اختلال سوماتیک سمپتوم چیست؟ + بررسی اختلالات مرتبط با آن

اختلالات سوماتیک سمپتوم را می‌شناسید؟ تابه‌حال شده‌است که در بدنتان دردی احساس کنید و به هزار و یک دکتر برای یافتن علت آن مراجعه کنید و همگی متفق‌القول به شما بگویند که به‌لحاظ جسمانی سالم هستید و مشکل خاصی وجود ندارد؟
اگر چنین تجربه‌ای داشته‌باشید، می‌دانید که این تشخیص باعث دلگرمی نمی‌شود و از میزان نگرانی یا دردتان هم نمی‌کاهد. شما همچنان درد دارید. ممکن است حتی دچار بی‌خوابی و مشکلاتی در عملکرد روزانه‌تان بشوید. این دردهای نادیدنی آزاردهنده از کجا می‌آیند؟ در این مقاله درباره‌ی «اختلال سوماتیک سمپتوم» حرف خواهیم‌زد که پیش‌تر با نام اختلالات روان تنی شناخته می‌شد.

اختلالات مرتبط با سوماتیک سمپتوم چیست؟

اختلال روان تنی چیست؟ اختلال سایکوسوماتیک به چه معناست؟ قبل از هرچیز باید شفاف‌سازی کنیم که موضوع موردبحث ما تنها یک ‌اختلال نیست، بلکه مجموعه‌ای از اختلالات در این طبقه‌ی تشخیصی قرار می‌گیرند.

واژه‌ی روان تنی یا سایکوسوماتیک، درواقع به همان طبقه‌ی اختلالات «سوماتوفرم» سابق در DSM-4 اشاره می‌کند که منسوخ و منقضی شده‌است. بنابراین اگر بخواهیم دقیق‌تر و مطابق DSM-5-TR صحبت کنیم، باید به‌جای استفاده از اختلالات سوماتوفرم، بگوییم «اختلال سوماتیک سمپتوم و اختلالات مرتبط با آن».

دکارت در مفهوم دوگانه‌انگاری‌اش، در ابتدا ذهن و جسم را جدا از هم می‌دانست. اما بعدها اذعان کرد که روان و جسم چندان از هم جدا نیستند و تاثیرات متقابلی بر یکدیگر دارند؛ علاوه‌بر این توضیح داد که مغز است که هشیاری، احساسات و ادراک را می‌سازد.

براساس ارتباط متقابل جسم و روان، می‌توانیم اختلال سوماتیک سمپتوم و اختلالات مرتبط با آن را این‌طور تعریف کنیم: اختلالات روانی یا مشکل روان‌پزشکی که به‌صورت سمپتوم‌های بدنی یا نگرانی برای آن نشان داده‌شوند.

یعنی ممکن است در جسم ما مشکل خاصی وجود نداشته‌باشد، اما به‌خاطر استرسی که مدت زیادی تحت فشار آن بوده‌ایم یا عصبانیت‌های مکرری که دیگر تحملشان برایمان سخت شده‌است، ناگهان یک‌روز دچار درد معده‌ی شدیدی شویم بدون آن‌که علتی جسمانی درکار باشد.

مطلب مرتبط: مکانیسم های دفاعی رایج در روانشناسی + مثال

درحالت شدید و قرار داشتن مستمر تحت استرس، ممکن است این معده‌درد که درابتدا صرفا نشان‌دهنده‌ی مشکل یا فشاری روانی ‌است، نهایتا به سبک زندگی ناسالم و رفتارهای مخرب اضافه بشود و اثر جسمانی هم ایجاد کند و فرد رسما مبتلا به زخم معده‌ بشود. 

نکته‌ی مهم اما آن است که اتفاقاتی که ازنظر روان‌شناختی معنادارند، قبل از ابتلا به بیماری جسمانی، حضور داشته‌باشند و به ایجاد یا پیشرفت بیماری کمک کنند.

پس علائم اختلال روان تنی سابق شامل مشکلات و نشانه‌هایی هستند که فرد به‌طور جسمانی احساس می‌کند اما پایه‌ی زیستی برایشان پیدا نمی‌شود (در طبقه‌ی تشخیصی امروزه، اگر هم پیدا بشود، عامل روانی مقدم بوده‌است).

