«نوک زبونمه، صبر کن بگم»، «ای بابا یادم رفت چه کاری می‌خواستم انجام بدم.»، «پاک از ذهنم رفت.»، «چی می‌خواستم؟» این جملات را که ناشی از فراموشی لحظه‌ای است، حتما حداقل یک‌بار به زبان آورد‌ه‌اید. برای بعضی‌ها دفعات گفتن این جملات بیشتر از سایرین است؛ طوری که ممکن است نگران شوند مبادا نشانه‌ای باشد از ابتلایشان به فراموشی و رفته‌رفته تبدیل به آلزایمر شود. این‌جور مواقع هزار‌ویک دلواپسی برای فرد ایجاد می‌شود. در مقالۀ حاضر، می‌خواهیم بدانیم آیا این نگرانی‌ها ریشۀ منطقی و علمی دارند. آیا هر نوع و شکلی از فراموش کردن، نگران‌کننده است و نشانۀ آلزایمر؟ در ادامه تمام آنچه را که لازم است دربارۀ فراموشی، آمنزیا و آلزایمر بدانید، برایتان آورده‌ایم.
لیست مطالب
فراموشی چیست؟
فراموشی (Forgetting) یک پدیدۀ طبیعی است. علت فراموش کردن این است که مغز انسان طوری طراحی شده تا هرچیزی را که ضرورتی ندارد و باعث شلوغی و ازدحام ذهن می‌شود، بیرون بریزد. فراموشی، زمانی اتفاق می‌افتد که اطلاعات همان ابتدای مسیر به‌خوبی رمزگذاری نشوند.
علائم فراموشی چیست؟
- گیجی
- ناتوانی در تشخیص مکان‌ها یا چهره‌ها
- مشکل در یادآوری حقایق یا اسامی افراد
- اختلال در توانایی یادگیری اطلاعات جدید
- اختراع کردن خاطرات دروغین برای پر کردن شکاف حافظه
چرا به فراموشی دچار می‌شویم؟
هرکسی دچار فراموشی شود و علت آن را نداند، این مشکل او را بیشتر اذیت می‌کند. اما با دانستن علت فراموشی می‌توانید ریشۀ فراموشی‌تان را پیدا و رفع مشکل کنید. در ادامه، علت‌های فراموشی را برایتان شرح داده‌ایم.
⇐ بالا رفتن سن
مغز با افزایش سن دست‌خوش تغییرات فیزیکی می‌شود. برخی از این تغییرات بر حافظه تاثیر می‌گذارند؛ زوال هیپوکامپ (ناحیه‌ای در مغز که در تشکیل و بازیابی خاطرات نقش دارد)، کاهش هورمون‌ها و پروتئین‌هایی که از سلول‌های مغز محافظت و آن‌ها را ترمیم و تحریک می‌کنند و کاهش جریان خون به مغز که باعث اختلالات شناختی و حافظه می‌شود.
⇐ افسردگی، اضطراب و استرس
از علل شایع فراموشی، استرس و اختلالات خلقی است. این عوامل می‌توانند به‌عنوان یک عامل حواس‌پرتی عمل و تمرکز را برای فرد دشوار کنند و درنهایت به مشکلات حافظه منجر شوند. افسردگی و اضطراب می‌توانند باعث اختلال در شکل‌گیری خاطرات جدید و بازیابی خاطرات قدیمی شوند. استرسی که در موقعیت‌های تنش‌زای زندگی و فشار کار زیاد باعث خستگی مفرط می‌شود و ارتباطات مغزی فرد را کند می‌کند.
مطلب مرتبط: استرس و اضطراب؛ علائم و راه‌های درمان
⇐ مصرف دارو
داروهای بدون نسخه برای خواب، داروهای آلرژی، داروهای مثانۀ بیش‌فعال، داروهای ضددرد، برخی داروهای سوزش معده، آنتی‌هیستامین‌های غیرآرام‌بخش و داروهای ضدصرع بر حافظه تأثیر دارند و ممکن است در طول زمان باعث بازیابی مشکل برخی خاطرات شوند.
