هیچ نقطه‌ای از زندگی را سراغ دارید که به مدیریت زمان نیاز نداشته‌باشد؟ مثلا می‌توانید بی‌توجه به زمان‌بندی، شام خوشمزه‌ای بپزید که نه بسوزد و نه خام و نپخته بماند؟ می‌توانید یک مهمانی را بدون نگاه کردن به ساعت و تقسیم کارها در بخش‌های مختلف روز، راه بیندازید و مطمئن باشید همه‌چیز خوب پیش می‌رود؟ کارهای روزمره‌ی ما، اگر ازعهده‌ی مدیریت زمان برنیاییم، بدجوری لنگ می‌مانند. حالا وقتی پای موضوع مهمی مثل کنکور درمیان باشد، اهمیت مدیریت زمان برای درس خواندن چندین‌برابر می‌شود. یادگرفتن تکنیک‌های مدیریت زمان در درس خواندن برای کنکوری‌ها همان‌قدر ضروری است که برای رییس یک شرکت بزرگ چندملیتی. در هر دو، بی‌توجه به اصول مدیریت زمان، کارها ناتمام و نیمه‌کاره رها می‌شوند و انرژیِ صرف‌شده، به هدف معطوف نمی‌شود. خب پس، موضوع، خیلی حیاتی است. مقاله‌ی درس خواندن برای کنکور ارشد را کی و چطور شروع کنیم؟ را بخوانید. بعد برگردید تا بدانیم این زمانِ چموش و دائم درحال فرار را چطور می‌توانیم رام کنیم.
لیست مطالب
مدیریت زمان برای درس خواندن
اگر از شما بپرسند مدیریت زمان چیست، می‌توانید یک تعریف ساده و سرراست ازش ارائه بدهید؟ جای دور نروید. به تجربه‌ی شخصی خودتان نگاه کنید. وقت‌هایی را به‌یاد بیاورید که باید یک پروژه‌ی درسی مهم را تحویل می‌دادید. یا مثلا به روزهای شلوغ آخر اسفند فکر کنید که حجم زیادی از کار و مشغله روی سرتان هموار می‌شود. این‌جور وقت‌ها، توی ذهنتان، کارها را طوری اولویت‌بندی می‌کنید که از وقتتان بهترین استفاده را ببرید. مثلا موقع برنامه‌ریزی کارهای عید، امکان ندارد فرش را بعد از شستن پهن کنید کف خانه و شروع کنید به تمیزکاری دروپنجره‌ها چون برایتان واضح است که دوباره‌کاری می‌شود، زحمتتان برای شستن فرش هدر می‌رود و زمان را هم ازدست می‌دهید. می‌بینید؟ شما براساس تجربه یادگرفته‌اید از زمانتان در موقعیتی مشخص هوشمندانه استفاده کنید که بهره‌وریتان بالا برود. کافی‌ست تکنیک‌های مدیریت زمان را هم تمرین کنید تا بتوانید مهارت مواجهه‌ی زیرکانه با وقت را در همه‌ی موقعیت‌ها به‌کار ببرید.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید، چند روش پیشنهادی برای مدیریت زمان برای درس خواندن است. حالا این‌که کدام‌یک از این روش‌ها برای شما مناسب است و با چه کیفیتی به‌کارش می‌برید، بستگی به خودتان دارد. بنابراین منتظر نمانید که کسی بهترین روش مدیریت زمان را به شما معرفی کند چون اصلا چنین چیزی وجود ندارد. تفاوت‌های فردی در استعداد، علاقه، توانایی یادگیری و سطح آموزشی شما، فاکتورهای تعیین‌کننده‌ای هستند در میزان زمانی که برای درس خواندن نیاز دارید. به‌علاوه، شرایط محیطی، میزان تایم خالی که دراختیار دارید و امکانات شما هم در برنامه‌ریزی زمانیتان تأثیرگذارند. تکنیک‌های پیشنهادی کمکتان می‌کنند از وقتتان -هرچقدر که هست- بهترین بهره را ببرید.