بررسی اختلالات روان تنی در DSM-5-TR

لیست بیماری‌های روان تنی در DSM-5-TR نسبت به DSM-4 تغییراتی داشته‌است. طبق ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5-TR)، طبقه‌بندی اختلالات مرتبط با علائم جسمانی تغییرات قابل توجهی داشته است. DSM-5-TR با هدف افزایش ارتباط و کاربرد این تشخیص‌ها در محیط مراقبت‌های اولیه، تغییراتی را در معیارهای تشخیصی اعمال کرده است. مهم‌ترین تغییرات شامل حذف الزام به غیرقابل توضیح بودن علائم جسمانی از نظر پزشکی و افزودن این شرط است که ویژگی‌های روان‌رفتاری خاصی باید وجود داشته باشد تا تشخیص اختلال سوماتیک سمپتوم (SSD) توجیه شود. علاوه بر این، DSM-5-TR اختلالاتی نظیر اختلال جسمانی‌سازی، اختلال جسمانی‌شکل نامتمایز، هیپوکندریا و اختلال درد را از طبقه‌بندی قبلی حذف کرده است. بسیاری از بیمارانی که پیش‌تر معیارهای این اختلالات را داشتند، اکنون بر اساس معیارهای جدید DSM-5-TR، در طبقه‌ی اختلال سوماتیک سمپتوم قرار می‌گیرند.

محصولات مرتبط: راهنمای کامل تغییرات و نکات ضروری DSM-5-TR

درحال حاضر انواع اختلالات سایکوسوماتیک در DSM-5-TR شامل چهار اختلال اصلی می‌شود؛ از جمله:

• اختلال سوماتیک سمپتوم (Somatic Symptom Disorder – SSD)
• اختلال تبدیلی (Conversion Disorder)
• اختلال ساختگی (Factitious Disorder)
• اختلال اضطراب بیماری (Illness Anxiety Disorder)

فراموش نکنید که گفتیم نام طبقه‌ی تشخیصی این اختلالات تغییر کرده و اختلال سوماتیک سمپتوم، به عنوان محوری‌ترین اختلال، نام این طبقه را به خود اختصاص داده است.

1. اختلال سوماتیک سمپتوم

لغت سوماتیک سمپتوم یعنی نشانه‌ی بدنی. افراد مبتلا به اختلال سوماتیک سمپتوم، درباره‌ی سلامت خود به‌شدت نگران هستند. معمولا باور دارند به یک‌بیماری مبتلا شده‌اند و از نشانه‌های بدنی رنج می‌برند اما پزشکان نمی‌خواهند بیماری آن‌ها را تشخیص دهند.

این نگرانی‌ها معمولا به سمپتوم‌های افسردگی منجر می‌شوند. بسیاری از این افراد متأسفانه بی‌دلیل مورد عمل جراحی قرار می‌گیرند یا بدون هیچ‌گونه ضرورتی، مراحل معاینات مختلف را طی می‌کنند.

به‌نظر می‌رسد دردی که این افراد احساس می‌کنند (اگر درد داشته‌باشند)، اساس فیزیولوژیک یا نورولوژیک ندارد. بسیار شدیدتر از دردی است که از یک ‌عارضه‌ی فیزیکی خاص انتظار می‌رود و مدت‌ها بعد از آسیب فیزیکی ادامه می‌یابد (درحالی‌که مثلا ضرب‌دیدگی باید در مدت کوتاهی خوب شود).

مطلب مرتبط: معرفی خطاهای شناختی در روانشناسی

بنابراین در اختلال سوماتیک سمپتوم، یک یا چند سمپتوم حضور دارند که به‌شدت ناراحت‌کننده هستند یا زندگی روزمره را مختل می‌کنند.

همچنین افکار، احساسات و رفتارهای افراطی در رابطه با این سمپتوم‌های سوماتیک یا نگرانی‌های مرتبط با سلامت، وجود دارند؛ مثل: افکار دائمی درمورد میزان خطرناک‌بودن سمپتوم‌ها، اضطراب شدید و دائمی درباره‌ی سلامت خود یا درباره‌ی سمپتوم‌ها، صرف زمان و انرژی زیاد توسط فرد برای نگرانی درمورد این نشانه‌ها.