⇐ بی خوابی یا آپنه خواب
یکی از شایع‌ترین علل فراموشی، بی‌خوابی است. در هر سنی که باشید خواب ناکافی، نامناسب و آشفته می‌تواند به اضطراب، پرخاشگری و بی‌قراری منجر شود. مشکلات خواب مثل بی‌خوابی یا آپنۀ خواب درمان‌نشده نیز می‌تواند بر مهارت‌های تفکر و حافظه تأثیر زیادی بگذارد.
⇐ کمبود ویتامین یا ناهنجاری‌های تیروئید
تیروئید کم‌کار می‌تواند بر حافظۀ شما اثر بگذارد. تأثیر تیروئید کم‌کار، باعث اختلال در خواب و همچنین افسردگی فرد می‌شود. هر دو مورد گفته‌شده می‌توانند دلیلی برای فراموشی باشند.
⇐ مصرف زیاد الکل
نوشیدن زیاد الکل در حافظۀ کوتاه‌مدت اخلال ایجاد می‌کند و مصرف مداوم و زیادش هم درنهایت باعث ازدست دادن حافظۀ کوتاه‌مدت می‌شود.
انواع فراموشی در روانشناسی چیست؟
تا این‌جای مطلب با علائم و علل فراموشی آشنا شدید و حالا وقت آن رسیده که انواع و اقسام فراموشی را بدانید. فراموشی، گاهی باعث ازیادبردن خاطرات جدید می‌شود و گاهی هم باعث می‌شود که از همین لحظه، هیچ خاطرۀ جدیدی را در بایگانی مغز ایجاد نکنید. هرکدام از این دو نوع از این فراموشی، علت مخصوص‌به‌خود را دارد. فراموشی انواع دیگری هم دارد؛ فراموشی دوران کودکی، فراموشی پس از سانحه، فراموشی اضطرابی و فراموشی ناشی از دارو. در ادامه با علل انواع فراموشی و نشانه‌هایشان آشنا می‌شوید.
مطلب مرتبط: چگونه خواب می بینیم؟ دلیل اصلی خواب دیدن چیست؟
− فراموشی پیش گستر یا انتروگراد
فراموشی جلورونده یا «انتروگراد»/ «Anterograde amnesia» زمانی اتفاق می‌افتد که نمی‌توانید خاطرات جدید ایجاد کنید. فراموشی انتروگراد بر یادگیری مهارت‌های جدید تاثیر می‌گذارد. در این نوع فراموشی، خاطرات گذشته دست‌نخورده باقی می‌مانند. این امر ممکن است به‌صورت موقتی یا دائمی باشد. اگر ناحیه‌ای در هیپوکامپ آسیب دیده‌باشد، این نوع فراموشی به‌صورت دائمی خواهدبود. تشخیص این نوع از فراموشی با استفاده از فناوری اسکن مغز مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود و همچنین سابقۀ پزشکی فرد و خانوادۀ او، مشکلات مرتبط شخصیتی و روانی فرد و شروع مشکل حافظه هم بررسی می‌شود.
برای درمان فراموشی پیش‌گستر هنوز درمان دارویی مشخصی وجود ندارد و درمان آن به میزان آسیب‌دیدگی بستگی دارد، اما می‌توان از موارد زیر برای درمان فراموشی آنتروگراد کمک گرفت:
- یادآورها (نوت و یادداشت)
- حمایت و کمک خانواده
- کاردرمانی
− فراموشی پس گستر یا رتروگراد
فراموشی پس‌گستر یا «رتروگراد»/ «retrograde amnesia» یا فراموشی عقب‌گرد، روی دیگر سکۀ فراموشی پیش‌گستر است. در فراموشی رتروگراد یا برگشتی فرد در به یادآوردن رویدادها و تجربیات گذشته ناتوان است. خاطرات قدیمی‌تر مثل خاطرات دوران کودکی کمتر درمعرض خطر فراموشی رتروگراد هستند و فراموشی بیشتر بر خاطرات اخیراً شکل‌گرفته اثر می‌گذارد که به این نوع از فراموشی، قانون ریبوت Ribot هم گفته می‌شود. عوامل متعددی می‌تواند بر فراموشی پس‌گستر نقش داشته‌باشد، ازجمله؛ ضربۀ روحی و جسمی، عفونت شدید، زوال عقل و ضربه به سر. به‌علاوه آسیب ایجادشده می‌تواند آسیب تروماتیک، بیماری جدی، تشنج و سکتۀ مغزی باشد. ازدست دادن حافظه می‌تواند موقت، دائمی یا پیش‌رونده باشد. در این نوع فراموشی، معمولاً آنچه از یاد می‌رود حقایق است، نه مهارت‌ها. یعنی فرد مهارت رانندگی را ازیاد نمی‌برد اما فراموش می‌کند که ماشینی داشته یا نه و یا آن را کجا پارک کرده‌است. فراموشی اینتروگراد و رتروگراد می‌توانند به‌طور هم‌زمان در فرد وجود داشته‌باشند.
