تابه‌حال دربارۀ سبک های تصمیم گیری شنیده‌اید؟ ما چطور تصمیم می‌گیریم؟ سوال بدیهی و ساده‌ای به‌نظر می‌رسد. احتمالا جواب بدهید: «تصمیم می‌گیریم دیگه، چطوری نداره!» ولی اگر بیشتر به این سوال فکر کنید، احتمالا می‌توانید بین مدل تصمیم گیری خودتان و اطرافیانتان شباهت‌ها و تفاوت‌هایی پیدا کنید. شاید هم یادتان بیاید که در فلان موقعیت، راحت‌تر ازپس تصمیم گیری برآمده‌اید و در بهمان موقعیت، تصمیم گرفتن برایتان خیلی دشوار بوده‌است. این‌ها نشان می‌دهد که چیزی به‌اسم «سبک تصمیم گیری» وجود دارد که رفتار ما را در موقعیت‌های مختلف هدایت می‌کند.
لیست مطالب
قبل از این‌که با انواع سبک های تصمیم گیری آشنا شوید، مقاله‌ی موانع تصمیم گیری در روانشناسی چیست؟ را بخوانید تا اول بدانید چه چیزی تصمیم گرفتن را دشوار می‌کند. بعد می‌توانید سبک تصمیم گیری شخصیتان را بشناسید و با ترکیب کردن انواع مدل‌های تصمیم گیری، در هر موقعیتی بهترین انتخاب ممکن را از آنِ خودتان کنید. در ادامه، با دو نوع از تقسیم‌بندی‌های سبک های تصمیم گیری، سبک «رو و میسون» و سبک مبتنی‌بر حواس پنجگانه آشنا می‌شوید.
سبک های تصمیم گیری چهارگانه چیست؟
بیایید اول از همه ببینیم اصلا سبک تصمیم گیری چیست؟ به زبان ساده می‌توانیم سبک های تصمیم گیری را این‌طور تعریف کنیم؛ رویکردهای شخصی که نشان می‌دهند ما از چه روش‌هایی برای انتخاب کردن استفاده می‌کنیم. سبک های تصمیم گیری، به روش‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. بسته به این‌که چه فاکتوری در دسته‌بندی آن‌ها لحاظ شود، این تقسیم‌بندی‌ها متفاوت می‌شود. ما در ادامه، چهار سبک تصمیم گیری را براساس دو فاکتور «پیچیدگی شناختی» و «جهت‌گیری ارزشی»، بررسی می‌کنیم.
پیچیدگی شناختی، به تحمل تصمیم‌گیرنده دربرابر ابهام اشاره دارد. افرادی که تحمل کمتری دربرابر ابهام دارند، وقتی قادر به تصمیم گیری هستند که گزینه‌های کاملا تعریف‌شده پیش رویشان باشد. اما آن‌هایی که قادر به تحمل ابهام هستند، نه‌تنها نیاز به چنین چیزی ندارند بلکه مایل‌اند گزینه‌های بدیع و کمترتعریف‌شده را هم بررسی کنند.
جهت‌گیری ارزشی، به اولویت‌های تصمیم‌گیرنده بستگی دارد. کسانی که برای عملکرد و پیامدهای فنی ارزش زیادی قائل‌اند، گزینه‌ها را براساس بهترین نتیجه‌ی قابل‌اندازه‌گیری، می‌سنجند. درمقابل، کسانی که پیامدهای اجتماعی را درنظر می‌گیرند، منفعت گروهی را در تصمیم گیری معیار قرار می‌دهند.
سبک شخصی شما به کدام یک از مدل‌های تصمیم گیری معرفی‌شده، نزدیک‌تر است؟ با بررسی نقاط قوت و ضعف هرکدام از سبک های تصمیم گیری، می‌توانید آگاهانه از ترکیبی از آن‌ها استفاده کنید.
مطلب مرتبط: علائم و راه های درمان استرس و اضطراب
1. سبک تصمیم گیری دستوری
افرادی که سبک تصمیم گیریشان از نوع دستوری است، معمولا به تجربیات گذشته و دانش شخصیشان تکیه می‌کنند. به رویه‌ها و دستورالعمل‌های استاندارد، گرایش زیادی دارند و روش‌های آزمون‌شده را ترجیح می‌دهند. این افراد اغلب در موقعیت‌های باثبات و قابل پیش‌بینی خوب عمل می‌کنند اما سبک تصمیم گیریشان چندان برای موقعیت‌های پیچیده مناسب نیست.
نقاط قوت: تصمیم گیری سریع، عدم اتلاف وقت، وظیفه‌گرا
نقاط ضعف: مشورت نگرفتن، تحمل نکردن ایده‌های انتزاعی، تکانشی عمل کردن، نپذیرفتن برنامه‌های خارج از چهارچوب
2. سبک تصمیم گیری تحلیلی
افرادی که با سبک تحلیلی پیش می‌روند، زمانی قادر به تصمیمگیری هستند که مطمئن شوند همه‌ی گزینه‌های ممکن را درنظر گرفته‌اند. آن‌ها قبل از هر چیز به داده‌های زیاد، نیاز دارند و در موقعیت‌هایی که محدودیت زمانی وجود ندارد، ازپس تصمیمات درست برمی‌آیند.