ممکن است هیچ‌کدام از سمپتوم‌ها به‌طور پیوسته حضور نداشته‌باشند، اما نگرانی فرد از حضور آن‌ها دائمی است (معمولا بیشتر از 6ماه). این اختلال ممکن است همراه درد غالب باشد.

علائم و نشانه‌های اختلال سوماتیک سمپتوم

طبق DSM-5-TR، تشخیص SSD نیازمند وجود سه معیار اصلی زیر است:
1- علائم جسمانی: وجود یک یا چند علامت جسمانی که باعث ناراحتی قابل توجه یا اختلال در زندگی روزمره فرد می‌شود. این علائم می‌توانند متنوع باشند و هر بخشی از بدن را درگیر کنند.

2-افکار، احساسات و رفتار بیش از حد: وجود افکار مداوم در مورد میزان خطرناک بودن علائم، اضطراب شدید و پایدار در مورد سلامت یا علائم، صرف زمان و انرژی زیاد برای نگرانی در مورد این نشانه‌ها. این افکار، احساسات و رفتارها باید مداوم و بیش از حد بوده و با سطح بالایی از اضطراب مرتبط باشند.

3-مدت زمان: علائم باید برای مدت بیش از 6 ماه وجود داشته باشند، اگرچه ممکن است علامت خاصی به طور مداوم حاضر نباشد، اما نگرانی فرد در مورد احتمال وجود آن‌ها پایدار است.

علاوه بر این معیارهای تشخیصی، وجود سوماتیک سمپتوم ممکن است با نشانه‌های دیگری نیز همراه باشد، از جمله:

• شرح حال مبهم و اغلب ناسازگار از بیماری فعلی.

• علائمی که به ندرت با مداخلات پزشکی تسکین می‌یابند.

• نسبت دادن احساسات طبیعی بدن به بیماری پزشکی توسط بیمار.

• اجتناب از فعالیت بدنی به دلیل ترس از تشدید علائم.

• حساسیت بالا به عوارض جانبی داروها.

• مراجعه به چندین پزشک مختلف برای شکایات مشابه (shopping doctor).

کتاب مرتبط: آسیب شناسی روانی براساس DSM-5-TR

معرفی علل و عوامل خطر اختلال سوماتیک سمپتوم

علت‌شناسی دقیق سوماتیک سمپتوم در روانشناسی هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی در بروز آن نقش دارند. عوامل خطر احتمالی عبارتند از:

• آگاهی بیش از حد از احساسات بدنی: افراد مبتلا ممکن است توجه زیادی به تغییرات جزئی در بدن خود داشته باشند و آن‌ها را به عنوان نشانه‌های بیماری تفسیر کنند.

• تمایل به تفسیر احساسات بدنی به عنوان بیماری: این افراد ممکن است گرایش داشته باشند که احساسات طبیعی بدن را به عنوان علائم یک بیماری جدی تلقی کنند.

• عوامل آسیب‌زا در دوران کودکی: غفلت، سوء استفاده جنسی و تجربیات منفی در دوران کودکی می‌توانند خطر ابتلا به SSD را افزایش دهند.

• سبک زندگی آشفته: زندگی در شرایط پر استرس و بی‌ثبات ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشد.

• سابقه سوء مصرف مواد: مصرف الکل و مواد مخدر نیز به عنوان یک عامل خطر مطرح شده است.

• ویژگی‌های شخصیتی: جسمانی‌سازی شدید با برخی اختلالات شخصیت محور II، به ویژه اختلالات اجتنابی، پارانوئید، خودشکوفایی و وسواس فکری-عملی مرتبط بوده است.

• استرس‌های روانی-اجتماعی: عواملی مانند بیکاری و اختلال در عملکرد شغلی نیز می‌توانند در بروز و تشدید علائم نقش داشته باشند.