− فراموشی پس از سانحه
این فراموشی ممکن است بعد از یک دوره بیهوشی اتفاق بیفتد. فرد، در حالت بیداری به سر می‌برد اما ممکن است رفتار عجیبی داشته‌باشد و حرف‌هایی بزند که انگار برای او نیست. در این فراموشی رویدادهای چند دقیقه قبل یا چندساعت قبل ممکن است فراموش شوند.
− فراموشی دوران کودکی
چرا خاطرات دوران کودکی خود را ازیاد می‌بریم؟ اکثر افراد در به‌یادآوردن 3 تا 5 سال اول زندگی خود ناتوان هستند. این نوع به‌خاطر نیاوردن و فراموشی را فراموشی نوزادی یا کودکی می‌نامند. گاهی‌اوقات، فراموشی دوران کودکی سال‌های بیشتری از دوران کودکی را شامل می‌شود که دلایل مختلفی دارد. دلایل ازیاد بردن سال‌های کودکی:
| علت | توضیح |
| سوء‌استفادۀ عاطفی | به رفتارهای غیرفیزیکی گفته می‌شود که باعث آسیب عاطفی می‌شود و رفتارهایی مثل کنترل‌گری شدید، ترساندن، تحقیر و نظارت شدید را شامل می‌شود. |
| قلدری | اشکال مختلفی از قلدری می‌تواند بر کودک اثر منفی بگذارد. از تهدید شدن در حیاط مدرسه گرفته تا آزارهای جسمی در محیط خانه همچون کتک زدن، هل دادن یا دیگر آسیب‌های جسمی. |
| فشارهای خانواده | گاهی اوقات فشارهایی که در کودکی از سمت خانواده به افراد وارد می‌شود -ممکن است از اعتقادات آن‌ها نشأت گرفته‌باشد- با نافرمانی کودک روبه‌رو می‌شود و در او احساس شرمساری یا احساس گناه ایجاد می‌کند؛ به‌دلیل به‌درستی انجام ندادن آنچه والدین انتظار داشته‌اند. درنهایت این اتفاق به تروما در کودک منجر می‌شود و آن بخش از خاطرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. |
| اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) | اختلالی که پس از مشاهده، تجربۀ مستقیم یا شنیدن یک عامل استرس‌زا و آسیب‌زای شدید روی می‌دهد. |
| غفلت | زمانی که نیازهای اولیۀ جسمی، عاطفی و رشدی کودک توسط مراقبینش برآورده نشود. |
− فراموشی ناشی از دارو
برخی داروهای خاص ممکن است باعث ازدست دادن حافظه شوند. برخی از این داروها: بنزودیازپین‌ها، داروهای آرام‌بخش و داروهای بیهوشی عمومی هستند.
− فراموشی اضطرابی
در واکنش‌های درون‌زاد یا اضطراب بیمارگونه مخصوصا در دوران ابتلا به افسردگی فرد با این نوع فراموشی، دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.
مطلب مرتبط: اختلال افسردگی چیست و چه علائمی دارد؟
− بیماری‌های مسبب فراموشی
برخی از بیماری‌ها هستند که فراموشی، یکی از از علائم موجود و نتیجۀ ابتلا به آن‌هاست. این بیماری‌ها شامل آلزایمر، بیماری پارکیسنون، ASL، تومور و لخته‌های خون در مغز می‌شود.