4 مورد از بهترین تکنیک های مدیریت زمان برای درس خواندن
بعد از تهیه کردن منابع و نوشتن برنامه‌ی مطالعاتی، وقت آن است که به طریقی خودتان را به زمان‌بندیِ تعیین‌شده، پایبند کنید. استفاده از مشوق‌های کوچک (مثل گنجاندن یک برنامه‌ی تفریحی در تایم درسی یا خریدن یک خوراکی خوشمزه در ازای تمام کردن فلان مبحث) می‌تواند به شما انگیزه‌ی ادامه دادن بدهد. تشویق اما گرچه لازم است اما کافی نیست. اصول مدیریت زمان که قبلا امتحانشان را پس داده‌اند، به‌طور جدی‌تری شما را به برنامه پایبند می‌کنند تا زمان از چنگتان درنرود.
مطالب مرتبط: 4 مورد از بهترین روش های مطالعه برای کنکور
1. ماتریس آیزنهاور
یکی از چالش‌های اصلی کنکوری‌ها، اولویت تعیین کردن برای کارهاست. خب واضح است که در سال کنکور، درس خواندن، باید اولویت اول باشد اما بقیه‌ی کارها، چطور؟ «آیزنهاور» -بله، همان کسی است که فکر می‌کنید؛ یکی از روسای جمهور آمریکا- می‌گوید همه‌ی کارهایتان را براساس دو بُعد اهمیت و فوریت بسنجید تا بدانید هرکدامشان چه جایی در برنامه‌تان دارند. یک ماتریس ساده هم -که به اسم خودش معروف شده و ماتریس آیزنهاور صدایش می‌کنند- بهتان پیشنهاد می‌کند.
جدول مدیریت زمان را روی یک برگه‌ی بزرگ بکشید. همه‌ی کارهایتان را -حتی آن‌هایی را که جزو روتین همیشگی هستند و خیلی به چشم نمی‌آیند- لیست کنید و بعد ببینید هرکدامشان در کدام خانه، باید جا بگیرند؛ خرید کردن، چک کردن گوشی موبایل، ورزش کردن، معاشرت با خانواده و… .
2. تکنیک 4D
4D هم یکی از روش‌های کاربردی به منظور مدیریت زمان برای درس خواندن است که بین مدیران حرفه‌ای، محبوبیت زیادی دارد. اما از آن‌جایی‌که خیلی شبیه به ماتریس آیزنهاور است، نیازی نیست که جداگانه توضیحش بدهیم. مختصر معرفی‌اش می‌کنیم که اگر جایی اسمش به گوشتان خورد، بشناسیدش و سریع از رویش رد می‌شویم تا برسیم به مابقی رمزورازهای مدیریت کردن زمان. تکنیک4D ، از چهار جمله که با حرف D شروع می‌شوند، تشکیل شده‌است.
1) Do it now؛ به‌معنی «الان انجام بده» که معادل «فوری و مهم» ماتریس آیزنهاور است.
2) Defer it؛ به‌معنی «به تعویق بینداز» که معادل «غیرفوری و مهم» ماتریس آیزنهاور است.
3) Delegate it؛ به‌معنی «محول کن» که معادل «فوری غیرمهم» ماتریس آیزنهاور است.
4) Delete it؛ به‌معنی «حذف کن» که معادل «غیرفوری و غیرمهم» ماتریس آیزنهاور است.