• عوامل ژنتیکی: مطالعات بر روی دوقلوها نشان داده است که عوامل ژنتیکی می‌توانند در بروز علائم جسمانی نقش داشته باشند، اگرچه سهم آن‌ها نسبتاً کم است (7% تا 21%). همچنین، برخی تغییرات ژنتیکی خاص (پلی‌مورفیسم‌های تک نوکلئوتیدی) با علائم جسمانی مرتبط شناخته شده‌اند.

• تحریک خودکار: افزایش تحریک سیستم عصبی خودکار و ترشح ترکیباتی مانند نورآدرنرژین ممکن است منجر به علائمی نظیر تاکی‌کاردی، مشکلات گوارشی، افزایش تحریک‌پذیری، تنش عضلانی و درد شود.

روش‌های تشخیص اختلال روان‌تنی سوماتیک سمپتوم

تشخیص اختلال سوماتیک سمپتوم (SSD) بر اساس معیارهای DSM-5-TR و ارزیابی جامع بیمار توسط متخصص بالینی صورت می‌گیرد. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

1-شرح حال و معاینه فیزیکی کامل: جمع‌آوری اطلاعات دقیق در مورد علائم جسمانی، تاریخچه پزشکی و روانپزشکی بیمار، و انجام معاینه فیزیکی جامع برای ارزیابی علل جسمانی احتمالی علائم.

2-بررسی سیستم‌ها: ارزیابی کامل تمام سیستم‌های بدن برای رد علل پزشکی علائم.

3-معاینه وضعیت روانی: ارزیابی خلق، عاطفه، تفکر، ادراک، حافظه، تمرکز و جهت‌یابی بیمار، همچنین بررسی وجود توهم، هذیان و افکار خودکشی یا دگرکشی، به دلیل شیوع بالای اختلالات روانپزشکی هم‌زمان.

4-آزمایش‌های تشخیصی محدود: با توجه به اینکه بسیاری از بیماران مبتلا به سمپتوم سابقه انجام بررسی‌های پزشکی گسترده را دارند، انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری محدود و هدفمند توصیه می‌شود. انجام آزمایش‌های بیش از حد می‌تواند منجر به نتایج مثبت کاذب، اقدامات پزشکی غیرضروری و افزایش نگرانی بیمار شود. مطالعات نشان داده‌اند که انجام آزمایش‌های تشخیصی، به خودی خود، علائم SSD را تسکین نمی‌دهد. در صورت لزوم، برای رد علل پزشکی خاص، ممکن است آزمایش‌هایی نظیر تست‌های عملکرد تیروئید، آزمایش داروی ادرار و آزمایش خون محدود انجام شود.

5-تطابق با معیارهای DSM-5-TR: تشخیص این اختلال زمانی قطعی می‌شود که بیمار معیارهای تشخیصی ذکر شده در DSM-5-TR را برآورده کند. این معیارها شامل وجود علائم جسمانی ناراحت‌کننده یا مختل‌کننده زندگی روزمره، همراه با افکار، احساسات یا رفتارهای بیش از حد مرتبط با این علائم که به مدت بیش از 6 ماه ادامه داشته باشد.

پیشنهاد خرید ویژه: کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5-TR

بررسی روش‌های درمانی موجود برای اختلال سوماتیک سمپتوم

هدف اصلی در مدیریت سوماتیک سمپتوم، کمک به بیمار برای مقابله با علائم جسمانی، کاهش اضطراب سلامت و تغییر رفتارهای ناسازگارانه است، نه صرفاً حذف علائم. رویکردهای درمانی مؤثر عبارتند از:

• برنامه‌ریزی ویزیت‌های منظم با پزشک مراقبت‌های اولیه: این کار به فرد مبتلا به این اختلال اطمینان می‌دهد که علائم او جدی گرفته شده و به او کمک می‌کند تا از مراجعه مکرر به متخصصان مختلف خودداری کند. پزشک مراقبت‌های اولیه می‌تواند نقش هماهنگ‌کننده در تیم درمان را ایفا کند.