- آلزایمر: شایع‌ترین علت زوال عقل است. نواحی مغزی که کنترل فکر، حافظه و زبان را برعهده دارند، هدف قرار می‌دهد.
- بیماری پارکینسون: یک اختلال حرکتی عصبی که درنهایت ممکن است به فراموشی و زوال عقل منجر شود.
- ALS: بر سلول‌های عصبی تاثیر می‌گذارد. ابتدا علائم عضلانی و حرکتی ایجاد می‌کند، سپس فراموشی و سایر مشکلات شناختی و گاهی اوقات هم زوال عقل به‌دنبال دارد.
- تومورهای مغزی: تومورها ممکن است باعث فراموشی، مشکلاتی در تفکر، استدلال، تمرکز و مهارت‌های زبانی شوند.
- لخته‌های خون در مغز: بافت مغز را مسدود می‌کنند که این امر به نوعی از اختلالات شناختی به‌نام زوال عقل عروقی منجر می‌شود.
آمنزیای گسسته یا فراموشی گسسته چیست؟
فراموشی ساده با آمنزیا (amnesia) تفاوت دارد. آمنزیا، به‌خاطر نیاوردن خاطراتی است که در ذهن شما نقش بسته‌است ولی آن‌ها را به خاطر نمی‌آورید. اما فراموشی عادی آن چیزی است که در ذهن شما نقش نبسته و به‌علت عدم رمزگذاری یا کدگذاری رخ می‌دهد. آمنزیای گسسته یا فراموشی تجزیه‌ای یعنی مشکل در به‌خاطر سپردن اطلاعات مهم خود مثل نام، سابقۀ شخصی و اطلاعات نزدیکان و دوستان، اطلاعاتی که ماهیت استرس‌زا یا تروماتیک دارند. این نوع از فراموشی معمولا به‌طور ناگهانی اتفاق می‌افتد، علت جسمانی خاصی ندارد و ممکن است چند دقیقه، چندساعت یا چند روز طول بکشد. این اختلال ممکن است در همۀ گروه‌های سنی از کودکان تا بزرگسالان وجود داشته‌باشد اما تشخیص آن در کودکان مشکل است. فراموشی گسسته یا آمنزیای گسسته، چهار نوع دارد:
آمنزیای گزینشی یا انتخابی (selective amnesia)
فرد نمی‌تواند برخی از جزئیات یک رویداد را به‌یاد آورد. برای مثال فرد، برخی جزئیات مثل نجات پیدا کردن از تصادف را به‌خاطر ندارد اما خود تصادف در ذهن او مانده‌است.
آمنزیای موضعی یا مکان‌یافته (localized amnesia)
رایج‌ترین نوع آمنزیاست. فرد، رویدادهایی را که در یک فاصلۀ زمانی اتفاق افتاده‌است، فراموش می‌کند. این فراموشی معمولاً بعد از یک اتفاق ناراحت کننده رخ می‌دهد.
آمنزیای پیوسته یا مستمر (continuous amnesia)
ناتوانی در یادآوری رویدادها از زمانی خاص تا حال حاضر، ازجمله خود زمان حال. آمنزیای مستمر، نادرترین نوع آمنزیای گسسته است.
آمنزیای فراگیر، تعمیم‌یافته یا کلی (generalized amnesia)
فرد به‌طور کامل خاطرات خود را ازیاد برده‌است. افرادی که از این آمنزیا رنج می‌برند، ممکن است با ترس و اضطراب زیاد ناشی از فراموش کردن به بیمارستان یا پلیس مراجعه کنند.
مطلب مرتبط: خودمراقبتی چیست و چرا رعایت آن ضروری است؟
آمنزیای سیستماتیک (systematic amnesia)
فراموشی بعضی اطلاعات خاص متعلق به بعضی خاطرات خاص، مثلا گذشتۀ خانوادگی. آمنزیای سیستماتیک، یعنی ازخاطر بردن اطلاعات مربوط به یک طبقۀ خاص از اطلاعات.
برای جلوگیری از فراموشی چه کنیم؟
برای مقابله با فراموشی و تقویت حافظه، روش‌های مختلفی وجود دارد. در ادامه به چند تکنیک ساده و کاربردی اشاره می‌کنیم.