مطالب مرتبط: برنامه ریزی برای کنکور به روش بولت ژورنال
3. تکنیک پومودورو
گاهی‌وقت‌ها چالش بچه‌های کنکوری، دشواری در اولویت‌بندی کارها نیست؛ بلکه اساسا با خود تکلیف درس خواندن مشکل دارند. مشکل نادری هم نیست. مطالعه، زمان و تمرکز زیادی می‌طلبد و کسانی که به مداومت داشتن در کاری عادت ندارند، سخت می‌توانند برای تایم طولانی یکجا بنشینند و حواسشان را بدهند به درس و کتاب. «پومودور» که در زبان ایتالیایی به‌معنی گوجه‌فرنگی است، خیلی خوب این موضوع را درک می‌کند و برایش راه‌حل هم پیشنهاد می‌دهد. چی؟ خب تکنیک پومودورو می‌گوید لازم نیست از همان اول کار، خودتان را مجبور کنید که مثلا دو ساعت پشت‌سر هم درس بخوانید تا آن‌قدر بهتان فشار بیاید که کلا بی‌خیال شوید.
یک تایمر را روی 25دقیقه تنظیم کنید. بعد از 25دقیقه کار کردن، بین سه تا پنج دقیقه استراحت لازم است. بعد از هر چهارتا پومودور (یعنی هر یک ساعت) هم 15 تا 30دقیقه به خودتان استراحت بدهید. این تکنیک برای ایجاد عادت به کارِ مداوم، خیلی موثر است چون ذهن را یک‌جورهایی گول می‌زند. 25دقیقه، زمانِ زیادی برای کار کردن نیست. بلافاصله بعدش هم که استراحت می‌آید. پس ذهن، بدون این‌که تحت‌فشار قرار بگیرد، با این قدم‌های کوچک، کم‌کم یاد می‌گیرد که برای زمان بیشتری متمرکز بماند. برای این‌که پومودورو بهتر جواب بدهد، پیشنهاد می‌کنیم در بازه‌های استراحت سه تا پنج دقیقه‌ای، کمی به بدنتان کش‌وقوس بدهید. تنفس صحیح را که بدجوری به کمک کاهش استرس می‌آید، تمرین کنید و تکنیک‌های ساده‌ی آرام‌سازی را انجام بدهید. مقاله‌ی تکنیک های آرام سازی ذهن در روانشناسی، این تکنیک‌ها را بهتان یاد می‌دهد.
| 15 دقیقه استراحت اختیاری | 25 دقیقه درس خواندن | 5 دقیقه گپ گوش کردن به موسیقی | 25 دقیقه درس خواندن | 5 دقیقه تمرین آرام‌سازی | 25 دقیقه درس خواندن | 3 دقیقه حرکت کششی | 25 دقیقه درس خواندن |
درس خواندن با تکنیک پومودور
4. تکنیک GTD
خب تا این‌جا، روش مدیریت زمانی که برای شما مناسب باشد، به چشمتان خورده؟ اگر هنوز تکنیکی که باب دلتان باشد، پیدا نکردهاید، نگران نباشید. GTD این‌جاست. این تکنیک که اسمش از سرواژه‌های Getting Things Done ساخته شده‌است، مخصوص آن‌هایی است که قبل از هرچیز لازم دارند سروسامانی به ذهن شلوغ‌وپلوغشان بدهند. چطوری؟ پنج مرحله‌ی تکنیک GTD را انجام بدهید تا خودتان متوجه شوید.
1- جمع‌آوری
ذهنتان، بازار شب عید است؟ ایده‌ها، کارها و تکالیف تندوتند از این‌طرف به آن‌‌طرف می‌روند و به‌هم تنه می‌زنند؟ چندتا بریده‌ی کاغذ بگذارید دم دستتان و همه‌شان را یکی‌یکی روی تکه‌کاغذها یادداشت کنید. در این مرحله، به میزان اهمیت کارها فکر نکنید. چون می‌خواهیم برویم سراغ پرونده‌های بازِ توی مغز و یکی‌یکی بهشان رسیدگی کنیم. پس، هرچیزی را که به ذهنتان می‌رسد، بنویسید. خب، تمام شد؟
مطالب مرتبط: موثرترین روش های خلاصه نویسی برای کنکور
2- پردازش
حالا با این سوال بروید سراغ برگه‌های یادداشت؛ «آیا انجام این کار، درحال حاضر، ممکن است؟» برگه‌هایی را که به این سوال جواب منفی می‌دهند، جدا کنید. از برگه‌های باقی‌مانده بپرسید که «آیا این کار را حتما خودم باید انجام بدهم؟». آن‌هایی را که پاسخ منفی به این سوال می‌دهند هم جدا کنید.