نقاط قوت: توجه به جزئیات، بررسی همه‌جانبه‌ی شرایط، واقع‌گرا
نقاط ضعف: نیاز به زمان زیاد برای تصمیم گیری، درمعرض خطر اضافه‌بار اطلاعات
3. سبک تصمیم گیری مفهومی
افرادی که در تصمیم گیری به سبک مفهومی عمل می‌کنند، به‌دنبال راه‌حل‌های جامع و طولانی‌مدت هستند. این افراد ازپس موقعیت‌های مبهم، عوامل ناشناخته و شرایط درحال تغییر که نیازمند تصمیم‌های پیچیده و چندلایه هستند، به‌خوبی برمی‌آیند.
نقاط قوت: توانایی تشخیص مسائل اساسی، قابلیت ادغام گزینه‌های مختلف، مواجهه‌ی خلاقانه با مسائل، ریسک‌پذیر
نقاط ضعف: نامناسب برای موقعیت‌های نیازمند راه‌حل فوری، وابستگی زیاد به مشارکت دیگران برای برنامه‌ریزی و اجرای ایده‌ها
مطلب مرتبط: خودمراقبتی چیست و چرا رعایت آن ضروری است؟
4. سبک تصمیم گیری رفتاری
در سبک تصمیم گیری رفتاری، هدف رسیدن به راه‌حلی است که همه‌ی ذی‌نفعان را راضی و خوشحال کند. این سبک در مواردی که پای نفع مستقیم دیگران درمیان است، مدل تصمیم گیری سازنده‌ای است اما در سایر موارد، می‌تواند باعث اتلاف وقت و انرژی شود.
نقاط قوت: باملاحظه، مشورت کردن با دیگران، جلب مشارکت دیگران
نقاط ضعف: ازدست رفتن یک‌سری امتیازات بالقوه بهنفع رعایت دموکراسی و جلب نظرات دیگران
سبک های تصمیم گیری مبتنی‌بر حواس پنجگانه
آن‌چه خواندید، از معروف‌ترین دسته‌بندی‌های سبک های تصمیم گیری و نتیجه‌ی تحقیقات دو پژوهشگر به‌نام‌های «آلن رو» و «ریچارد میسون» است. یکی دیگر از انواع سبک های تصمیم گیری رایج، مدل مبتنی‌بر حواس پنجگانه است. در این نوع تقسیم‌بندی متوجه می‌شوید که ویژگی‌ها و ترجیحات شخصی، چطور نحوه‌ی تصمیم گیری شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
-
سبک تصمیم گیری عملیاتی
در سبک تصمیم گیری عملیاتی که به سبک یادگیری جنبشی هم معروف است، انگیزه‌ی بالایی برای انجام دادن وجود دارد. برای افراد دارای این سبک، خیلی مهم است که قبل از تصمیم گرفتن درباره‌ی چیزی، بتوانند آن را امتحان و تجربه کنند. کسانی که سبک تصمیم گیری عملیاتی دارند، برای مطمئن شدن از درستی تصمیمشان، لازم دارند دست به آزمایش و تجربه بزنند و ازنزدیک آن را احساس و لمس کنند.
نشانه‌ها: ترجیح می‌دهید به‌جای شنیدن درباره‌ی طرزکار وسایل، خودتان آن‌ها را امتحان کنید. در محل کارتان وقتی قرار به همکاری با یک نیروی جدید باشد، ترجیح می‌دهید که او را ملاقات کنید و مکاتبه و قرار تلفنی، متقاعدتان نمی‌کند. احتمالا در پاسخ به سوالات دیگران معمولا جواب می‌دهید: «تا انجامش ندم، نمی‌دونم».
نقاط قوت و ضعف: با این سبک تصمیم گیری در موقعیت‌هایی مثل مهندسی، طراحی محصول، معماری و هنر موفق خواهیدبود. نقطه‌قوت این نوع تصمیم گیری آن است که به منابع خارجی و کمک گرفتن از دیگران چندان نیاز ندارد. نقطه‌ضعفش هم آن‌جاست که در موقعیت تصمیم گیری فوری، نیاز شما به آزمایش کردن و انجام دادن، سرعت کار را کاهش می‌دهد. برای تعدیل این سبک تصمیم گیری لازم است بدانید که همیشه امکان تجربه کردن وجود ندارد. گاهی باید براساس اطلاعاتی که از منابع دیگر جمع‌آوری می‌کنید، تصمیم بگیرید.
مطلب مرتبط: مایندفولنس یا ذهن آگاهی چطور به کمک ما می‌آید؟
-
سبک تصمیم گیری خواندنی
برای متقاعد شدن، به خواندن حقایق و داده‌ها متکی هستید؟ در سبک تصمیم گیری خواندنی، افراد نیاز دارند که از اسناد، گزارش‌ها و مطالعات تحقیقاتی برای اطلاع از درستی تصمیمشان استفاده کنند.