• روان‌درمانی: درمان شناختی-رفتاری (CBT) به عنوان یک روش مؤثر در درمان SSD شناخته شده است. CBT به بیماران کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسازگارانه خود را شناسایی و تغییر دهند، نحوه تفسیر احساسات بدنی خود را اصلاح کنند و راهبردهای مقابله‌ای مؤثرتری را بیاموزند. مطالعات نشان داده‌اند که CBT می‌تواند منجر به بهبود عملکرد بیمار، کاهش علائم جسمانی، کاهش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و بهبود علائم افسردگی شود.

• دارودرمانی محدود: استفاده از داروهای روانپزشکی باید با احتیاط و به منظور درمان اختلالات روانپزشکی هم‌زمان مانند اضطراب و افسردگی صورت گیرد. داروهای ضدافسردگی، به ویژه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRIs)، ممکن است در بهبود علائم SSD مؤثر باشند. با این حال، شروع دارو با کمترین دوز و افزایش تدریجی آن برای کاهش احتمال عوارض جانبی و افزایش تحمل بیمار توصیه می‌شود، زیرا بیماران مبتلا به SSD ممکن است به عوارض دارویی حساس باشند. از تجویز داروهای آرام‌بخش مانند بنزودیازپین‌ها و مسکن‌های مخدر باید اجتناب شود.

• تکنیک‌های مدیریت استرس: آموزش و به کارگیری تکنیک‌های آرام‌سازی، مدیتیشن، تنفس عمیق و سایر روش‌های مدیریت استرس می‌تواند به کاهش سطح اضطراب و بهبود علائم جسمانی کمک کند.

• آموزش بیمار و خانواده: ارائه اطلاعات دقیق و قابل فهم در مورد سوماتیک سمپتوم به بیمار و اعضای خانواده می‌تواند به کاهش نگرانی‌ها و بهبود درک آن‌ها از این اختلال کمک کند. آموزش خانواده در مورد نحوه حمایت مناسب از بیمار و پرهیز از تقویت ناخواسته رفتارهای مرتبط با بیماری نیز اهمیت دارد.

• رویکرد تیمی بین‌حرفه‌ای: همکاری بین پزشک مراقبت‌های اولیه، روانپزشک، روانشناس و سایر متخصصان (در صورت لزوم) برای ارائه مراقبت جامع و هماهنگ به بیمار ضروری است. ارجاع به روانپزشک برای تشخیص و درمان اختلالات خلقی هم‌زمان می‌تواند مفید باشد.

2. اختلال تبدیلی

یکی دیگر از انواع اختلالات سایکوسوماتیک در DSM-5-TR اختلال تبدیلی است که ویژگی اصلی اختلال تبدیلی، حضور سمپتوم‌هایی است که در حرکات فیزیکی یا عملکرد حواس پنجگانه‌ی فرد تأثیر می‌گذارند و عملکرد عادی سیستم عصبی مرکزی را مختل می‌کنند. اما بعد از معاینه‌ی دقیق، با هیچ‌یک از عارضه‌ها یا بیماری‌های نورولوژیک شناخته‌شده مطابقت ندارند.

برای تشخیص رسمی این اختلال، نشانه‌ها باید باعث رنج و عذاب فرد شده‌باشند یا عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر عملکردهای شخصی و اجتماعی او را مختل کنند.

مثلا فرد یک‌روز از خواب بیدار می‌شود و گزارش می‌کند که جایی را نمی‌بیند. فرد ناگهان نابینا شده‌است و مراجعه‌ به چشم‌پزشک‌های مختلف نتیجه‌ای ندارد؛ چون همه‌شان گزارش می‌کنند که هیچ علت زیستی مشخصی وجود ندارد، چشم فرد کاملا سالم است و مشکلی ندارد!

سمپتوم‌های حرکتی معمول در این اختلال عبارت‌اند از فلج، عدم‌تعادل، ضعف در عملکرد حرکتی بعضی اندام‌ها، ازدست‌دادن قدرت ماهیچه‌ها، راه‌رفتن نااستوار، قرارگرفتن دست‌ها یا پاها در ژست‌های غیرعادی و… . سمپتوم‌های حسی معمولی عبارت‌اند از: نابینایی، ناشنوایی، از‌دست‌دادن حس لامسه، درد، دوبینی و انواع هالوسینیشن.

