اختلال سوماتیک سمپتوم چیست؟ + بررسی اختلالات مرتبط با آن

اختلال سوماتیک سمپتوم را می‌شناسید؟ تابه‌حال شده‌است که در بدنتان دردی احساس کنید و به هزارویک دکتر برای یافتن علت آن مراجعه کنید و همگی متفق‌القول به شما بگویند که به‌لحاظ جسمانی سالم هستید و مشکل خاصی وجود ندارد؟ اگر چنین تجربه‌ای داشته‌باشید، می‌دانید که این تشخیص باعث دلگرمی نمی‌شود و از میزان نگرانی یا دردتان هم نمی‌کاهد. شما همچنان درد دارید. ممکن است حتی دچار بی‌خوابی و مشکلاتی در عملکرد روزانه‌تان بشوید. این دردهای نادیدنی آزاردهنده از کجا می‌آیند؟ در این مقاله درباره‌ی «اختلال سوماتیک سمپتوم» حرف خواهیم‌زد که پیش‌تر با نام اختلالات روان تنی شناخته می‌شد.

اختلالات مرتبط با سوماتیک سمپتوم چیست؟

اختلال روان تنی چیست؟ اختلال سایکوسوماتیک به چه معناست؟ خب قبل از هرچیز باید شفاف‌سازی کنیم که موضوع موردبحث ما تنها یک ‌اختلال نیست، بلکه مجموعه‌ای از اختلالات در این طبقه‌ی تشخیصی قرار می‌گیرند. واژه‌ی روان تنی یا سایکوسوماتیک، درواقع به همان طبقه‌ی اختلالات «سوماتوفرم» سابق در DSM-4 اشاره می‌کند که منسوخ و منقضی شده‌است. بنابراین اگر بخواهیم دقیق‌تر و مطابق DSM-5 صحبت کنیم، باید به‌جای استفاده از اختلالات سوماتوفرم، بگوییم «اختلال سوماتیک سمپتوم و اختلالات مرتبط با آن».

دکارت در مفهوم دوگانه‌انگاری‌اش، در ابتدا ذهن و جسم را جدا از هم می‌دانست. اما بعدها اذعان کرد که روان و جسم چندان از هم جدا نیستند و تاثیرات متقابلی بر یکدیگر دارند؛ علاوه‌بر این توضیح داد که مغز است که هشیاری، احساسات و ادراک را می‌سازد. براساس ارتباط متقابل جسم و روان، می‌توانیم اختلال سوماتیک سمپتوم و اختلالات مرتبط با آن را این‌طور تعریف کنیم: اختلالات روانی یا مشکل روان‌پزشکی که به‌صورت سمپتوم‌های بدنی یا نگرانی برای آن نشان داده‌شوند.

یعنی ممکن است در جسم ما مشکل خاصی وجود نداشته‌باشد، اما به‌خاطر استرسی که مدت زیادی تحت فشار آن بوده‌ایم یا عصبانیت‌های مکرری که دیگر تحملشان برایمان سخت شده‌است، ناگهان یک‌روز دچار درد معده‌ی شدیدی شویم بدون آن‌که علتی جسمانی درکار باشد. درحالت شدید و قرار داشتن مستمر تحت استرس، ممکن است این معده‌درد که درابتدا صرفا نشان‌دهنده‌ی مشکل یا فشاری روانی ‌است، نهایتا به سبک زندگی ناسالم و رفتارهای مخرب اضافه بشود و اثر جسمانی هم ایجاد کند و فرد رسما مبتلا به زخم معده‌ بشود. 

نکته‌ی مهم اما آن است که اتفاقاتی که ازنظر روان‌شناختی معنادارند، قبل از ابتلا به بیماری جسمانی، حضور داشته‌باشند و به ایجاد یا پیشرفت بیماری کمک کنند. پس علائم اختلال روان تنی سابق شامل مشکلات و نشانه‌هایی هستند که فرد به‌طور جسمانی احساس می‌کند اما پایه‌ی زیستی برایشان پیدا نمی‌شود (در طبقه‌ی تشخیصی امروزه، اگر هم پیدا بشود، عامل روانی مقدم بوده‌است).