نشانه‌ها: دائما درحال گوگل کردن هستید تا درباره‌ی هر تصمیم کوچک و بزرگی، اطلاعات کافی به‌دست بیاورید. قبل از حرف زدن، با دقت فکر می‌کنید و اغلب در صحبتهایتان، جملات طولانی و پیچیده به‌کار می‌برید.
نقاط قوت و ضعف: با این سبک تصمیم گیری، در مشاغلی که حجم بالایی از داده‌ها و گزارش‌ها را شامل می‌شود، قوی عمل می‌کنید و به‌خوبی با فرهنگ کار از راه دور، هماهنگ می‌شوید. همکاران شما هرگز با مشکل کمبود سند و اطلاعات، مواجه نمی‌شوند چون داده‌های کافی، جمع‌آوری می‌کنید و آن‌ها را نگه می‌دارید. حفظ کردن سوابق، نقطهی قوت سبک شماست و نقطه‌ضعفش هم آن‌جاست که درغیاب اطلاعات مکتوب و گزارش‌ها و اسناد، متوقف می‌شوید. برای تعدیل این سبک، باید بتوانید از شنیده‌ها، دیده‌ها و تجربیات شخصی هم برای تصمیم گیری استفاده کنید؛ منابع اطلاعاتی به‌دردبخوری که ممکن است از آن‌ها غافل باشید.
-
سبک تصمیم گیری شنیدنی
موقع تصمیم گیری چقدر به شنیدن توضیحات دیگران اهمیت می‌دهید؟ در سبک تصمیم گیری شنیدنی، افراد ترجیح می‌دهند با دیگران مکالمه داشته‌باشند و اطلاعاتشان را اغلب از این راه به‌دست می‌آورند.
نشانه‌ها: اگر تلفن حرف زدن را به چت کردن و مکاتبه ترجیح می‌دهید، به لحن و تن صدای آدم‌ها زیاد توجه می‌کنید و صداها اغلب به‌راحتی حواستان را پرت می‌کنند، احتمالا به این سبک تصمیم گیری گرایش بیشتری دارید.
نقاط قوت و ضعف: مهارت شنیدن با سودآوری، ارتباط نزدیکی دارد. شما در این سبک تصمیم گیری، به اجزای غیرکلامی گفت‌وگو (مثل لحن و آهنگ صدا) که معمولا نادیده گرفته می‌شود، حساس هستید و به‌کمک آن‌ها می‌توانید اطلاعات بیشتری جمع‌آوری کنید. نقطه‌ضعف این مدل آن است که احتمالا در سیستم‌های کاری مبتنی‌بر فرهنگ نوشتن، به مشکل می‌خورید. حواس‌پرتی در محیط‌های شلوغ هم می‌تواند شما را به دردسر بیندازد. برای تعدیل کردن این مدل، باید تمرین کنید که گاهی به‌جای صحبت حضوری، تلفنی یا ویدئوچت، بعضی از کارها و تصمیمات را براساس ارتباط کتبی پیش ببرید.
-
سبک تصمیم گیری بصری
افراد دارای سبک تصمیم گیری بصری برای متقاعد شدن، به نمودار و جدول و جلسات رودررو نیاز دارند و تصمیم‌هایشان بیشتر مبتنی‌بر محرک‌های دیداری است.
نشانه‌ها: اگر برای فهمیدن چیزها، آن‌ها را در ذهن تجسم می‌کنید؛ اگر برای یادگرفتن اطلاعات، آن‌ها را روی کاغذ می‌کشید و به تماس چشمی در مکالمات اهمیت زیادی می‌دهید، تمایل بیشتری به سبک تصمیم گیری بصری دارید.
نقاط قوت و ضعف: توجه شما به جزئیات، جزو نقاط قوت مدل تصمیم گیریتان است. هیچ چیز از دید شما دور نمی‌ماند و در کارهایی که تجربه‌ی کاربری و طراحی در آن‌ها اهمیت زیادی دارد، عالی عمل می‌کنید. نقطه‌ضعفی که ممکن است شما را دچار مشکل کند این است که وقتی داده‌ها شفاهی و کتبی باشند، تمرکز و توانایی تصمیم گیریتان را ازدست می‌دهید. برای تعدیل این مدل، باید بدانید که بازنمایی‌های بصری، فقط بخشی از اطلاعات لازم را دراختیارتان می‌گذارد و لازم است که مهارت شنیدن و خواندنتان را هم تقویت کنید.
مطلب پیشنهادی برای دانشجویان روانشناسی: کدام گرایش روانشناسی بهتر است؟
سخن پایانی
سبک های تصمیم گیری زیادی وجود دارند که ما در این مطلب تنها به بیان دومورد از مهم‌ترینِ آن‌ها اکتفا کردیم. سبک تصمیم گیری شما از کدام نوع است؟ با ما در قسمت نظرات درمیان بگذارید.
منبع