- آموختن مهارت جدید
- برنامه‌ریزی داشتن در کارها
- استفاده از تقویم و یادداشت
- قرار دادن وسایل روزمره مثل عینک آفتابی و کیف پول در یک مکان مشخص
- شرکت در فعالیت‌هایی که باعث فعال شدن ذهن می‌شود.
- وقت گذراندن با دیگران
این علائم نشان‌دهنده فراموشی نیست!
برخی از مشکلات حافظه، طبیعی و گذرا هستند. یعنی لازم نیست با هر میزان فراموشی، نگران شوید و باید بدانید که این مشکلات برای هرکسی دست‌کم یک‌بار پیش می‌آید. در ادامه، تعدادی از رایج‌ترین مشکلات حافظه را با هم بررسی می‌کنیم.
← از یاد بردن خاطرات
تعدادی از خاطرات شما هستند که در گوشه‌ای از ذهنتان خاک می‌خورند و فراموش می‌شوند. برخی با خودشان فکر می‌کنند که این فراموشی نگران‌کننده و نشانه‌ای از آلزایمر است اما این‌طور نیست. مغز معمولاً خاطراتی را که خیلی به سراغشان نمی‌روید و کمتر فراخوانی می‌کنید، پاک می‌کند. اگرچه ممکن است این مسئله درظاهر ضعف حافظه به‌نظر برسد اما پژوهشگران می‌گویند این کار به شما کمک می‌کند تا راه را برای افزودن خاطرات جدید باز کنید.
← فراموشی ناشی از کم توجهی
گاهی‌اوقات شما در کلاس درس هستید و بعد از کلاس هیچ‌کدام از مطالبی را که استاد تدریس کرده‌است، در خاطرتان ندارید. گاهی‌اوقات بعد از برگشتن از یک مهمانی، درحالی‌که دیگران دربارۀ حرف‌های یک نفر در آن مهمانی صحبت می‌کنند، شما چیزی به‌خاطر نمی‌آورید. در چنین موقعیت‌هایی، فراموشی شما ناشی از این است که تمرکز کافی نداشته‌اید و به همین خاطر مغزتان، اطلاعات را به‌صورت امن رمزگذاری نکرده‌است. گاهی‌اوقات دلیل اصلی فراموش کردن کارهای کوچک نیز کم‌توجهی نسبت به آن‌هاست. برای مثال زمانی که انجام کاری برای شخصی را فراموش می‌کنید یا قرص‌هایتان را سر ساعت مصرف نمی‌کنید.
مطلب مرتبط: مایندفولنس یا ذهن آگاهی چیست و چه کاربردی دارد؟
← اشتباه گرفتن
تا حالا شده خاطره‌ای را تعریف کنید و یک نفر که آن خاطرۀ مشترک را با شما دارد، بگوید که مثلا دربارۀ تاریخ، مکان یا افرادِ حاضر در آن موقعیت اشتباه می‌کنید؟ اشتباهات کوچک در بیان برخی جزئیات خاطرات نیز یک مشکل رایج حافظه است که از عدم تمرکز و پردازش دقیق ناشی می‌شود. خاطرات قدیمی‌تر، بیشتر مستعد انتسابات غلط می‌شوند.
تفاوت فراموشی با آلزایمر چیست؟
خب تا این‌جا گفتیم که طبیعی است گاهی‌اوقات، مواردی را فراموش کنید. با افزایش سن، این فراموشی بیشتر هم می‌شود اما تا چه اندازه طبیعی است؟ از کجا تبدیل به مشکل جدی‌تری می‌شود؟ افراد سالم ممکن است در هر سنی، تحریف حافظه را تجربه کنند. تفاوت این نوع فراموشی با آلزایمر یا زوال حافظه چیست؟
فراموشی، محدودیت سنی ندارد، ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد و با انجام چندین تکنیک ساده، قابل درمان و حل شدن است. بیماری آلزایمر، از بیماری‌های دورۀ سالمندی است و شایع‌ترین دمانس(زوال عقلی) برگشت‌ناپذیر محسوب می‌شود. در بیماری آلزایمر، ازدست دادن حافظه به‌آرامی شروع و با گذشت زمان بدتر می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر در تفکر عادی هم مشکل پیدا می‌کنند و انجام کارهای روزمره مثل خرید، رانندگی و آشپزی کردن برایشان دشوار است. در روند ابتلا و ادامه یافتن بیماری آلزایمر، در ام‌آ‌رآی و سی‌تی‌اسکن، چروکیدگی و کم شدن حجم مغز به چشم می‌خورد.