مطلب مرتبط: نوروتراپی چیست و چه بیماری هایی را درمان می کند؟

اسپسیفایر نوع سمپتوم اختلال تبدیلی می‌تواند شامل موارد زیر باشد

• ضعف یا فلج
• حرکات غیرعادی (لرزش، اختلال راه‌رفتن و…)
• سمپتوم‌های قورت‌دادن
• سمپتوم گفتار (گفتار مبهم)
• حملات صرعی یا انواع تشنج
• بی‌حسی یا کاهش حسی
• سمپتوم‌های حسی خاص (مشکلات بینایی، بویایی یا شنوایی)
• سمپتوم‌های مختلط

در اسپسیفایر صرع، کل بدن بیماران به‌مدت چند دقیقه به حالت غیرعادی می‌لرزد و به‌نظر می‌رسد که هشیاری بیماری مختل شده‌ یا بیمار کاملا ناهشیار است. این وضعیت ممکن است به تشنج‌های صرعی شبیه باشد اما برخلاف آن‌ها، فعالیت الکتریکی مغز اصلا مختل نمی‌شود. ممکن است بیمار به زمین بیفتد و بی‌حرکت بماند یا به محرک‌های محیطی پاسخ ندهد.

3. اختلال ساختگی

در ادامه انواع اختلالات سایکوسوماتیک در DSM-5-TR، اختلال ساختگی معرفی می شود. در اختلال ساختگی، فرد خودش را به دیگران به‌عنوان یک شخص بیمار، معلول جسمی یا مجروح معرفی می‌کند، سمپتوم‌ها یا علائم فیزیکی یا روانی را به دروغ نشان می‌دهد، یا عمدا خودش را به جراحت، آسیب یا بیماری دچار می‌کند و همه‌ی این کارها را مشخصا با هدف فریب‌دادن دیگران انجام می‌دهد.

این رفتارهای فریب‌کارانه، حتی زمانی که پاداش‌های بیرون آشکاری وجود ندارند هم به‌وضوح مشخص هستند.

اختلال ساختگی به عنوان یکی از اختلالات مرتبط با اختلال سوماتیک سمپتوم، هم می‌تواند تحمیل‌شده به خود باشد و هم تحمیل‌شده به دیگران! یعنی فرد ممکن است به‌دروغ، بیماری‌های فیزیکی را به دیگران نسبت دهد یا حتی کاری کند که در آن‌ها واقعا سمپتوم فیزیکی به‌وجود آید؛ مثلا ممکن است والدین یا پرستاران به‌دروغ بیماری را به فرزندان یا بیماران نسبت دهند.

علت اصلی این کار معلوم نیست ولی اکثر آن‌ها از این‌که به‌خاطر مراقبت و نگهداری از بیماران مورد ستایش و تحسین قرار می‌گیرند، لذت می‌برند.

محصولات مرتبط: آسیب شناسی روانی روان آموز

تفاوت تمارض با اختلال ساختگی

ممکن است خیلی‌ها تمارض را با اختلال ساختگی اشتباه بگیرند. درحالی‌که این‌دو، یک ‌مفهوم نیستند. تمارض زمانی است که فرد عمدا خودش را به مریضی می‌زند و سمپتوم‌های بیماری را به‌وجود می‌آورد تا از موقعیت‌های دوست‌نداشتنی بیرونی فرار کند؛ مثلا سربازی نرود و از کارکردن فرار کند یا نفعی خارجی کسب کند مثلا پول یا داروهای تجویزی را به‌دست بیاورد.

اما در اختلال ساختگی، ادعای داشتن بیماری جسمی، زمانی که بیماری وجود ندارد، صرفا نقشه‌ای برای فرار از کار یا یک ‌موقعیت ناخوشایند بیرونی نیست، بلکه گاهی روشی برای مقابله دربرابر استرس است یا ممکن است راهی برای دریافت توجه بیشتر ازسوی دیگران باشد. به هرحال علت واضحی برای ایجاد ارادی و عامدانه­ی این مشکل وجود ندارد.

افراد مبتلا به اختلالات ساختگی معمولا دروغ­گویانی با اهداف روان­شناختی هستند که از پزشکی و اصطلاحات پزشکی، دانش نسبتا کاملی جمع­آوری کرده­اند. اختلال ساختگی جایی بین تمارض و اختلالات تبدیلی قرار می­گیرد. سمپتوم­های این اختلال تحت کنترل ارادی فرد هستند.