الان لیستی از کارهایی دارید که حتما باید انجامشان بدهید و لیستی از کارهایی که فعلا باید بی‌خیالشان بشوید اما دیگر گوشه‌ی ذهنتان را اشغال نکرده‌اند. چون به‌جای این‌که هی آن‌ها را پس بزنید و نادیده‌شان بگیرید و با قدرت بیشتری برگردند، همه‌شان را نوشته‌اید و می‌توانید برایشان یک برنامه‌ی بلندمدت تعیین کنید تا بعد از بازه‌ی درس خواندن برای کنکور بروید سروقتشان. می‌ماند لیست اقدام که در این مرحله درمقایسه با زمانی که صرفا توی ذهنتان بود، باید سبک‌تر و عملی‌تر شده‌باشد.
3- سازماندهی
دوباره به لیست اقدامتان نگاهی بیندازید. برایتان واضح است که برای هرکاری باید چقدر در روز زمان بگذارید؟ می‌دانید که درطول هفته، چند وظیفه را باید تمام کنید؟ این جزئیات را به برنامه‌تان اضافه کنید تا همه‌چیز کاملا روشن باشد و ذهنتان بین تکالیف مبهم، سردرگم نشود. هرازگاهی ممکن است خوره‌ی یکی از آن کارهایی که «فعلا وقتش نیست» بیفتد به جانتان. نگران نشوید. اسمش را روی یک برگه بنویسید، برایش در بازه‌ی طولانی‌مدت، زمانی تعیین کنید و بگذاریدش کنار برگه‌هایی که در مرحله‌ی دوم از لیست اقدام جدا کردید.
4- بازنگری
یک‌بار دیگر چک‌لیستتان را مرور کنید. هیچ کار اضافه‌ای نیست که باید به لیست «بعدا» اضافه‌اش کنید؟ کارهایی که در لیست اقدام گذاشته‌اید، چقدر درراستای رسیدن به هدفتان، هستند؟ بازنگری، ممکن است برایتان کسل‌کننده باشد و بخواهید زود از سر بازش کنید اما دربرابر این وسوسه مقاومت کنید تا بتوانید جدول مدیریت زمان دقیقی تدوین کنید. به‌علاوه، یادتان باشد که درجریان درس خواندن هم ممکن است به مرور نیاز داشته‌باشید. یعنی قرار نیست بعد از چیدن برنامه همه‌چیز خیلی اتومات پیش برود. بلکه هرازگاهی باید برگردید و به عقب نگاه کنید. اگر کارها همان‌طوری که باید پیش نمی‌روند، لازم است تغییراتی در زمان‌بندیتان اعمال کنید.
5- عمل
حالا شما آماده‌ی اقدام هستید. کارها و تکالیف در ذهنتان سازماندهی شده‌اند. چشم‌انداز کوتاه‌مدت و میان‌مدت دارید و دلمشغولی‌های دیگر را جایی بیرون ذهنتان گذاشته‌اید تا به‌وقتش بروید سراغشان.
سخن پایانی
تیم تحریریه روان آموز با گردآوری بهترین تکنیک‌های مدیریت زمان برای درس خواندن، قصد تسهیل مسیر دشوار کنکور را برای مخاطب این مقاله دارد. اگر سوال، ابهام و یا پیشنهادی درباره‌ی مدیریت زمان دارید، با ما در قسمت نظرات درمیان بگذارید. همچنین چنانچه داوطلب کنکور ارشد روانشناسی هستید، ما در روان آموز اطلاعات کاملی درباره‌ی، دروس، منابع، تاریخ برگزاری آزمون و … قرار داده‌ایم.