علل ابتلا به آلزایمر چیست؟
آلزایمر، علل شناخته‌شده‌ای دارد که از دل سال‌ها تحقیق و مطالعه، مشخص شده‌است. علل ژنتیکی، نقش مغز و لوب‌های آن و تغییرات شیمیایی مرتبط با بیماری آلزایمر، از مواردی است که دربارۀ ابتلا به این بیماری مطرح می‌شود. انواع علل ابتلا به آلزایمر را بشناسید.
علل ژنتیکی آلزایمر
شروع زودهنگام آلزایمر، قبل از 65 سالگی می‌تواند به‌علت نابهنجاری در ژن‌های مسئول تولید دو نوع پروتئین، beta-APP و presenilin باشد. ژن پروتئین دستۀ اول بر روی کروموزوم 21 و ژن پروتئین دستۀ دوم بر روی کروموزوم 1 و 14 قرار دارد. شروع دیرهنگام آلزایمر که با نام sporadic شناخته می‌شود، به‌علت ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی رخ می‌دهد.
نقش مغز در آلزایمر
مهم‌ترین ساختارهای مغز که در تغییر شکل دادن خاطرات کوتاه‌مدت به خاطرات بلندمدت نقش دارند، عبارت‌اند از: لوب‌های تمپورال (گیجگاهی)، شامل هیپوکامپ و آمیگدال و دِی انسفالون، شامل جسم پستانی، تالاموس و هیپوتالاموس. تحقیقات نشان می‌دهد که در بیماری آلزایمر به یک یا چند تا از این ساختارها آسیب رسیده‌است.
تغییرات شیمیایی
تغییرات شیمیایی هم در ابتلا به بیماری آلزایمر نقش دارند. در مغز مبتلایان به بیماری آلزایمر، انتقال دهنده های عصبی «استیل‌کولین» و «گلوتامات» یا به مقدار کمی وجود دارد و یا به شکل دیگری کار می‌کند. کلیسم نیز در این افراد، به‌طور مساوی و متعادل تجزیه نمی‌شود.
چگونه آلزایمر را تشخیص دهیم؟
تعدادی تست طراحی شده‌است که از آن‌ها می‌توان برای سنجش بیماری آلزایمر استفاده کرد. رایج‌ترین ابزار سریع برای سنجش آلزایمر یک نوع خاصِ معاینۀ وضعیت روانی به‌نام MMSE است. اجرای این سنجش 5 تا 10 دقیقه طول می‌کشد. افراد مبتلا به آلزایمر به شیوۀ خاصی به سوالات این ابزار سنجشی پاسخ می‌دهند. درواقع MMSE یک ابزار غربال‌گری است و پس از دریافت پاسخ‌های متفاوت، فرد باید معاینات روانی و جسمی را انجام دهد.
| معاینۀ وضعیت روانی، فرم کوچک MMSE | |
| درک زمان | امروز چه روزی است؟ |
| ثبت اطلاعات | خوب گوش کنید. سه کلمه می‌گویم. پس از این‌که کامل گفته‌شد، آن‌ها را تکرار کنید. |
| نام بردن | این چیست؟ نشان دادن یک شیء معمولی و رایج |
| خواندن | لطفاً این متن را بخوانید و کاری که می‌گوید انجام دهید. مثال برای جمله: چشمان خود را ببندید. |
دومین ابزار سنجش برای آلزایمر، رایج‌ترین آزمون استاندارد برای سنجش وضعیت بیماران مبتلا به آلزایمر و بهترین آزمون برای مطالعۀ مهارت‌های زبانی و حافظه‌ای، ADAS-Cog است. در این تست، حافظه، حس جهت‌یابی، زبان و عملکرد روی یک مقیاس 70درجه‌ای اندازه‌گیری می‌شوند. این تست از 11 قسمت تشکیل شده‌است و اجرای آن 30 دقیقه طول می‌کشد. تست ADAS-Cog از تست MMSE کامل‌تر است.