دانستن این نکته هم خالی از لطف نیست که وقتی با افراد متمارض وقتی درمورد سمپتوم‌هایشان مصاحبه می‌شود، حالت دفاعی به خود می‌گیرند ولی بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات سوماتیک سمپتوم، درباره‌ی سمپتوم‌های خود، بی‌تفاوتی تعجب‌برانگیزی (بی‌تفاوتی زیبا) نشان می‌دهند؛ به‌ویژه هنگامی که سمپتوم‌های آن‌ها برای اکثر مردم خیلی نگران‌کننده است.

مطلب مرتبط: علائم و راه های درمان استرس و اضطراب چیست؟

4. اختلال اضطراب بیماری

اختلال اضطراب بیماری یکی از زیر مجموعه های انواع اختلالات سایکوسوماتیک در DSM-5-TR و جزو اختلالات مرتبط با اختلال سوماتیک سمپتوم است. اختلال اضطراب بیماری یعنی ترس مکرر و دائمی از مبتلابودن یا مبتلاشدن به یک ‌بیماری خطرناک و کشف‌نشده. فرد درباره‌ی سلامت خود به‌شدت اضطراب دارد، به‌آسانی درباره‌ی سلامت خود نگران می‌شود و رفتارهای بسیار افراطی در رابطه با سلامت دارد یا رفتارهای اجتنابی ناسازگارانه نشان می‌دهد.

علت این مشکل سوءتفسیر علائم یا سمپتوم‌های جسمی است؛ هرچند پزشکان، بعد از یک‌معاینه‌ی کامل و جامع، برای آن هیچ‌گونه علت پزشکی کشف نمی‌کنند. اگر هم علتی کشف کنند، بسیار خفیف و قابل چشم‌پوشی خواهدبود. اما معاینه‌ها و دلگرمی‌‌دادن‌های پزشکان از شدت این ترس نمی‌کاهد.

در اختلال اضطراب بیماری، اشتغال ذهنی درباره‌ی ابتلا به بیماری‌های خطرناک باید به رنج شخصی و نقص شدید در عملکرد اجتماعی یا شغلی منجر شده‌باشد و حداقل 6ماه ادامه داشته‌باشد.

مطلب مرتبط: علائم و راه های درمان استرس و اضطراب چیست؟

جدول مقایسه‌ای اختلال سوماتیک سمپتوم با سایر اختلالات روان‌تنی

سخن پایانی

بعد از آشنایی با اختلالات روان تنی در DSM-5-TR از جمله اختلال سوماتیک سمپتوم و اختلالات مرتبط با آن، همان‌طور که در کتاب آسیب‌شناسی «گنجی» یا «کاپلان و سادوک» خوانده‌اید، بهتر می‌توانید مشکلات افراد را درک، تشخیص‌گذاری و درمان کنید. برای آگاهی بیشتر و تخصصی‌تر هم می‌توانید به کتاب «اختلالات سایکوسوماتیک» اثر «حمیدرضا هاشمی‌نیا» مراجعه کنید.

نکته: تعریف و طبقه‌بندی اختلالات روان‌شناختی در منابع دانشگاهی مختلف، ممکن است قدری متفاوت باشد. بنابراین بهتر است برای مطالعه‌ی اختلالات، به‌قصد امتحانات کلاسی یا شرکت در آزمون، از منبع معرفی‌شده‌ی استادتان استفاده کنید.

توضیحات مقالات ما در بحث اختلالات که به یک یا چند منبع مشخص استناد می‌کند، می‌تواند به‌عنوان مرجع مکمل برایتان مفید باشد. همچنین اگر داوطلب کنکور ارشد و یا دکتری روانشناسی هستید می توانید برای اطلاع از منابع، تاریخ آزمون، ظرفیت پذیرش و … به سایت روان آموز مراجعه کنید.

منبع : آسیب شناسی گنجی جلد دوم

مطلب مرتبط: منابع کنکور ارشد روانشناسی