصیشان از خود، تفاوتی قائل نمی‌شوند. وقتی فکرهایی که می‌گوید «من بی‌ارزش هستم» یا «آدم خوبی نیستم» توی ذهنشان می‌گذرد، معتقدند این فکرها دقیقا توصیف شخصیت آن‌هاست.

• درمان افسردگی به کمک مایندفولنس

تکنیک‌‌های ذهن آگاهی به افراد مبتلا به افسردگی کمک می‌کند به افکار و تأثیر آن‎ها بر خودشان توجه کنند و آگاه باشند که این فکرها لزوما توصیف دقیق واقعیت نیستند. فرد به‌مرور یاد می‌گیرد که فکرهای منفی‌اش، مساوی خودِ واقعی او نیست. همچنین با آگاه شدن به محتوای فکرهایش، می‌تواند به‌جای اجتناب از آن‌ها، تشخیص بدهد که علایم افسردگی درحال بروزند و از دوره‌ی جدید افسردگی پیش‌گیری کند. این رها شدن از دام نشخوار فکری و متوقف کردن چرخه‌ی خلق پایین، واقعا در درمان افسردگی تأثیر دارد اما این همه‌اش نیست!

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد استفاده از مداخلات مبتنی‌بر ذهن آگاهی علاوه‌بر درمان افسردگی، در درمان اختلالات اضطرابی، اختلالات شخصیت مرزی، روان‌پریشی و رفتارهای خودکشی هم مؤثر است. فرد ازطریق ذهن آگاهی یاد می‌گیرد حالت درونی‌اش را شناسایی کند و آگاهانه از آن حالت، رها شود. یعنی با افکار منفی‌اش مواجه شود، آن‌ها را به‌عنوان یک واقعیت نبیند و با توجه کردن به یک چیز خنثی مثل نفس کشیدن یا احساسات بدنی‌، از غرق شدن در افکار منفی جلوگیری کند.

• کاربرد ذهن ‎آگاهی در زندگی روزمره

خب گفتیم که ذهن آگاهی در درمان‌های روانشناختی به‌کمک روانشناسان می‌آید اما معنی‌اش این نیست که حتما باید به اختلالی مبتلا باشیم تا تمرینات مایندفولنس به‌دردمان بخورد. نشخوار فکری، یعنی همان چیزی که در افسردگی افراد را دچار مشکل می‌کند، هرازگاهی توی ذهن همه‌ی آدم‌ها سروکله‌اش پیدا می‌‎شود. اگر بتوانیم این فکرهای خودکارِ آزاردهنده را که ذهنمان را درگیر می‌کنند، تحت کنترل دربیاوریم، کیفیت زندگی‌مان به‌طور محسوسی افزایش پیدا می‌کند. چطوری؟

• بهبود کیفیت خواب و افزایش خلاقیت

خواب، یکی از حوزه‌هایی است که تأثیر مثبت ذهن آگاهی بر آن ثابت شده‌است. مشکل خواب بی‌کیفیت و خستگی همیشگی ناشی از آن، به کمک تکنیک‌های ذهن آگاهی می‌تواند برطرف شود. خب این فقط یکی از اثرات مثبت مایندفولنس است. نتیجه‌ی بارز دیگرش را خودتان می‌توانید حدس بزنید. فقط به کمی راهنمایی نیاز دارید؛ وقتی ذهنمان از افکار جورواجور و نگرانی گذشته و آینده سبک شود، جا برای چه چیزهایی باز می‌شود؟ آفرین! فکرهای نو و خلاقانه و راهکارهای سازنده‌ای که زیربار نشخوار فکری دفن شده‌‎بودند.

• کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌ها

متخصصان حتی از این هم فراتر می‌روند و معتقدند که رویکردهای ذهن آگاهی بر مشکلات جسمانی مثل بیماری‌های گوارشی، تنفسی و قلبی و عروقی هم تأثیر مثبت دارند. کمی اغراق‌آمیز به‌نظر می‌رسد اما وقتی بدانیم ذهن و بدن ارتباط دوطرفه‌ی متقابل‌ دارند و از هم جدا نیستند، این تأثیر مثبت روشن‌تر می‌شود. مشکلات سلامت روان، بر سلامت بدنی ما تأثیر می‌گذارند و وقتی بتوانیم سلامت روانمان را ارتقا بدهیم، طبیعتا از بروز خیلی از بیماری‌های جسمی هم جلوگیری کرده‌ایم. حالا دیگر نقش استرس در طیف وسیعی از مریضی‌ها مثل مشکلات قلبی، زخم ‌معده و بیماری‌های خودایمنی ثابت شده‌است. بنابراین عجیب نیست که انواع ذهن آگاهی بتوانند از ما آدم‌های سالم‌تر و سرحال‌تری بسازند.

• عملکرد تحصیلی و شغلی بهتر

ذهنِ تروتمیزی که بر زمان حال آگاهی دارد، با چه ویژگی شاخصی شناخته می‌شود؟ تمرکز! خب کسی که تمرکز بالایی دارد، در بسیاری از عملکردهای روزمره، بازدهی بیشتری خواهدداشت. فرقی هم ندارد که این عملکرد در چه حوزه‌ای باشد. دانش‌آموزها و دانشجوها با تمرین‌های ذهن آگاهی، عملکرد درسی بهتر و پیشرفت تحصیلی بیشتری دارند. افراد شاغل هم می‌توانند در موقعیت حرفه‌ایشان کارآمدتر و مثبت‌تر ظاهر شوند و رضایت شغلی بالاتری را تجربه کنند.