مطلب مرتبط: تعریف هوش هیجانی + نشانه ها و راه های تقویت آن
سوگیری حافظه چه نقشی در فراموشی دارد؟
در روانشناسی و علوم شناختی، سوگیری حافظه نوعی سوگیری شناختی است که یادآوری یک خاطره را یا افزایش می‌دهد یا مختل می‌کند و گاهی، مدت زمان یادآوری خاطره را طولانی می‌کند. انواع مختلفی از سوگیری حافظه وجود دارد.
خاطرۀ مطابق با احساس
گاهی‌اوقات برای فرد بهتر است به یادآوری خاطراتی بپردازد که مطابق با احساسات اوست. درواقع خاطرات با کوچک‌ترین نشانه‌های مشابه با خودشان بازیابی می‌شوند. مثلاً وقتی احساس ناراحتی می‌کنیم، به‌سراغ پوشۀ خاطرات تلخمان می‌رویم یا وقتی حال روحی خوبی داریم، خاطرات خوشمان را مرور می‌کنیم.
خاطرۀ اشتباهی
این اتفاق به علت مشکل در سه بخش رمزگذاری، خاطرات نادرست و سردرگمی منبع اتفاق می‌افتد. یکی از اتفاقاتی که در سوگیری حافظه اتفاق می‌افتد، خاطرۀ نادرست نام دارد. خاطرۀ نادرست، زمانی رخ می‌دهد که یک خاطره یا فکر یا تخیل وجود دارد که هیچ تجربۀ حقیقی برای آن وجود ندارد. حافظۀ کاذب همان تخیل ماست که با خاطره، اشتباه گرفته می‌شود. سردرگمی منبع نیز وقتی پیش می‌آید که اطلاعات یک خاطره با اطلاعات خاطره‌ای دیگر اشتباه گرفته می‌شود و درواقع خاطرات تحریف می‌شوند.
تحریف خاطرات گذشته
تفکر خودمحورانۀ فرد باعث می‌شود تا گذشته و خاطراتش را به‌شکلی متفاوت و خودخواهانه به‌یاد آورد. برای مثال نمراتش را در مدرسه بیشتر از آنچه بوده، به یاد می‌آورد یا همیشه در خاطرات گذشته حق را به خودش می‌دهد.
ارتباط اختلال شناختی خفیف MCI و فراموشی
اختلال شناختی خفیف نوعی از فراموشی است. در این اختلال، فرد مشکلات فکری یا مشکلات حافظۀ بیشتری نسبت به هم‌سن‌وسالان خود دارد و علائمی همچون موارد زیر را نشان می‌دهد:
- فراموش کردن قرار
- گم کردن کلمات درمیان صحبت کردن
چه زمانی فراموشی نگران‌کننده است؟
مثلا وقتی وارد اتاق می‌شوید اما یادتان می‌رود که چه کاری می‌خواستید انجام دهید یا در به‌خاطر آوردن نام دیگران مشکل دارید، آیا باید منتظر رخ دادن اختلالی در حافظه‌تان باشید؟ خب این‌ها وضعیتی نیستند که شما را نگران کنند. اما اگر فراموشی شما زندگیتان را مختل کند و تأثیرات منفی زیادی بر روند زندگیتان داشته‌باشد، باید آن را جدی بگیرید.
سخن پایانی
در این مقاله از وبلاگ روان آموز تلاش کردیم تا هرآنچه را که نیاز دارید دربارۀ فراموشی بدانید با استناد به منابع معتبر در این زمینه، در اختیارتان قرار دهیم. چنانچه سوال، ابهام و یا تجربه‌ای دربارۀ فراموشی دارید، با ما در قسمت نظرات درمیان بگذارید.
پی‌نوشت
آپنۀ خواب: یک اختلال خواب است که برای مدتی کوتاه باعث توقف یا کاهش تنفس در خواب می‌شود و چندین‌بار در طول شب برای فرد اتفاق می‌افتد.
منابع
